Przejdź do zawartości

Rogóżno

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Rogóżno
wieś
Ilustracja
Widok w stronę centrum Rogóżna
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

łańcucki

Gmina

Łańcut

Liczba ludności (2021)

1188[2]

Strefa numeracyjna

17

Kod pocztowy

37-112[3]

Tablice rejestracyjne

RLA

SIMC

0655155[4]

Położenie na mapie gminy wiejskiej Łańcut
Mapa konturowa gminy wiejskiej Łańcut, blisko prawej krawędzi u góry znajduje się punkt z opisem „Rogóżno”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Rogóżno”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Rogóżno”
Położenie na mapie powiatu łańcuckiego
Mapa konturowa powiatu łańcuckiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Rogóżno”
Ziemia50°04′30″N 22°22′25″E/50,075000 22,373611[1]
Widok na centrum wsi

Rogóżnowieś w Polsce, położona w województwie podkarpackim, w powiecie łańcuckim, w gminie Łańcut[5][4].

Miejscowość jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii św. Józefa.

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie rzeszowskim.

Położenie geograficzne

[edytuj | edytuj kod]

Rogóżno położone jest na granicy dwóch jednostek fizycznogeograficznych. Północna część wsi znajduje się w obrębie Pradoliny Podkarpackiej – regionu rolniczego o płaskiej powierzchni. Środkowe i południowe przysiółki miejscowości zlokalizowane są na Podgórzu Rzeszowskim – obszarze pofalowanym o żyznych gruntach uprawnych. Charakterystyczne dla tego terenu są wąwozy i holwegi w pokrywach o lessowej genezie. Kuesta geomorfologiczna między obiema krainami jest bardzo wyraźna i przebiega analogicznie do linii kolejowej KrakówPrzemyśl.

Integralne części wsi

[edytuj | edytuj kod]
Integralne części wsi Rogóżno[5][4]
SIMC Nazwa Rodzaj
0655161 Cesin część wsi
0655178 Rogóżno Dolne część wsi
0655184 Rogóżno Górne część wsi
0655190 Za Koleją część wsi

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Wieś lokowana około 1422 roku przez Jana z Pilczy syna Elżbiety Granowskiej, trzeciej żony Władysława Jagiełły albo przed 1409 rokiem przez jego ojca Wincentego z Granowa starostę nakielskiego. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1424 roku w wykazie dziesięciny dla Kapituły przemyskiej. W księdze Ziemskiej Przeworskiej wymieniona wpisem z 1439 roku[6]. Wpis z roku 1442 wymienia Tomasza syna sołtysa z Rogóżna Klemensa[6]. W roku 1443 dodano również dziesięcinę z Rogóżna do uposażenia parafii Kosina[7]. Dokument z roku 1450 w którym Wacław książę Opolski siostrzeniec Jana z Pilczy zawiera z nim ugodę, wymienia między licznymi posiadłościami również Rogóżno (Rogoszno)[6]. W 1478 roku[8] wieś odziedziczył najmłodszy z synów Jana z Pilczy, Otto podkomorzy lubelski, a po nim jego najstarszy syn Mikołaj[6][9]. Jeszcze przed jego śmiercią w 1550 roku, około 1544 roku dziedzicem Rogóżna została jego żona Barbara z Konińskich, a po niej ich zmarły w 1568 syn Krzysztof Pilecki, dziedzic Łańcuta i zwolennik reformacji[10]. Prawdopodobnie on przed 1556 rokiem sprzedał Rogóżno Janowi Starzechowskiemu wojewodzie podolskiemu i dziedzicowi sąsiedniej wsi Białoboki. Rejestr poborowy z 1556 roku wymienia : 8 i 1/2 łana, 12 wolnych zagrodników, 2 zagrodników, 8 rzemieślników, 6 komorników, młyn walnik o 2 kołach, tartak, kocioł gorzelniany, karczmę dziedziczną i drugą roczną[11]. Po śmierci Jana Starzechowskiego w 1567 roku Rogóżno odziedziczył jego starszy syn Stanisław Starzechowski, podkomorzy lwowski, a po jego śmierci w 1582 roku żona Anna z Tarłów Starzechowska oraz dzieci : Jan, Dorota, Katarzyna i Zofia. Opiekunem prawnym wyznaczony został Mikołaj Tarło wojewoda lubelski, ojciec Anny. Z tego okresu (1578 rok) pochodzi najstarszy znany zapis składu ławy gomadzkiej. Wójtem był Sebastian Piotrosz a przysiężnikami : Adam Wrzecionko, Wojciech Kowal, Jakub młynarz (Kiełb), Andrzej Wańko, Walenty Gucmin, Józef Kraus i Mateusz Jach[12].

Według rejestru poborowego z 1589 roku we wsi było: 7 łanów, młyn o dwóch kołach, 2 karczmy, komorników posiadających bydło – 6, komorników ubogich 10, zagrodników 12, rzemieślników 8[13].

Młynarzem co najmniej od 1575 roku był Jakub Kiełb który w 1614 roku sprzedał młyn swojemu synowi Walentemu za 250 grzywien. Podsiębierny młyn o dwóch kołach znajdował się na rzece Wisłok[12].

Od 1589 roku[13] dziedzicem został pochodzący z Kandii na wyspie Kreta, a w 1571 roku przez króla Zygmunta Augusta przyjęty do stanu szlacheckiego, kupiec lwowski Konstanty Korniakt, herbu Krucini. Po jego śmierci w 1603 roku dobra odziedziczył jego syn Konstanty Korniakt z Białobok. Zmarł on w 1624 roku w wyniku ran odniesionych w czasie czerwcowego najazdu Tatarów na Ziemię przemyską. W czasie tego najazdu w jasyr wzięci zostali znani z nazwiska mieszkańcy Rogóżna: Kasper Kiblar, Wojciech Skrobirożek, Mateusz Tereszko, Szymon Szczepanek i dwaj bracia o nazwisku Jac[12]. We wsi zostały spalone: folwark, dwie karczmy, młyn[14]. Po śmierci Konstantego dziedzicem została jego żona Elżbieta z Ossolińskich Korniaktowa, a później kolejno jego synowie Aleksander Zbigniew Korniakt i od 1632 roku Karol Franciszek.

W 1633 roku syn miejscowego chłopa Wojciecha Wcisło, Krzysztof był studentem Akademii Krakowskiej i uzyskał tytuł bakałarza[12][15].

Do 1784 roku wieś związana ekonomicznie i wspólną ławą gromadzką z sąsiednim, założonym przez Konstantego, Korniaktowem. Od początku XVII wieku przez większość okresu wieś była zarządzana przez dzierżawców, m.in.: Adama Domanowskiego, Krzysztofa Kalickiego, Benedykta Faleńskiego, Benedykta Chraleckiego, Jana Zegarta, Samuela Kossowskiego z Głogowy. Ostatni z rodu, Antoni Karol Korniakt w 1710 roku był w niewoli moskiewskiej[16][17], a później przebywał na Śląsku gdzie zmarł przed 1718 rokiem. Sporządzona po III wojnie północnej dla celów podatkowych Rewizja Generalna Ziemi Przemyskiej zasańskiej z ok. 1713 roku określa włości jako „korniaktowszczyznę” i wykazuje we wsi: 22 chałupy, kmieci 5, zagrodników ćwierciowych 13, chałupników 4, karczmę zajezdną[18]. Dobra Antoniego Korniakta były mocno obciążone kwotami zastawnymi, długi pod ich zastaw zaciągał już jego ojciec Karol Franciszek Korniakt. W rozstrzygnięcie roszczeń zaangażowany był wielokrotnie już od 1700 roku Trybunał Koronny lubelski. W 1700 roku dzierżawcą zastawnym został Mikołaj Głuchowski, w następnym roku po jego śmierci Antoni Głuchowski jego syn i w końcu wdowa po Antonim Aleksandra ze Starzechowskich po następnym mężu Wąsowiczowa. Decyzją Trybunału lubelskiego w 1706 roku pojawia się współdzierżawca Aleksander Ścibor Chełmski. Po 1710 roku Aleksander Ścibor Chełmski poślubia Magdalenę z Jelców, wdowę po Rafale Mieleckim. W 1718 roku Aleksander Chełmski spłaca kwoty zastawne Wąsowiczom i przejmuje całe Rogóżno i Korniaktów na własność. Po jego śmierci jedyną spadkobierczynią jest żona Magdalena. W 1721 roku właścicielką jest Magdalena z Jelców po trzecim mężu Rojowska[19]. Po śmierci Jakuba Rojowskiego Magdalena wychodzi ponownie w 1728 za mąż za Józefa Nakwaskiego starostę sochaczewskiego. Zmarła ona bezpotomnie na wiosnę 1736 roku. Po jej śmierci rozpoczęła się trwająca niemal 20 lat batalia o spadek po niej między Józefem Nakwaskim a reprezentującym spadkobierców jej sióstr Janem hrabią z Siecina Krasickim.Batalia ta zakończyła się w 1755 roku ugodą, już po śmierci Nakwaskiego i Krasickiego. Sprawę komplikowało to że Nakwaski żeniąc się w 1738 roku z Eleonorą Potocką zabezpieczył jej posag na dobrach Rogóżno, Korniaktów, Pleszowice i Byków. W 1746 roku jako dziedzic występował Józef Nakwaski poseł, senator, a od 1744 roku kasztelan rawski. Z nim należy wiązać powstanie ostatniego drewnianego dworu w którym pomieszkiwał oraz założenie ogrodu włoskiego[13]. Zabudowania wsi ułożone były po wschodniej i zachodniej stronie drogi prowadzącej z Markowej do lasów korniaktowskich. Od północy ograniczał je gościniec prowadzący z Łańcuta do Sieniawy, od południa zaś inny gościniec wiodący z Łańcuta do Jarosławia – najpierw stary, a następnie wybudowany na początku panowania austriackiego nowy, tzw. cesarski. Józef Nakwaski zmarł w 1749 roku. Jedyne jego dziecko z Eleonorą z Potockich zmarło w niemowlęctwie. Dziedziczyły po nim wdowa i jedyna córka z pierwszego małżeństwa Salomea zamężna za Maciejem Sołtykiem późniejszym kasztelanem warszawskim. W 1751 następuje podział klejnotów pozostałych po Magdalenie, a w 1755 roku Anna Krasicka wdowa po Janie zostaje skwitowana z wszystkich sum przez Eleonorę Nakwaską. Dobra Pleszowice i Byków w całości wracają do Krasickich. Rogóżno i Korniaktów pozostaje w rękach Nakwaskich[20]. Dziedzicem Rogóżna na 6 lat zostaje Maciej Sołtyk, mąż Salomei.

Około 1761 roku właścicielem został Franciszek Salezy Potocki, w owym czasie najbogatszy magnat Rzeczypospolitej zwany „królikiem Rusi”[16], a po nim jego syn Stanisław Szczęsny Potocki[21], który w 1775 roku pożyczył od Konstancji z Bekierskich Bielskiej 800 000 złotych pod zastaw klucza albigowskiego i 4 innych wsi[22]. W 1786 roku klucz albigowski (Rogóżno, Albigowa, Kraczkowa z Cierpiszem, Wysoka, Handzlówka, Korniaktów)[23] został przejęty przez Konstancję z Bekierskich, teraz już po następnym mężu Rogalińską, wojewodzinę inflancką. Sporządzony w związku z tym inwentarz wymieniał między innymi: oficynę dworską, zabudowania dworskie, karczmę zajezdną, karczmę oraz 51 chałup, kmieci 4 (jeden zbiegły), „ćwiertników” 5, zagrodników 43, komorników 4[21][24]. Wójtem gromadzkim był Franciszek Kraus, a po nim Jan Cybula, podwójcim Antoni Surmacz[24]. Kluczem zarządzał Tadeusz Łodzia Rogaliński. Właścicielka umarła we Lwowie w 1787 roku, a rok później jej mąż Kasper Rogaliński. Spadkobiercami byli małoletni synowie jej nieżyjącej już córki Teresy Bielskiej i Jana hr. Skarbka, Ignacy i Stanisław. Administratorem prawnym został wyznaczony dożywotnio ich ojciec Jan Skarbek. Jan Skarbek umarł w roku 1792, opiekę nad nieletnimi braćmi przejęła przyrodnia siostra ich ojca, Julianna Rzewuska. W rękach Skarbków wieś pozostawała do 1804 roku[25].

W 1804 roku Ignacy Skarbek sprzedał Rogóżno Henrykowi Lubomirskiemu ulubieńcowi i wychowankowi Elżbiety Lubomirskiej. W 1806 roku w wyniku epidemii gorączki tyfoidalnej zmarły 42 osoby co stanowiło około 15% populacji. W 1820 roku wieś liczyła 52 domy[26]. Poza tym były: dwór, folwark, lamus etc., oraz dwie karczmy. Wójtem był Antoni Pusz[27]. Od 1825 wieś i folwark weszła w skład tworzonej przez Henryka Lubomirskiego Ordynacji Przeworskiej Lubomirskich. W latach 1847–48 w wyniku epidemii tyfusu i czerwonki zmarło 39 osób, a w sierpniu i wrześniu 1849 roku kolejne 23 osoby na cholerę przywleczoną do Galicji przez biorące w tłumieniu Wiosny Ludów na Węgrzech wojska rosyjskie. Administratorem folwarku Lubomirskich w drugiej połowie XIX wieku był Antoni Zabielski[28] uczestnik Powstania Styczniowego. W posiadaniu Lubomirskich z Przeworska wieś pozostała do 1944 roku.

Powstały przystanek Rogóżno koło Łańcuta Kolei galicyjskiej im. Karola Ludwika w 1859 roku połączył wieś z Krakowem, a w 1861 ze Lwowem. Została również utworzona placówka pocztowa, a w późniejszych latach stacja telegraficzna.

  • LKS Szarotka

Rozrywka

[edytuj | edytuj kod]
  • Klub Muzyczny „Boss”

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 116056
  2. Wieś Rogóźno w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-03-01], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1080 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
  5. a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. a b c d Akta Grodzkie i Ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z Archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie, Tom 13, s. 87, 128, 315.
  7. Schematismus Universi Venerabilis Cleri Dioeceseos Premisliensis Pro Anno 1867, Jasło 1866, s. 126.
  8. Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie. Tom 19, Lwów 1906, s. 32.
  9. Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie. Tom 19, Lwów 1906, s. 580.
  10. J. Bukowski Dzieje reformacji w Polsce. Kraków 1886.
  11. AGAD 1/7/0/3/18
  12. a b c d Rękopis, Księga Sądowa gromady Rogóżno.
  13. a b Aleksander Jabłonowski, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. Tom VII Ziemie Ruskie Ruś Czerwona cz.1. Rejestr poborowy, Warszawa 1902, s. 12.
  14. Andrzej Gliwa, Kraina upartych niepogód. Zniszczenia wojenne na obszarze ziemi przemyskiej w XVII wieku Przemyśl 2013.
  15. Praca zbiorowa, Album Studiosorum Universitatis Cracoviensis. Kraków 1950 tom 4, str.146.
  16. a b Centralne Państwowe Archiwum Historyczne we Lwowie: Księga ławnicza gromady Wysoka.fond:53-1-1.
  17. Akta Grodzkie i Ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z Archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie wydane staraniem Galicyjskiego Wydziału Krajowego, Tom 22, s. 458, Lauda sejmikowe wiszeńskie.
  18. Centralne Państwowe Archiwum Historyczne we Lwowie, Rewizja Generalna Ziemi Przemyskiej fond 13-1-1075.
  19. Centralne Państwowe Archiwum Historyczne we Lwowie Akta Ziemskie przeworskie, zespół 12-1-23,str 223
  20. Archiwum, Archiwum Państwowe w Przemyślu 56-158-50.
  21. a b Centralne Państwowe Archiwum Historyczne we Lwowie:Inwentarz wsi Roguźna, Albigowej i innych, fond: 134-2-61.
  22. Lwowska Naukowa Biblioteka im.W.Stefanyka, NAN Ukrainy. Oddział rękopisów. Zespół 145, Archiwum Jabłonowskich z Bursztyna. 149 Archiwum Bielskich.
  23. Centralne Państwowe Archiwum Historyczne we Lwowie.Actus Intromissionis Juris. fond:134-2-61.
  24. a b Centralne Państwowe Archiwum Historyczne we Lwowie, Metryka Józefińska, fond 19-5-140.
  25. Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy we Lwowie. Fasja podatkowa klucza albigowskiego. zespół 146 opis 17 sprawa 178.
  26. Lwowska Naukowa Biblioteka im. W. Stefanyka, NAN Ukrainy. Oddział rękopisów. Zespół 145, Archiwum Jabłonowskich z Bursztyna.134, 149 Archiwum Skarbków.
  27. Centralne Państwowe Archiwum Historyczne we Lwowie.Metryka Franciszkańska.fond 20-5-183.
  28. Antoni Zabielski. genealogia.okiem.pl. [dostęp 2016-03-25].

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]