Rewolucja konserwatywna
Rewolucja konserwatywna – nurt intelektualny niemieckiej prawicy w Republice Weimarskiej. Stanowił próbę dostosowania założeń niemieckiego konserwatyzmu (tradycyjne wartości, naród i państwo, hierarchia) do nowych warunków ukształtowanych przez klęskę Niemiec w I wojnie światowej i rozwój nowoczesnego społeczeństwa przemysłowego. W opinii Franciszka Ryszki, rewolucyjny konserwatyzm zdefiniować można – w ujęciu negatywnym – jako „kierunek wyrażający antytezę dorobku wielkiej rewolucji francuskiej, tzn. antytezę liberalizmu, demokracji parlamentarnej, kosmopolityzmu, pacyfizmu, wilhelmińskiego Schlaraffenland, a także »ubocznych produktów« XIX w. – marksizmu i… anarchizmu, tak bowiem osądzano je w tym gronie”. Cechą wyróżniającą tego nurtu był natomiast „mistyczny, irracjonalny nacjonalizm, wzbogacony wszakże o elementy socjalne”[1].
Geneza
[edytuj | edytuj kod]XX-wieczny konserwatyzm rewolucyjny w Niemczech wyrastał korzeniami z nacjonalistycznego konserwatyzmu Paula de Lagarde i Juliusa Langbehna. W ich rozumieniu rzeczywistość jest tak skażona, że tradycyjny postulat konserwatyzmu, opowiadający się za powolną zmianą i zachowaniem zastanego porządku, był całkowicie nie do zastosowania. Opowiadali się oni za powrotem do przeszłej rzeczywistości średniowiecznego cesarstwa. W dużej mierze odpowiadało to odczuciom rewolucyjnych konserwatystów, którzy opowiadali się za odrzuceniom tego co „przeszłe”, a zachowaniem tego co „niezmienne”, nie cofając się przed drogą rewolucyjnego, krwawego przewrotu. Inspiracją rewolucyjnego konserwatyzmu była z jednej strony heroiczna filozofia Nietzschego (zwłaszcza koncepcje nadczłowieka i woli mocy), z drugiej mit Prus jako syntezy nowoczesności (utożsamianej z militaryzmem) i tradycji.
Nurty
[edytuj | edytuj kod]Rewolucyjni konserwatyści reprezentowali często bardzo odmienne stanowiska polityczne i ideologiczne, łączył ich jednak nacjonalizm, antymarksizm i antyliberalizm. Punktem wspólnym była także niechęć do Republiki Weimarskiej, która w optyce przedstawicieli ruchu była bądź tworem sztucznie narzuconym narodowi niemieckiemu, bądź sztucznym przeniesieniem republikańskiej formy rządów w okres historyczny, w którym stała się ona polem dla populizmów i rządów motłochu. W większości jednak odrzucali możliwość restauracji Cesarstwa Niemieckiego, wypatrując raczej w przyszłości nowoczesnej, a przy tym konserwatywnej, formy rządu.
Nurt „rewolucji konserwatywnej” współtworzyły trzy grupy:
1/ narodowi rewolucjoniści (bracia Friedrich Georg i Ernst Jünger, Franz Schauwecker , Friedrich Hielscher , Werner Beumelburg , Arnolt Bronnen , Ernst von Salomon , Edwin E. Dwinger ) skupieni wokół pism „Die Standarte”, „Die Kommenden”, „Arminius”, „Der Vormarsch”, „Widerstand ”. Za cel stawiali sobie unowocześnienie niemieckiego nacjonalizmu poprzez nadanie mu rewolucyjnego, proletariackiego i totalitarnego charakteru. Najpełniej poglądy narodowych rewolucjonistów wyłożył E. Jünger w książkach „Totalna mobilizacja” (1930) i „Robotnik” (1932).
2/ volkiści – ruch łączący elementy kontrkulturowe (Lebensreform pod hasłem powrotu do natury), światopoglądowe (odrzucenie chrześcijaństwa na rzecz np. ariozofii) i polityczne (rasistowski etnonacjonalizm).
3/ młodokonserwatyści (Heinrich von Gleichen-Rußwurm , Max Hildebert Boehm , Eduard Stadtler , Rudolf Pechel , Edgar Julius Jung, Wilhelm Stapel ) zorganizowani w Juniklub i wydający pismo „Die Tat”. W odróżnieniu od poprzednich frakcji akcentowali rolę chrześcijaństwa i klas wyższych, pod względem ustrojowym opowiadali się za państwem stanowym.
Najważniejsi reprezentanci
[edytuj | edytuj kod]- Arthur Moeller van den Bruck
- Hugo von Hofmannsthal
- Edgar Julius Jung
- Ernst Jünger
- Oswald Spengler
- Hans Freyer
- Othmar Spann
- Carl Schmitt
Epilog
[edytuj | edytuj kod]NSDAP przejęła część haseł rewolucyjnych konserwatystów i wchłonęła ich sympatyków, jednak większość przedstawicieli tego nurtu po 1933 r. pozostawała w opozycji wobec III Rzeszy.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ F. Ryszka, Państwo stanu wyjątkowego. Rzecz o systemie państwa i prawa Trzeciej Rzeszy, Wrocław 1985, s. 91–92.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- W. Kunicki (red.), Rewolucja konserwatywna w Niemczech 1918-1933, Poznań 1999.
- M. Maciejewski, Niemieckie elity a hitleryzm. O stosunku rewolucyjnych konserwatystów do nazizmu w Rzeszy demokratycznej i hitlerowskiej, Wrocław 1994.
- F. Ryszka, Państwo stanu wyjątkowego. Rzecz o systemie państwa i prawa Trzeciej Rzeszy, Wrocław 1985, s. 90–99.