Roman Ingarden

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Zobacz też: Roman Stanisław Ingarden.
Roman Witold Ingarden
Ilustracja
Portret R. Ingardena, aut. Witkacego
Data i miejsce urodzenia 5 lutego 1893
Kraków
Data i miejsce śmierci 14 czerwca 1970
Kraków
Zawód, zajęcie filozof
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Roman Witold Ingarden (ur. 5 lutego 1893 w Krakowie, zm. 14 czerwca 1970 tamże) – polski filozof, profesor Uniwersytetu Lwowskiego (1925–1944), po wojnie profesor toruńskiego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika (1945–1946) i Uniwersytetu Jagiellońskiego (1946–1950 i 1956–1963).

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Syn inżyniera hydrologa Romana Kajetana Ingardena i Witosławy z z domu Radwańskiej[1] (1854–1931)[2]. W 1911 zdał z odznaczeniem egzamin dojrzałości w C. K. Gimnazjum im. Franciszka Józefa we Lwowie[3][4]. Studiował filozofię i matematykę we Lwowie i Getyndze. Doktoryzował się u Edmunda Husserla w 1918. W odrodzonej Polsce był profesorem gimnazjów w Lublinie, Warszawie i Toruniu. Habilitację uzyskał w roku 1924, co pozwoliło mu zostać docentem, a od 1933 profesorem Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. W czasie drugiej wojny światowej przebywał głównie we Lwowie, uczestniczył w tajnym nauczaniu i pracował nad swoim głównym dziełem, pt. Spór o istnienie świata.

Po zakończeniu okupacji niemieckiej wykładał na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, później na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie.

Również po przejściu na emeryturę nadal wiele publikował, brał udział w międzynarodowych kongresach, wygłaszał odczyty w Polsce i za granicą. Był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności, członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk (od 1958)[5] oraz wielu zagranicznych towarzystw naukowych. Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie[6]. Opublikował łącznie 224 prace, pisał głównie po polsku i niemiecku. Wiele jego dzieł doczekało się tłumaczeń na języki obce. Dokonał kilku przekładów na język polski (m.in. Krytyki czystego rozumu Immanuela Kanta). Pozostawił bogatą spuściznę rękopiśmienną.

1 lipca 1919 ożenił się z lekarką Marią Adelą Józefą Pol (1889–1978). Mieli trzech synów: Romana Stanisława (1920-2011), Jerzego Kazimierza (1921–1949) i Janusza Stefana (1923-2005). Korespondował z Edytą Stein, późniejszą świętą.

Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera HB-wsch-gr. Ingardenów)[2].

Grób prof. Romana Ingardena na Cmentarzu Rakowickim

Poglądy[edytuj | edytuj kod]

Głównym przedmiotem badań Ingardena były zagadnienia z epistemologii, ontologii i estetyki. Był także autorem kilku prac z zakresu aksjologii, antropologii filozoficznej i filozofii języka. Mistrzem i nauczycielem Ingardena był twórca fenomenologii – Edmund Husserl. Badania filozoficzne przeprowadzone przez Ingardena często krytycznie nawiązują do analiz Husserla. Jednak w odróżnieniu od swojego mistrza Ingarden na gruncie epistemologii argumentował za realizmem, a w ontologii, w celu rozstrzygnięcia sporu dotyczącego sposobu istnienia świata danego nam w percepcji, wyróżniał i analizował następujące sposoby istnienia: realny (przedmioty trwające w czasie, procesy, zdarzenia), idealny, intencjonalny i absolutny.

Główne dzieła[edytuj | edytuj kod]

  • Intuition und Intellekt bei Henri Bergson, 1921 (Intuicja i intelekt u Henryka Bergsona, 1963)
  • Essentiale Fragen, 1925 (O pytaniach esencjalnych, 1972)
  • Das literarische Kunstwerk, 1931 (O dziele literackim, 1960)
  • O poznawaniu dzieła literackiego, 1937
  • Szkice z filozofii literatury, 1947
  • Studia z estetyki, 1957–1970
    • t. I, 1957
    • t. II, 1958
    • t. III, 1970
  • Über die Verantwortung. Ihre ontischen Fundamente, 1970 (O odpowiedzialności i jej podstawach ontycznych,1972)
  • U podstaw teorii poznania, 1971
  • Książeczka o człowieku, 1972
  • Utwór muzyczny i sprawa jego tożsamości, 1973
  • Spór o istnienie świata, 1947 –1974
    • t. I, Ontologia egzystencjalna 1947
    • t. II, Ontologia formalna 1948
      • cz. 1, Forma i istota
      • cz. 2, Świat i świadomość
    • t. III, Über die kausale Struktur der realen Welt, 1974 (O strukturze przyczynowej realnego świata, 1981)

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

W 1991 ustanowiono w Krakowie ulicę Romana Ingardena[7].

Uchwałą Sejmu RP VIII kadencji z 13 czerwca 2019 zdecydowano o ustanowieniu roku 2020 Rokiem Romana Ingardena[8]. Patronom roku 2020 poświęcono wydanie specjalne Kroniki Sejmowej[9].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 111–112. [dostęp 2021-07-21].
  2. ↑ a b Lokalizator Grobów - Zarząd Cmentarzy Komunalnych, www.zck-krakow.pl [dostęp 2021-07-27].
  3. ↑ Kronika. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 145 z 28 czerwca 1911. 
  4. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum Lwowskiego im. Franciszka Józefa za rok szkolny 1911. Lwów: 1911, s. 63.
  5. ↑ Członkowie PAN: Skorowidz
  6. ↑ Jan Wiktor Tkaczyński (red.), Pro Memoria III. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na cmentarzach Krakowa 1803-2017, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018, s. 103, ISBN 978-83-233-4527-5.
  7. ↑ Zmiany nazw alei i ulic. kmk.krakow.pl. [dostęp 2019-12-22].
  8. ↑ M.P. z 2019 r. poz. 591.
  9. ↑ Kronika Sejmowa 10 (915).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Roman Stanisław Ingarden, Roman Witold Ingarden, Wydawnictwo UMK, Toruń 2000.
  • Krystyna Ostrowska: Ingarden Roman Witold. W: Słownik psychologów polskich. Elwira Kosnarewicz, Teresa Rzepa, Ryszard Stachowski (red.). Poznań: Instytut Psychologii UAM, 1992, s. 98–99.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Roman_Ingarden&oldid=64297821”