Republika Zielonego Przylądka

República de Cabo Verde Republika Zielonego Przylądka
Flaga Republiki Zielonego Przylądka Godło Republiki Zielonego Przylądka
Dewiza: (port.) Unidade, Trabalho, Progresso (Jedność, Praca, Postęp)
Hymn: Cântico da Liberdade
Język urzędowy	portugalski
Stolica	Praia
Ustrój polityczny	republika
Głowa państwa	prezydent Jorge Carlos Fonseca
Szef rządu	premier José Maria Neves
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	166. na świecie 4033 km² ~0%
Liczba ludności (2010)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	168. na świecie 491 875 122 osób/km²
PKB (2008)  • całkowite   • na osobę	1,75 mld USD 3499 USD
Jednostka monetarna	escudo Republiki Zielonego Przylądka (CVE)
Niepodległość	od Portugalii 5 lipca 1975
Strefa czasowa	UTC -1
Kod ISO 3166	CV
Domena internetowa	.cv
Kod samochodowy	CV
Kod samolotowy	D4
Kod telefoniczny	+238

Praia – stolica Wysp z lotu ptaka

krajobraz na wyspie Santo Antão

Port w Mindelo – drugim co do wielkości mieście Wysp

Plaża na wyspie Sal

wulkaniczny krajobraz na Santo Antão

pustynne wnętrze wyspy Sal

statki w porcie w Mindelo

Wyspa São Vicente

Zdjęcie lotnicze wyspy Fogo

Historyczne (koniec XIX w.) zdjęcie Mindelo na wyspie São Vicente

Pedro Verona Rodrigues Pires – były prezydent Republiki Zielonego Przylądka (z lewej) z prezydentem Brazylii – Lula da Silvą, 2005

Republika Zielonego Przylądka (port. Cabo Verde, República de Cabo Verde) – państwo wyspiarskie na Oceanie Atlantyckim, położone 620 km na zachód od zachodnich wybrzeży Afryki, geograficznie tożsame z Wyspami Zielonego Przylądka wraz z wodami terytorialnymi.

Pochodzenie nazwy

Nazwa państwa pochodzi od znajdującego się na wschód od wysp Przylądka Zielonego – najbardziej, po przylądku Almadi, na zachód wysuniętego punktu kontynentalnej Afryki.

Ustrój polityczny

Republika Zielonego Przylądka jest demokratyczną republiką wielopartyjną. Na czele państwa stoi prezydent. Głównymi siłami politycznymi w państwie są: Afrykańska Partia Niepodległości Wysp Zielonego Przylądka (PAICV – Partido Africano para Independência de Cabo Verde) i Ruch dla Demokracji (MPD – Movimento para a Democracia).

Geografia

Wyspy Zielonego Przylądka stanowią archipelag położony w środkowej części Oceanu Atlantyckiego, 620 km na zachód od wybrzeży Afryki, na wysokości Przylądka Zielonego.

Archipelag ten składa się z 10 głównych wysp i 16 mniejszych wysepek. Dzielą się one na dwie grupy: Wyspy Zawietrzne (Ilhas de Barlavento) i Podwietrzne (Ilhas de Sotavento). Wyspy Zawietrzne to położone na północy wyspy: Santo Antão, São Vicente, Santa Luzia, São Nicolau, Sal i Boa Vista. Wyspy Podwietrzne leżą na południu, są to Maio, Santiago, Fogo i Brava. Wnętrza wysp są górzyste z najwyższym szczytem Pico – 2829 m n.p.m. Wyspy zajmują powierzchnię 4033 km². Wszystkie, oprócz wyspy Santa Luzia, są zamieszkane.

Główne miasta: (stan na 1 stycznia 2005 r.): Praia – 113 364 mieszkańców, Mindelo – 70 611 mieszkańców, Santa Maria – 17 231 mieszkańców, Assomada – 9488 mieszkańców, São Filipe – 8189 mieszkańców.

Ludność

Republikę zamieszkują Kabowerdeńczycy (przymiotnik: kabowerdeński). Do czasu przybycia na Wyspy Portugalczyków w XV w. pozostawały one niezamieszkane. Dzisiejsi mieszkańcy są potomkami niewolników sprowadzanych do pracy (głównie z terenu dzisiejszego Senegalu) oraz portugalskich kolonistów.

Około 3/4 społeczeństwa stanowią Mulaci, reszta jest pochodzenia murzyńskiego. Na wyspach żyje także 65 tysięcy osób pochodzenia europejskiego, zwłaszcza portugalskiego. W 2000 roku liczba ludności na wyspach wynosiła ok. 435 tys. osób, natomiast poza granicami kraju, zwłaszcza w USA, Portugalii i Holandii żyje liczna diaspora, szacowana na ok. 700 tys. osób, z czego ok. 500 tys. w USA.

Ponad połowa ludności zamieszkuje główną wyspę archipelagu – Santiago.

Według spisu z 2000 kobiety stanowiły 51,9% społeczeństwa, a mężczyźni – 48,1%. 3/4 ludności nie skończyło 15 lat; średni wiek w 2000 wynosił 17,4. Sytuacja taka jest wynikiem nie tyle wysokiego przyrostu naturalnego (wynoszącego ok. 2,4% rocznie), ile zachwiania równowagi wskutek emigracji dorosłych.

Przeciętne gospodarstwo domowe na wyspach składa się z 4,6 osoby. Znaczną część społeczeństwa stanowią samotni rodzice lub osoby żyjące w wolnych związkach, jedynie ok. 20% dorosłej populacji zawarło formalny ślub. Zwyczaj niezawierania małżeństw jest spuścizną portugalskiego systemu prawnego, który zabraniał małżeństw pomiędzy wolnymi a niewolnikami.

Liczba ludności – zestawienie

Dane w tysiącach dla wybranych lat

Religia

Struktura religijna kraju w 2010 roku według Pew Research Center:

• katolicyzm – 78,7%
• brak religii – 9,1%
• protestantyzm – 7,2% (głównie: Kościół Nazarejczyka, adwentyści dnia siódmego i zielonoświątkowcy)
• inni chrześcijanie – 2,5% (głównie: mormoni i Świadkowie Jehowy)
• tradycyjne religie plemienne – 1,5%
• prawosławie – 0,7%
• islam – 0,1%
• inne religie – 0,2%.

Języki

Językiem urzędowym na wyspach jest język portugalski, jednak większość ludności posługuje się językiem kreolskim określanym także jako krioulo, występującym w kilku odmianach. Jego podstawą jest na ogół język portugalski, zaś na poszczególnych wyspach duży udział w wykształceniu dialektów miały różne języki – na São Vincente – francuski, na Boa Vista – włoski, na Brava – angielski. Od kilku lat nasilają się żądania przyznania językowi kabowerdianu statusu języka urzędowego. Powszechna, zwłaszcza wśród młodszego pokolenia jest znajomość francuskiego, nauka którego jest w szkołach obowiązkowa.

Historia

Wyspy Zielonego Przylądka były niezamieszkane aż do kolonizacji portugalskiej. Pierwszą z Wysp Zielonego Przylądka – Boa Vista, odkrył w 1456 Alvise Cadamosto – wenecki żeglarz w służbie portugalskiej. Data ta jest uważana za datę odkrycia Wysp, aczkolwiek większa część archipelagu została odkryta dwa lata później – w 1458 przez Portugalczyka António da Noli, który nadał im obecną nazwę. Był on także pierwszym gubernatorem Wysp. Osadnictwo na wyspach rozpoczęło się od powstania w 1461 niewielkiej portugalskiej bazy wojskowej na wyspie Santiago. Od 1496 archipelag oficjalnie stał się portugalską kolonią. W 1513 przeprowadzono pierwszy spis ludności na Wyspach Zielonego Przylądka. Według jego wyników na Archipelagu żyło 162 mieszkańców, w tym 58 białych osadników, 16 wolnych Murzynów i 12 duchownych; resztę stanowili żołnierze i więźniowie. Spis nie uwzględniał niewolników; szacuje się, że w okresie tym żyło ich ok. 13 000. W 1532 na wyspie ustanowione zostało pierwsze biskupstwo.

Od czasu odkrycia wyspy były ważnym punktem na drodze między Portugalią a Indiami, zaś w latach 1500–1620 wyspa Santiago była głównym centrum światowego handlu afrykańskimi niewolnikami. W latach następnych znaczenie Wysp w tej dziedzinie nieco spadło; ponowny rozkwit handlu niewolnikami rozpoczął się na początku XVIII wieku i był związany z ich dostawami do angielskich kolonii w Ameryce Północnej. Także w XVIII wieku wyspy były ważnym portem wielorybniczym. Koniec XVIII wieku to początek upadku gospodarczego Wysp Zielonego Przylądka, związany z końcem handlu niewolnikami. Wówczas rozpoczęła się emigracja ludności do USA i Brazylii. Wkrótce potem także wielorybnicy wytępili północnoatlantyckie stada wielorybów i zaczęli poszukiwać nowych łowisk. W XIX wieku wyspy na krótko stały się ważnym punktem na mapie żeglugi, a to dzięki temu, iż stanowiły centrum załadunku węgla dla parowców kursujących po Oceanie Atlantyckim. Po wybudowaniu Kanału Sueskiego – od lat 70. XIX wieku znaczenie Wysp jako portu tranzytowego w drodze do Azji spadło zupełnie. Przez cały XIX wiek i w wieku XX Wyspy opuszczało wielu mieszkańców, którzy za granicą szukali lepszego życia. Kryzys gospodarczy nie został praktycznie przełamany do dziś, mimo iż po uzyskaniu niepodległości kolejne rządy podejmowały liczne starania w tym zakresie.

W XX wieku pojawił się ruch narodowowyzwoleńczy, który spowodował, iż Wyspy przestały być kolonią, a stały się zamorską prowincją Portugalii (1951). W 1956 roku powołano do życia Afrykańską Partię Niepodległości Gwinei i Wysp Zielonego Przylądka (PAIGC). Jej liderem był wychowany na Wyspach Amílcar Cabral. Partia w 1961 roku wszczęła wojnę partyzancką w Gwinei Portugalskiej, w której udział brało wielu mieszkańców Wysp Zielonego Przylądka. Ostatecznie powstanie zakończyło się niepodległością Gwinei Bissau. Po rewolucji goździków (1974) Portugalia zgodziła się na przyznanie niepodległości. Nastąpiło to 5 lipca 1975.

Do listopada 1980 główna partia kraju, która wywalczyła dla Wysp niepodległość – PAIGC, była wspólną dla Republiki oraz dla Gwinei Bissau. Po tej dacie drogi partii obu krajów rozeszły się – wyspiarska część partii nie godziła się na połączenie obu państw. W styczniu 1981 rozpad partii został formalnie potwierdzony poprzez zmianę nazwy wyspiarskiej partii na Afrykańska Partia Niepodległości Wysp Zielonego Przylądka (PAICV). Do 1991 była ona jedyną partią w Republice, następnie wprowadzono system wielopartyjny. Wkrótce potem partia ta utraciła władzę na rzecz Ruchu dla Demokracji (MPD). Odzyskała ją po 10 latach – w 2001.

W 1995 na wyspach wybuchła epidemia cholery – zachorowało ponad 10 000 osób, z których 210 zmarło.

W 1996 reprezentacja kraju po raz pierwszy wzięła udział w Igrzyskach Olimpijskich.

Mimo niewielkiego znaczenia Republika Zielonego Przylądka stara się uczestniczyć w życiu politycznym kontynentu afrykańskiego; w latach 80. zaangażowała się np. w sprawie walki o niepodległość Namibii.

Gospodarka

Główną gałęzią gospodarki jest rolnictwo – na potrzeby własnego rynku uprawia się m.in. kukurydzę, ziemniaki, maniok, groch, a ponadto – zarówno na własne potrzeby, jak i na eksport – orzechy kokosowe, trzcinę cukrową, banany i daktyle. Uprawa roli jest utrudniona przez skrajnie suchy klimat – na wielu wyspach jest zbyt mało wody, by prowadzić działalność rolniczą. Ziemie uprawne stanowią ok. 16% powierzchni kraju.

Dużą rolę odgrywa rybołówstwo, jednak możliwości połowowe nie są w pełni wykorzystane przez lokalnych rybaków. Powodem tego jest niski poziom technologiczny miejscowych rybaków; większość ryb łowionych na wodach Republiki wpada w sieci zagranicznych łowców. Spore znaczenie ma także związane z rybołówstwem przetwórstwo ryb. Głównym gatunkiem połowowym jest tuńczyk. Oprócz ryb łowi się i przetwarza m.in. langusty.

Poza rybami i pewnymi produktami rolnymi eksport obejmuje także m.in. tekstylia i półprodukty do produkcji butów i wyrobów skórzanych.

Import obejmuje głównie artykuły spożywcze – 90% środków żywnościowych pochodzi z tego źródła. Ponadto na wyspy przywożone są towary przemysłowe, zwłaszcza elektronika, oraz maszyny i statki.

Głównymi partnerami handlowymi kraju są Portugalia, Holandia i Wielka Brytania.

Pewne znaczenie dla gospodarki kraju ma także turystyka; ostatnio jej znaczenie powoli rośnie, zaś dochody z tego źródła corocznie zwiększają się o kilka procent. Obecnie turystyka dostarcza ok. 10% PKB.

Na terenie kraju nie ma złóż ważnych surowców mineralnych. W większych ilościach występuje jedynie bazalt, kaolin i gips. Pozyskuje się je w celu wytwarzania wyrobów dla przemysłu budowlanego i w niewielkich ilościach – na eksport. Wyspy eksportują też sól pozyskiwaną z wody morskiej.

Około 2/3 rodzin posiada krewnych za granicą; środki finansowe przysyłane przez nich stanowią ok. 20–25% PKB.

Wyspy korzystają z pomocy międzynarodowej, która jest przyznawana dość hojnie z uwagi na demokratyczny system prawny i brak naruszeń praw człowieka. Republika zajmuje jedno z pierwszych w Afryce miejsc pod względem pomocy zagranicznej w przeliczeniu na 1 mieszkańca.

Turystyka

Turystyka w Republice Zielonego Przylądka skupia się głównie na wyspach Sal i Boa Vista, które były celem podróży około 90% turystów odwiedzających ten kraj w 2013 r. Obie wyspy przyciągają piaszczystymi plażami, znakomitymi warunkami do uprawiania sportów wodnych, kuchnią i licznymi miejscami noclegowymi. Na nich znajduje się blisko 75% infrastruktury turystycznej kraju. W ciągu roku na Sal przyjechało około 200 tysięcy urlopowiczów, na Boa Vistę 180 tysięcy, zaś pozostałe wyspy zwiedziło mniej niż 50 tysięcy turystów. Co czwarty turysta zagraniczny pochodził z Wielkiej Brytanii, a Europejczycy stanowili zdecydowaną większość odwiedzających. Aż 99,2% noclegów wykupionych przez Brytyjczyków było na Sal lub Boa Viście; ten sam wskaźnik wynosi 96,5% dla obywateli Beneluksu, 95,8% dla Włochów, 93,8% dla Niemców, 83,7% dla Portugalczyków, 73,6% dla Francuzów.

Praia i Mindelo stanowią jedyne ważniejsze miasta republiki i przez nie przechodzi większość podróży diaspory, imigracji oraz wizyt biznesowych. Wyspy (nie licząc opisanych wcześniej Sal i Boa Visty) są atrakcyjne dla turystyki przyrodniczej, kulturowej i aktywnej; niecałą połowę odwiedzających stanowili Francuzi. Górzysta Santo Antão jest ceniona przez miłośników wędrówek pieszych. Stare Miasto Ribeira Grande de Santiago jest najstarszą europejską miejscowością subtropikalną i została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO oraz zaliczona do siedmiu cudów byłych kolonii portugalskich.

Podział administracyjny

Od 2005 terytorium państwa dzieli się na 22 jednostki administracyjne zwane concelho (l.mn. – concelhos), są to:

1. Boa Vista,
2. Brava,
3. Maio,
4. Mosteiros,
5. Paúl,
6. Praia,
7. Porto Novo,
8. Ribeira Brava
9. Ribeira Grande,
10. Ribeira Grande de Santiago,
11. Sal,
12. Santa Catarina,
13. Santa Catarina do Fogo,
14. Santa Cruz,
15. São Domingos,
16. São Filipe,
17. São Lourenço dos Órgãos,
18. São Miguel,
19. São Salvador do Mundo,
20. São Vicente,
21. Tarrafal,
22. Tarrafal de São Nicolau.

Kultura

Kultura Wysp powstała ze zmieszania się kultury europejskiej, zwłaszcza portugalskiej, z elementami afrykańskimi. Z tego kraju pochodzą śpiewaczka Cesária Évora oraz piosenkarka Lura. Literatura tworzona przez pisarzy pochodzących z Republiki Zielonego Przylądka, jest jedną z bogatszych w Afryce.

Linki zewnętrzne

• Página Oficial do Governo de Cabo Verde (port.)