Rejzl Żychlińska
| Data i miejsce urodzenia |
27 lipca 1910 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
13 czerwca 2001 |
| Język |
jidysz |
| Dziedzina sztuki |
poezja |
Rejzl Żychlińska[1][2][3], także Rajzla Żychlińska[4] (jid. רייזל זשיכלינסקא; ur. 27 lipca 1910 w Gąbinie, zm. 13 czerwca 2001 w Concord[5]) – polska poetka żydowskiego pochodzenia, tworząca w języku jidysz.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodziła się w Gąbinie w rodzinie żydowskiej[3]. Naukę pobierała w polskiej szkole i u prywatnych nauczycieli[2]. W latach 1934–1935 pracowała w sierocińcu we Włocławku[2][3], po czym w latach 1936–1939 przebywała w Warszawie[2][4], gdzie utrzymywała się jako urzędniczka[3]. Po kapitulacji Warszawy[5] uciekła do Związku Radzieckiego, wojnę przetrwała w Kazaniu; w tym okresie urodziła syna[2]. W 1947 jako repatriantka wróciła do Polski i krótko przebywała w Łodzi i na Dolnym Śląsku[2]. W 1948 wyemigrowała do Francji i osiadła w Paryżu, gdzie mieszkała do 1951. W tym samym roku wyjechała do Nowego Jorku, gdzie mieszkała do końca życia[2]. W Stanach Zjednoczonych z początku utrzymywała się dzięki pracy w fabryce[2]. Następnie studiowała biologię i literaturę w City College[2][3], a także literaturę i filozofię w New School for Social Research[3].
Twórczość[edytuj | edytuj kod]
Tworzyła w jidysz[1], jej utwory charakteryzowała zwięzłość[3]. Pierwsze wiersze napisała w wieku 12 lat[3]. Debiutowała w 1928 wierszem opublikowanym na łamach „Folkscajtung”[3][5], po entuzjastycznej opinii Melecha Rawicza[3]. W 1936 roku, nakładem żydowskiego PEN Clubu, ukazał się jej pierwszy tomik poezji pt. Lider, którego okładkę zaprojektował Jankiel Adler, a słowem towarzyszącym opatrzył Icyk Manger[3]. W 1939 w Warszawie[2] wydała drugi tomik pt. Der regn zingt (z jid. Śpiewa deszcz)[3]. Jej ostatni zbiór wierszy wydany w Polsce, Cu łojtere bregn (z jid. Ku jasnym brzegom), który ukazał się w 1948[3], dedykowała najbliższej rodzinie, która zginęła w obozach zagłady w Chełmnie i Treblince[5]. Kolejne tomiki opublikowała w Nowym Jorku[2]. W 1975 otrzymała w Izraelu nagrodę im. Icyka Mangera[3].
Wiersze Żychlińskiej zostały przetłumaczone na język angielski, niemiecki, francuski i polski[3].
Dzieła[edytuj | edytuj kod]
- Lider, 1936
- Der regn zingt, 1939
- Cu lojtere bregn, 1948
- Szwajgendike tirn, 1962
- Harbstike skwern, 1969
- Di nowember-zun, 1977
- Naje lider, 1993[1][2]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Karolina Koprowska, Miejsce urodzenia po Zagładzie w poezji Rejzl Żychlińskiej – w stronę innego projektu tożsamościowego, „Narracje o Zagładzie” (5), 2019, s. 67–68, DOI: 10.31261/noz.7981, ISSN 2450-4424 [dostęp 2023-04-16].
- ↑ a b c d e f g h i j k l Rejzl Żychlińska, [w:] Magdalena Ruta, Nie nad rzekami Babilonu: antologia poezji jidysz w powojennej Polsce, Kraków 2012, s. 409, ISBN 978-83-7638-192-3 [dostęp 2023-04-16].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Bella Szwarcman-Czarnota, Rejzl Żychlińska [online], Culture.pl [dostęp 2023-04-16] (pol.).
- ↑ a b Poezja [online], Forum Żydów Polskich [dostęp 2023-04-16] [zarchiwizowane z adresu 2008-12-27].
- ↑ a b c d Karina von Tippelskirch, Rajzel Zychlinski [online], Jewish Women's Archive [dostęp 2023-04-17] (ang.).