Regiment Konny Buławy Polnej Koronnej

Regiment Konny

Historia
Państwo	I Rzeczpospolita
Rozformowanie	1789
Nazwa wyróżniająca	Buławy Polnej Koronnej
Tradycje
Rodowód	3 Pułk Przedniej Straży Buławy Polnej Koronnej
Dowódcy
Pierwszy	Stanisław Mateusz Rzewuski
Organizacja
Dyslokacja	patrz: stanowiska
Rodzaj wojsk	Wojska lądowe

Żołnierze regimentu BPK w 1777

Franciszek Ksawery Branicki

Regiment Konny Buławy Polnej Koronnej – oddział jazdy armii koronnej wojska I Rzeczypospolitej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Sformowany z regimentu dragonii hetmana polnego koronnego Stanisława Mateusza Rzewuskiego w 1717 roku uchwałą sejmu niemego jako regiment dragonii. Regiment otrzymał etat liczący 500 „porcji”, co stanowiło 343 osoby. Początkowo dragonia była rodzajem piechoty, której środkiem transportu były konie. W drugiej połowie XVIII w była już traktowana jako kawaleria.

W 1770 roku liczył 2 oficerów, 3 podoficerów, 1 felczerów, 1 doboszy i 33 gemajnów. Etat regimentu, zreformowany został w 1776 roku i początkowo ustalony na 186 osób. W 1777 pułk składał się ze sztabu, lejbkompanii, kompanii: płk Podhorodeńskiego, ppłk Jeżewskiego, kpt. Bałły, kpt. Kobyłeckiego i kpt. Zagórskiego. W 1778 według etatu regiment liczył 257 żołnierzy, a faktycznie posiadał 242.

Na mocy uchwały sejmowej z 9 lutego 1789 roku przekształcającego regimenty dragońskie w pułki przedniej straży, hetman wielki koronny wraz z Komisją Wojskową Obojga Narodów 12 lutego 1789 roku wydali rozkaz nakazujący szefowi pułku reorganizację dragonii i powiększenie chorągwi przedniej straży do 135 osób. W myśl tego rozkazu na bazie regimentu konnego Buławy Polnej Koronnej sformowany został pułk 3 przedniej straży Buławy Polnej Koronnej.

Stanowiska

Regiment stacjonował w następujących miejscowościach:

• Podhorce, Strzelno (1775)
• Tetyów (1779)

Żołnierze regimentu

Szefowie regimentu:
Szefem regimentu zgodnie z tradycją był każdorazowy hetman polny koronny (stąd nazwa regimentu). Wyjątek stanowi okres maj-sierpień 1792 roku, kiedy na skutek zniesienia buławy polnej funkcję tę pełnił gen. Józef Zajączek.

• Stanisław Mateusz Rzewuski (30 kwietnia 1706)
• Stanisław Chomętowski (11 października 1726; zm. 2 września 1728),
• Jan Klemens Branicki (1735-1752),
• Wacław Rzewuski (1752-1773),
• Franciszek Ksawery Branicki (1773-1774),
• Seweryn Rzewuski (1775-1793).

Pułkownicy:

• gen. mjr Roch Wieniawski (10 marca 1752) (1762)
• Józef Podhorodeński (21 marca 1775) (1789)

Hierarchia regimentu

• regiment dragonii hetmana polnego koronnego Stanisława Mateusza Rzewuskiego (-1717) → regiment dragonii Buławy Polnej Koronnej (1717-1789) → pułk 3 przedniej straży Buławy Polnej Koronnej (1789-1794) ↘ rozformowany po powstaniu kościuszkowskim

Bibliografia

• Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
• Konstanty Górski: Historya jazdy polskiej. Kraków: Spółka wydawnicza Polska, 1894.
• Mariusz Machynia, Czesław Srzednicki: Oficerowie Rzeczypospolitej Obojga Narodów 1717-1794. T.1: Oficerowie wojska koronnego, cz.1: Sztaby i kawaleria. Kraków: Księgarnia Akademicka. Wydawnictwo Naukowe, 2002. ISBN 83-71-88-500-8.
• Karol Linder: Dawne Wojsko Polskie. Ubiór i uzbrojenie. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1960.