Roman Ingarden

Roman Witold Ingarden
Portret R. Ingardena, aut. Witkacego
Data i miejsce urodzenia	5 lutego 1893 Kraków
Data i miejsce śmierci	14 czerwca 1970 Kraków
Zawód, zajęcie	filozof
Odznaczenia

Roman Witold Ingarden (ur. 5 lutego 1893 w Krakowie, zm. 14 czerwca 1970 tamże) – polski filozof, profesor Uniwersytetu Lwowskiego (1925–1944), po wojnie profesor toruńskiego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika (1945–1946) i Uniwersytetu Jagiellońskiego (1946–1950 i 1956–1963).

Życiorys

Syn inżyniera hydrologa Romana Kajetana Ingardena. W 1911 zdał z odznaczeniem egzamin dojrzałości w C. K. Gimnazjum im. Franciszka Józefa we Lwowie. Studiował filozofię i matematykę we Lwowie i Getyndze. Doktoryzował się u Edmunda Husserla w roku 1918. W odrodzonej Polsce był profesorem gimnazjów w Lublinie, Warszawie i Toruniu. Habilitację uzyskał w roku 1924, co pozwoliło mu zostać docentem, a od 1933 profesorem Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. W czasie drugiej wojny światowej przebywał głównie we Lwowie, uczestniczył w tajnym nauczaniu i pracował nad swoim głównym dziełem, pt.: Spór o istnienie świata.

Po zakończeniu okupacji niemieckiej wykładał na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, później na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie.

Również po przejściu na emeryturę nadal wiele publikował, brał udział w międzynarodowych kongresach, wygłaszał odczyty w Polsce i za granicą. Był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności, członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk (od 1958) oraz wielu zagranicznych towarzystw naukowych.

Opublikował łącznie 224 prace, pisał głównie po polsku i niemiecku. Wiele jego dzieł doczekało się tłumaczeń na języki obce. Dokonał kilku przekładów na język polski (m.in. Krytyki czystego rozumu Immanuela Kanta). Pozostawił bogatą spuściznę rękopiśmienną.

1 lipca 1919 ożenił się z lekarką Marią Adelą Józefą Pol. Mieli trzech synów: Romana Stanisława (ur. 1920), Jerzego Kazimierza (ur. 1921) oraz Janusza Stefana (ur. 1923). Korespondował z Edytą Stein, późniejszą świętą.

Poglądy

Głównym przedmiotem badań Ingardena były zagadnienia z epistemologii, ontologii i estetyki. Był także autorem kilku prac z zakresu aksjologii, antropologii filozoficznej i filozofii języka. Mistrzem i nauczycielem Ingardena był twórca fenomenologii – Edmund Husserl. Badania filozoficzne przeprowadzone przez Ingardena często krytycznie nawiązują do analiz Husserla. Jednak w odróżnieniu od swojego mistrza Ingarden na gruncie epistemologii argumentował za realizmem, a w ontologii, w celu rozstrzygnięcia sporu dotyczącego sposobu istnienia świata danego nam w percepcji, wyróżniał i analizował następujące sposoby istnienia: realny (przedmioty trwające w czasie, procesy, zdarzenia), idealny, intencjonalny i absolutny.

Główne dzieła

• Intuition und Intellekt bei Henri Bergson, 1921 (Intuicja i intelekt u Henryka Bergsona, 1963)
• Essentiale Fragen, 1925 (O pytaniach esencjalnych, 1972)
• Das literarische Kunstwerk, 1931 (O dziele literackim, 1960)
• O poznawaniu dzieła literackiego, 1937
• Szkice z filozofii literatury, 1947
• Studia z estetyki, 1957 –1970
  • t. I, 1957
  • t. II, 1958
  • t. III, 1970
• Über die Verantwortung. Ihre ontischen Fundamente, 1970 (O odpowiedzialności i jej podstawach ontycznych,1972)
• U podstaw teorii poznania, 1971
• Książeczka o człowieku, 1972
• Utwór muzyczny i sprawa jego tożsamości, 1973
• Spór o istnienie świata, 1947 –1974
  • t. I, Ontologia egzystencjalna 1947
  • t. II, Ontologia formalna 1948
    • cz. 1, Forma i istota
    • cz. 2, Świat i świadomość
  • t. III, Über die kausale Struktur der realen Welt, 1974 (O strukturze przyczynowej realnego świata, 1981)

Odznaczenie

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1922)

Upamiętnienie

W 1991 ustanowiono w Krakowie ulicę Romana Ingardena.

Uchwałą Sejmu RP VIII kadencji z 13 czerwca 2019 zdecydowano o ustanowieniu roku 2020 Rokiem Romana Ingardena.

Zobacz też

• Książeczka o człowieku

Bibliografia

• Roman Stanisław Ingarden, Roman Witold Ingarden, Wydawnictwo UMK, Toruń 2000.
• Krystyna Ostrowska: Ingarden Roman Witold. W: Słownik psychologów polskich. Elwira Kosnarewicz, Teresa Rzepa, Ryszard Stachowski (red.). Poznań: Instytut Psychologii UAM, 1992, s. 98-99.

Linki zewnętrzne

• Centrum Badań Filozoficznych im. Romana Ingardena
• Publikacje Romana Ingardena
• K. Skuriat: O odpowiedzialności – Filozofia moralna Romana Ingardena – strona z portalu kulturaswiecka.pl
• Biogram i bibliografia – Porta Polonica
• Roman Ingarden's Ontology
• AmieA. Thomasson AmieA., Roman Ingarden, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy [online], CSLI, Stanford University, 20 lipca 2016, ISSN 1095-5054 [dostęp 2018-01-02]  (ang.).