Rolnictwo w Botswanie
Rolnictwo w Botswanie – dział gospodarki Botswany, mający niewielki udział w PKB, ale znaczny w zatrudnieniu. Ze względu na złą politykę rolną rolnictwo znajduje się w stanie stagnacji. Produkcja rolna jest dotowana i limitowana przez rząd za pomocą systemu ISPAAD (Integrated Support Programme for Arable Agriculture Development) wzorowanego na tym stosowanym w Unii Europejskiej. Produkcja zwierzęca jest bardziej intensywna niż roślinna.
Czynniki fizycznogeograficzne[edytuj | edytuj kod]
Agroklimat[edytuj | edytuj kod]
Botswana leży na półkuli południowej, co powoduje, że pory roku są odwrócone w stosunku do półkuli północnej. Okres wegetacyjny trwa cały rok, zimą lokalnie są notowane jednak nawet przymrozki[1]. Najchłodniejszym miesiącem jest lipiec, natomiast najcieplejszym jest styczeń. Roczna amplituda temperatur jest spora jak na Afrykę. Zimą temperatura średnia wynosi około 12 °C, natomiast latem około 24 °C[2]. Temperatura minimalna spada poniżej 5 °C, natomiast maksymalna jest nie wyższa niż 35 °C[3]. Wysoka temperatura w połączeniu z dużym nasłonecznieniem stwarza korzystne warunki do rozwoju biomasy.
Z drugiej strony znaczna wysokość oraz klimat kontynentalny powodują, że opady są niskie – od 250 do 650 mm rocznie. Największa suma opadów jest notowana na północy, w okolicy delty Okawango, natomiast najniższa na Kalahari[4]. Ogromnym problemem są susze powodujące przeciętnie co 3 lata katastrofalny spadek produkcji rolniczej[5].
Gleby[edytuj | edytuj kod]
W Botswanie dominują gleby brunatno-czerwone, czerwono-bure i sawannowe[6]. Na terenie pustyni Kalahari występują typowe gleby pustynne[7].
Hydrologia[edytuj | edytuj kod]
Przez Botswanę przebiega kontynentalny dział wód. W południowej i centralnej części kraju znajduje się pustynia Kalahari zajmująca znaczną część kraju. Obszar ten jest pozbawiony cieków stałych, a centralna część pustyni również okresowych. Na północy znajduje się wewnętrzna delta Okawango, największa tego typu delta rzeczna na świecie. Na wschodniej części granicy z Republiką Południowej Afryki płynie rzeka Limpopo. Największą rzeką płynącą w całości na terenie kraju jest Botletle[8].
Czynniki pozaprzyrodnicze[edytuj | edytuj kod]
Poziom rozwoju społeczno-ekonomicznego[edytuj | edytuj kod]
Botswana jest średnio rozwiniętym krajem, będącym poniżej średniej światowej, jednakże przewyższa średnią afrykańską. Według współczynnika HDI zajmuje 118. miejsce na 187 sklasyfikowanych państw[9].
W 1966, kiedy Botswana uzyskała niepodległość, była jednym z najbiedniejszych krajów świata o szczątkowej infrastrukturze, praktycznie bez przemysłu i z nierozpoznanymi zasobami surowców mineralnych[10]. Wówczas aż 40% PKB pochodziło z rolnictwa, a reszta w dużej mierze z pieniędzy przysyłanych z zagranicy, głównie RPA[11]. W 1967 po odkryciu znacznych zasobów mineralnych (głównie miedź i diamenty) Botswana zaczęła się przeistaczać w państwo średnio rozwinięte[10]. Botswana w przeciwieństwie do większości krajów, które szybko się rozwijały, zdołała utrzymać wzrost gospodarczy przez trzy dekady[12]. Na przełomie wieków udział rolnictwa w PKB wynosił tylko 2,7%[11]. Tak niski udział w PKB jest jednak spowodowany w dużej mierze problemami rolnictwa, a nie rzeczywistym rozwojem przemysłu i usług[13]. Rolnictwo daje zatrudnienie ponad 20% mieszkańcom Botswany[14].
Urbanizacja i uprzemysłowienie[edytuj | edytuj kod]
Botswana jest krajem słabo zurbanizowanym, większość miast znajduje się we wschodniej części kraju, część zachodnia ze względu na pustynność jest praktycznie bezludna[15]. W kraju są tylko dwa miasta ponadstutysięczne[potrzebny przypis].
Agropolityka[edytuj | edytuj kod]
W Botswanie stosuje się system dopłat bezpośrednich oraz limitów podobny do tego w Unii Europejskiej. System Integrated Support Programme for Arable Agriculture Development (ISPAAD) bardziej promuje rolnictwo wielkoobszarowe i przemysłowe[16]. Założeniem tego systemu było zwiększenie dochodów oraz stabilności ograniczającej ryzyko w rolnictwie[17].
Przed uzyskaniem niepodległości Botswana była eksporterem żywności. Po uzyskaniu niepodległości nieudane reformy oraz słabość ministerstwa rolnictwa spowodowały, że kraj stał się importerem żywności, szczególnie z Republiki Południowej Afryki. Rząd między innymi organizuje skup ziarna, a następnie odsprzedaje je młynom po zawyżonej cenie. Proceder ten powoduje niedofinansowanie rolnictwa i obniżenie plonów. Czasem dochodzi do sytuacji, w której rolnicy sprzedają zboże, które jest wysyłane do RPA, po czym wraca do Botswany kupowane przez miejscowych młynarzy[18]. Dodatkowo niskie limity wynoszące około 80% możliwości produkcyjnych powodują zwiększenie ekstensywności oraz zmniejszanie plonów, szczególnie zbóż[16].
Produkcja[edytuj | edytuj kod]
Produkcja roślinna[edytuj | edytuj kod]
Powierzchnia gruntów ornych w 2008 wynosiła 278909 ha. Areały upraw wyniosły 226521 ha, natomiast zbiorów 125803 ha[19].
Rośliny korzeniowe[edytuj | edytuj kod]
W 2010 największy udział w zbiorach wśród roślin miały rośliny korzeniowe, których zebrano 99,4 tys. ton (11. miejsce na świecie)[20], głównie maniok jadalny.
Zboża[edytuj | edytuj kod]
Najbardziej rozpowszechnionym zbożem w Botswanie jest sorgo, którego zbiory w 2010 wyniosły 41 tys. ton[20] około 70% zbiorów zbóż[18] i stanowią około 90% areałów[21]. Klimat Botswany jest zbyt suchy na wiele zbóż, stąd tak wielka popularność sorga oraz prosa. Sorgo jest uprawiane w zasadzie na terenie całego kraju oprócz pustyń oraz obszarów żyźniejszych, na których uprawiana jest kukurydza oraz inne wymagające rośliny[18]. Popularne jest bezglutenowe piwo sorgowe (14. miejsce w świecie[20]), mogące być spożywane także przez chorych na celiakię.
Drugim zbożem jest kukurydza zwyczajna, której zebrano 14,1 tys. ton[20]. Mimo tego kukurydza pełni ważną rolę w wyżywieniu ludności. Kukurydza jest spożywana zarówno przez ludzi jak i są nią skarmiane zwierzęta, głównie kury[22]. Kukurydza jest bardzo chętnie uprawiana przez dużych rolników przemysłowych[23].
Trzecie miejsce w zbiorach ma proso, którego zbiory wyniosły 1,8 tys. ton[20]. Proso ma podobne wymagania jak sorgo i przed uzyskaniem niepodległości to właśnie proso było głównym zbożem na tym terenie. Roślina ta jest uprawiana głównie na północy kraju[18].
Warzywa i owoce[edytuj | edytuj kod]
Warzywa mają duży udział w zbiorach. W Botswanie w 2010 zebrano 27,4 tys. ton warzyw, co powoduje, że ich udział jest większy niż kukurydzy. Udział owoców jest mniejszy – zebrano ich 5,4 tys. ton[20]. Rodzime dla Botswany drzewa owocowe mają jednak istotne znaczenie jako źródło pożywienia w okresach suszy. Należą do nich takie gatunki jak: marula (Sclerocarya birrea), Schinziophyton rautanenii, Vangueria infausta, Strychnos cocculoides, Strychnos spinosa i Azanza garckeana[5].
Produkcja zwierzęca[edytuj | edytuj kod]
W przeciwieństwie do większości państw afrykańskich większe znaczenie ma produkcja zwierzęca. Największy udział w produkcji w 2010 ma mleko krowie, którego zebrano 114,17 tys. ton. Natomiast, jeśli chodzi o wartość produkcji, pierwsze miejsce zajmuje wołowina i dziczyzna (odpowiednio 36,6 i 23,2 tys. ton)[20]. Botswana zajmuje też 5. miejsce w produkcji suszonego mięsa[20] (tradycja biltonga).
Pogłowie bydła w 2008 wynosiło 2219503 sztuk, z czego 1944375 sztuk posiadali rolnicy tradycyjni natomiast resztę przemysłowi. Pogłowie kóz wynosiło 1878833 sztuk z czego 1840646 posiadali rolnicy tradycyjni. Pogłowie owiec odpowiednio 303238 i 281782 sztuk[14]. Pogłowia w latach 1998-2008 wykazują fluktuacje i brak znaczących trendów[24].
Ważną częścią produkcji zwierzęcej jest drobiarstwo, głównie hodowla kur. Drób jest głównie hodowany na dużych fermach przemysłowych, zarówno dla jaj, jak i dla mięsa. Drobiarstwo w latach 80. XX wieku zatrudniało 4500 osób, głównie kobiet, w tym względzie przewyższało nawet górnictwo, mające największy udział w PKB. Branża ta później przeżyła lekkie załamanie, jednakże pod koniec pierwszej dekady XXI wieku udział w zatrudnieniu był taki sam jak w latach 80. XX wieku[25].
Technika rolna[edytuj | edytuj kod]
W Botswanie występują dwa sposoby gospodarowania: tradycyjny i przemysłowy. Gospodarstwa działające w sposób tradycyjny posiadają 92% gruntów[13]. Gospodarstwa przemysłowe jednak zajmują się głównie produkcją zwierzęcą[26].
Problemy rolnictwa[edytuj | edytuj kod]
Głównym problemem rolnictwa w Botswanie są niekorzystne warunki przyrodnicze, szczególnie na pustyni Kalahari. Tylko 5% powierzchni kraju nadaje się dla rolnictwa[13]. Tereny rolnicze znajdują się w zasadzie tylko w dolinie Limpopo[27].
Poważnym problemem rolnictwa jest polityka rolna rządu polegająca na nieudolnym kopiowaniu systemu rolnego Unii Europejskiej. Zbyt niskie limity powodują degenerację rolnictwa, szczególnie upraw zbóż[16].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Harrison 2003 ↓, s. 59.
- ↑ Martyn 1995 ↓, s. 188.
- ↑ Martyn 1995 ↓, s. 189.
- ↑ Martyn 1995 ↓, s. 194.
- ↑ a b What We Do. Veld Products Research & Development. [dostęp 2012-06-11]. (ang.).
- ↑ Uziak i Klimowicz 2002 ↓, s. 200.
- ↑ Harrison 2003 ↓, s. 77.
- ↑ Atlas 2005 ↓, s. 102.
- ↑ Human Development Report Office (HDRO) – United Nations Development Programme (UNDP): Indices & Data - Human Development Reports (HDR) - United Nations Development Programme (UNDP):. hdr.undp.org. [dostęp 2012-04-10]. (ang.).
- ↑ a b Harrison 2003 ↓, s. 61.
- ↑ a b Harrison 2003 ↓, s. 66.
- ↑ Leith 2003 ↓, s. 3.
- ↑ a b c Harrison 2003 ↓, s. 67.
- ↑ a b Rocznik 2008 ↓, s. 4.
- ↑ Encyklopedia 2006 ↓, s. 61.
- ↑ a b c Moji 2008 ↓.
- ↑ Majelantle 2011 ↓.
- ↑ a b c d Ellwood 2008 ↓.
- ↑ Rocznik 2008 ↓, s. 11.
- ↑ a b c d e f g h FAOSTAT. [w:] FAO [on-line]. [dostęp 2012-04-10]. (ang.).
- ↑ Majelantle 2011 ↓, s. 9.
- ↑ Pharudi 2010 ↓, s. 148.
- ↑ Majelantle 2011 ↓, s. 10.
- ↑ Rocznik 2008 ↓, s. 5-10.
- ↑ J C Moreki: Opportunities and challenges for the Botswana poultry industry in the 21st century: a review. [dostęp 2012-04-23]. (ang.).
- ↑ Nsoso i Madimabe 1999 ↓.
- ↑ Harrison 2003 ↓, s. 70.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- 2007 and 2008 Annual Agricultural Survey Report. Gaborone: Central Statistic Office, 2008, s. 350. (ang.).
- Atlas Świata. Bielsko-Biała: Pascal, 2005, s. 241. ISBN 83-7304-381-0. (pol.).
- Encyklopedia Audiowizualna Britannica Geografia I. Warszawa: Kurpisz, 2006, s. 158.
- Agatha Ellwood. Contraints and opportunities in sorghum and millet milling industry in Botswana. „Alternative Cereal Processing Technologies”. 4–6, s. 36–40, 2008. (ang.).
- Phillipa Anne Harrison: The impact of tourism on agriculture in the Okavango delta, Botswana. Pietermaritzburg: University of Natal, 2003, s. 227. (ang.).
- Clark Leith: Why Botswana prospered. University of Western Ontario and the Ministry of Finance and Development Planning, 2003, s. 17. (ang.).
- A.N. Majelantle: 2007 and 2008 annual agricultural survey preliminary results. Gaborone: Central Statistics Office, 2011, s. 43. (ang.).
- Danuta Martyn: Klimat kuli ziemskiej. Warszawa: PWN, 1995, s. 359. ISBN 83-01-11845-8. (pol.).
- Babati Moji. Government policy on cereals production in Botswana. „Alternative Cereal Processing Technologies”. 4–6, s. 23–25, 2008. (ang.).
- S.J. Nsoso, M.J. Madimabe. The sheep industry in Botswana: promoting the Karakul sheep industry. „South African Journal of Animal Science”. 29, s. 258–262, 1999. (ang.).
- Joseph Albert Pharudi: Effect of mycorrhizal inoculation and phosphorus levels od growth and yield of wheat and maize crops grown on a phosphorus deficient sandy soil. Stellenbosch: University od Stellenbosch, 2010, s. 181. (ang.).
- Stanisław Uziak, Zbigniew Klimowicz: Elementy geografii gleb i gleboznawstwa. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2002, s. 254. ISBN 83-227-1671-0. (pol.).
.svg)