Rajd Kowpaka

Rajd Kowpaka

II wojna światowa, front wschodni
Czas	12 czerwca 1943 – 21 października 1943
Miejsce	Karpaty
Terytorium	Polska pod okupacją III Rzeszy (Dystrykt Galicja)
Przyczyna	chęć odciążenia frontu poprzez niszczenie linii komunikacyjnych przeciwnika
Wynik	sukces partyzantów radzieckich
Strony konfliktu
ZSRR III Rzesza
Dowódcy
Sidor Kowpak ?
Siły
ok. 2000 partyzantów ?
Straty
641 zabitych, 100 wziętych do niewoli, 450 rannych 141 zabitych, 4 zaginionych, 129 rannych
brak współrzędnych

Rajd Kowpaka, rajd karpacki (ros. Карпатский рейд) – rajd Partyzanckiego Zgrupowania Obwodu Sumskiego w 1943 z terenów północno-wschodniej Ukrainy w Karpaty pod dowództwem generała majora Sidora Kowpaka. Celem rajdu było zorganizowanie radzieckiej partyzantki na obszarze zachodniej Ukrainy oraz dywersja na liniach komunikacyjnych i zaopatrzeniowych niemieckich armii walczących w tym czasie na łuku kurskim. Liczący około 2000 partyzantów oddział Kowpaka przebył w sumie ponad 2000 kilometrów, niszcząc 19 niemieckich transportów kolejowych i 51 składów, wysadzając 52 mosty oraz sabotując elektrownie i wydobycie ropy w Borysławsko-Drohobyckim Zagłębiu Naftowym.

Sam Kowpak mówił o celu akcji:

Otrzymaliśmy polecenie przeprowadzenia akcji w kierunku na Żytomierz i Kijów. Naszym zadaniem było zdezorganizowanie prowadzących nad Wołgę i na Kaukaz ważnych linii zaopatrzenia, gdzie właśnie rozstrzygały się decydujące walki.

Rajd zaczął się 12 czerwca 1943 o godzinie 18:00, od wsi Miłoszewicza na granicy ukraińsko-białoruskiej (na północ od Żytomierza). Obszedłszy Równe z zachodu, Kowpak ostro skręcił na południe, przeszedłszy przez rejon Tarnopola. W nocy 16 lipca partyzanci przeprawili się przez Dniestr po moście na południe od Halicza i weszli w góry. I już wieczorem tego samego dnia Niemcy zablokowali partyzantów na obszarze 8–10 km². Dwa tygodnie Kowpak manewrował po górach, przedzierając się z jednego okrążenia w drugie (ponad 20).

Datą zakończenia rajdu można uznać 21 października 1943.

Siły i przebieg rajdu

Formacja posiadała:

• 5 batalionów piechoty
• kompanię artylerii (między innymi 9 dział 45 mm i 76 mm)
• szwadron kawalerii dokonujący rekonesansu.

Ponadto partyzanci prowadzili ze sobą 300 krów, jeszcze więcej owiec i kury w klatkach. Gdy nie docierają zrzuty, w wioskach i miasteczkach uzyskiwali zaopatrzenie i informacje. Atakowali posterunki policji i małe składy wojskowe. Kowpak miał także 300 pojazdów. Gdy było to możliwe, rannych ewakuowano drogą powietrzną.

26 czerwca 1943 doszło do starcia z Niemcami pod Briańskiem. Grupa zaszyła się w lasach podsmoleńskich. Potem skierowała się na zachód i mijając Równe oraz Dubno dotarła niemal nieniepokojona do Galicji. Minęła szyby naftowe i nadal maszerowała na zachód. Po drodze uwolniono Żydów z obozu pracy w Skałacie, z części młodszych utworzono kompanię żydowską. Utworzono skład mundurów i dokumentów zdobytych na przeciwniku. Przez osiedla przechodzili w niemieckich mundurach. Niepostrzeżenie mijali niemieckie posterunki. Za głowę Kowpaka wyznaczono nagrodę. Do akcji Niemcy wysyłali coraz to nowe jednostki, rozmieszczane w strategicznych punktach. Zaangażowano siły niemieckie, węgierskie, włoskie, rosyjskie. Niezależnie od Niemców i ich sojuszników, z Kołpakiem walczyły też oddziały ukraińskie (UPA).

7 lipca 1943 niemiecki zwiad powietrzny wyśledził partyzantów 30 kilometrów na południowy wschód od Tarnopola. Mieli stąd 15 kilometrów do lasów pod Iwankowicami. Niemcy próbują ich okrążyć. Decydująca próba wyrwania się z pułapki miała miejsce 12 lipca 1943, udało się ją udaremnić głównie dzięki lotnictwu. Mimo schronienia się w lasach na południe od Tarnopola, wyśledzono ich i zadano straty atakami z powietrza. Partyzanci przekroczyli Dniestr i zniszczyli za sobą most.

16–17 lipca 1943 dostrzeżono ich ponownie. Przebili się na Medynię, w ataku powietrznym stracili 150 koni. Kowpak poszedł na Karpaty, niszcząc za sobą mosty. Porzucono pojazdy, zostawiając sobie tylko motocykle. Ciągle byli atakowani z powietrza. 18 lipca 1943 Kowpak zaatakował kompanię policji SS w Rosulnej małymi siłami. Znowu udaje mu się wyrwać. 24 lipca 1943 Niemcy ściągnęli posiłki.

Po walce 1 sierpnia 1943 pod Delatynem partyzanci rozdzielili się na siedem grup, które wróciły w rejon stałej dyslokacji (przy tym, w Karpatach partyzanci ponieśli istotne straty i byli zmuszeni wysadzić posiadaną artylerię). Mimo to w sierpniu 1943 partyzanci odeszli i ostatecznie nie dali się rozbić.

Straty

Zginęło 641 partyzantów, 100 schwytali Niemcy, później wyłapali jeszcze 450 rannych.

Niemcy mieli 141 zabitych, 129 rannych, 4 zaginionych. W jednostkach kolaboracyjnych jest jeszcze 7 zabitych i 4 rannych (według innych danych 3–4 tysięcy poległych).

Zobacz też

• rajd polski

Bibliografia

• От Путивля до Карпат, 1949.
• Из дневника партизанских походов, 1964 – Вершигора, Пётр Петрович.
• П. П.часть Книга вторая. Карпатский рейд.
• Книга вторая. Карпатский рейд. (ros.).
• Marszruta rajdu. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-04-17)]. (ros.).