Raniżów
50°15′30″N 21°58′16″E/50,258333 21,971111| wieś | |
 Budynki przy drodze nr 875 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2018) |
2317[2] |
| Strefa numeracyjna |
17 |
| Kod pocztowy |
36-130[3] |
| Tablice rejestracyjne |
RKL |
| SIMC |
0659408[4] |
Położenie na mapie gminy Raniżów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu kolbuszowskiego  | |
| 50°15′30″N 21°58′16″E/50,258333 21,971111[1]
| |
| Strona internetowa | |
Raniżów – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie kolbuszowskim, w gminie Raniżów[5][4]. Siedziba gminy Raniżów, rzymskokatolickiego dekanatu Raniżów i parafii Najświętszej Maryi Panny.
W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa rzeszowskiego.
Integralne części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0659414 | Borki | część wsi |
| 0659472 | Krzaki Wolskie | przysiółek |
| 0659420 | Lisy | część wsi |
| 0659437 | Plackówka | część wsi |
| 0659443 | Sudoły | część wsi |
| 0659450 | Wakochy | część wsi |
| 0659466 | Wilki | część wsi |
| 0659489 | Zembrza | przysiółek |
Geografia[edytuj | edytuj kod]
Raniżów leży na Płaskowyżu Kolbuszowskim nad rzeką Łęg (Zyzogą)[6]. Otoczony jest przez lasy będące pozostałością dawnej Puszczy Sandomierskiej.
Dokładniej miejscowość położona jest w prowincji Karpat i Podkarpacia, podprowincji Północnego Podkarpacia, makroregionu Kotliny Sandomierskiej, mezoregionie Płaskowyżu Kolbuszowskiego. Gmina położona jest w obrębie Zapadliska Przedkarpackiego, stanowiącego rozległy rów tektoniczny wypełniony trzeciorzędowymi osadami pochodzenia morskiego z okresu środkowego miocenu (głównie iły krakowieckie). W obrębie wierzchowiny występują osady wodnolodowcowe w postaci wydm z piasków wodnolodowcowych oraz gliny zwałowe z głazami narzutowymi. W dolinach rzecznych, głównie w dolinie rzeki Łęg (Zyzoga), występują osady rzeczne[7]. Przez miejscowość przebiega droga wojewódzka nr 875.
_-_DSC04562_v1.jpg)
_-_DSC04582_v1.jpg)
Walory turystyczne[edytuj | edytuj kod]
Obfitość zwierzyny żyjącej w lasach i polach powoduje, że okolice Raniżowa są uczęszczanym terenem łowieckim.
Fauna: oprócz rozpowszechnionych zwierząt jak: sarny, dziki, zające, bażanty, bociany, jastrzębie występują też okazy tak rzadkie jak np. bielik. Ważną rolę, zarówno dla ochrony przyrody jak i dla turystyki czy wypoczynku, pełni sztuczny zbiornik wodny Maziarnia, położony w odległości około 8 km od miejscowości, który jest ostoją dla ptactwa, ryb i innych zwierząt oraz turystyczną atrakcją i miejscem wypoczynku dla ludzi. W centrum miejscowości znajduje się skromny park wraz z ławeczkami. Nieopodal znajduje się stadion, który jest głównym miejscem rekreacji mieszkańców. Na zaplecze gastronomiczne Raniżowa składają się m.in. hotel oraz pub-pizzeria.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Historia Raniżowa zaczyna się jeszcze w głębokim średniowieczu, kiedy tereny te stanowiły serce Puszczy Sandomierskiej. Nie wiadomo jak rozwijała się miejscowość przed 1366 r., z którego to pochodzi pierwsza wzmianka o Raniżowie. Niewątpliwie jednak przed tą datą miejscowość już istniała, gdyż dokument z 1366 r. mówi: "Zakładamy wieś w naszym lesie Doblowa koło Raniżowa na prawie niemieckim obrządku magdeburskiego"[8].
Kazimierz III Wielki upodobał sobie okoliczne lasy, zbudował zameczek myśliwski i uczynił zeń drugi stan myśliwski. Polowania na tych terenach urządzał też Władysław Jagiełło. Raniżów miał swój wkład w zwycięstwo nad Krzyżakami w 1410 r. ponieważ tu zaopatrywano się w mięso na wyprawę wojenną podczas wielkich polowań w 1409 r.
Okres od śmierci Jagiełły aż do pierwszego rozbioru Polski nie zaznaczył się niczym szczególnym w historii Raniżowa. Wieś podupadła, a kryzys pogłębiał się w II poł. XVII i na początku XVIII wieku, kiedy kraj niszczony był wojnami i napadami sąsiadów. W ciągu trwania Polski szlacheckiej istniał klucz raniżowski (królewszczyzna), na który składały się miejscowości (łącznie licznymi przysiółkami): Raniżów, Wola Raniżowska, Staniszewskie, Lipnica, Mazury, Dzikowiec, Nart i Zielonka.
Po pierwszym rozbiorze Polski Raniżów znalazł się pod panowaniem Habsburgów. W procesie kolonizacji józefińskiej na obszarze wsi została założona kolonia Ranischau. Nowi osadnicy założyli tu zbór luterański. W 1782 Raniżów uzyskał prawa miejskie, które stracił 1919[9].
W latach następnych nastąpił rozwój handlu, a zwiększenie się liczby ludności zachęciło do osiedlania się Żydów. Raniżów nabrał cech małomiasteczkowych. Obok siebie żyły trzy odrębne narody i trzy kultury. Mieszając się nawzajem stworzyć miały z czasem specyficzny folklor charakterystyczny dla tego regionu.
W 1941 Niemcy wysiedlili wszystkich Żydów zamieszkujących miejscowość[9].
Po drugiej wojnie światowej Raniżów zamieszkiwany był już w zasadzie tylko przez ludność polską. Nowe władze, decydując się na rozwój rolnictwa stworzyły w miejscowości spółdzielcze gospodarstwo rolne oraz sieć związanych z nim zakładów i sklepów. Raniżów, tracąc charakter małomiasteczkowy zaczął się rozszerzać, wchłaniając pobliskie osiedla i przysiółki.
Od 1989 r. następują dalsze zmiany w wyglądzie i charakterze miejscowości. Wiele budynków zostało sprywatyzowanych, część zakładów upadła a na ich miejsce powstały nowe. Po reformie szkolnictwa w Raniżowie powstało gimnazjum gminne z halą sportową. Raniżów jest prężnie rozwijającym się centrum samorządowym, kulturalnym oraz handlowo-usługowym gminy.
Do dziś[kiedy?] w każdy czwartek odbywają się w Raniżowie targi, które stanowią niejako kontynuację kupiecko-handlowych tradycji miejscowości sięgających XIX w.
Gospodarka[edytuj | edytuj kod]
Na obrzeżach Raniżowa znajduje się fabryka mebli Bog-Fran Sp. z o.o. W miejscowości znajduje się także oddział Banku BPS.
Sport[edytuj | edytuj kod]
Klub Sportowy w Raniżowie został założony 24 października 1952 r.jako Koło Ludowego Zrzeszenia Sportowego, przyjmując nazwę „LZS Raniżów”. Pierwszą sekcją sportową była piłka nożna, później powstały kolejne: podnoszenia ciężarów, piłki ręcznej kobiet, lekkoatletyki, siatkówki, tenisa stołowego, szachów i kolarstwa. Największe sukcesy w prawie 50-letniej historii klubu są udziałem ciężarowców Tadeusza Olszowy oraz Stanisława Małek. Nazwa klubu ewoluowała do obecnej KS „Raniżovia” Raniżów. Obecnie działa tylko sekcja piłkarska. Drużyna Seniorów gra w V lidze okręgowej grupy Dębickiej.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 114704
- ↑ Raport o stanie gminy za rok 2018. Stan ludności 31.12.2018 s. 10 [dostęp 2022-01-06]
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1073 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].
- ↑ Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 1. Wody płynące, źródła, wodospady, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), s. 148, ISBN 83-239-9607-5.
- ↑ Podział fizyczno-geograficzny J. Kondrackiego
- ↑ Rozważania wokół etymologicznej nazwy i charakteru miejscowości Raniżów, "Wieści Raniżowskie" 2000, nr 1(35), s. 11
- ↑ a b Historia miejscowości – Raniżów. Szetl. [dostęp 2017-04-16]. (pol.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Raniżów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 525.
- Oficjalna strona internetowa Raniżowa
- Joachim Popek: Kolonizacja józefińska w Galicji. Studium na przykładzie wsi Ranischau. W: Polska – Słowacja – Ukraina. Trójpogranicze wielokulturowe, 2014
| Wsie | |
|---|---|
| Integralne. części wsi |
|
