Roman Ingarden
| ||
![]() Portret R. Ingardena, aut. Witkacego | ||
Data i miejsce urodzenia | 5 lutego 1893 Kraków | |
Data i miejsce śmierci | 14 czerwca 1970 Kraków | |
Zawód, zajęcie | filozof | |
Odznaczenia | ||
![]() |
Roman Witold Ingarden (ur. 5 lutego 1893 w Krakowie, zm. 14 czerwca 1970 tamże) – polski filozof, profesor Uniwersytetu Lwowskiego (1925–1944), po wojnie profesor toruńskiego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika (1945–1946) i Uniwersytetu Jagiellońskiego (1946–1950 i 1956–1963).
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Syn inżyniera hydrologa Romana Kajetana Ingardena. W 1911 zdał z odznaczeniem egzamin dojrzałości w C. K. Gimnazjum im. Franciszka Józefa we Lwowie[1][2]. Studiował filozofię i matematykę we Lwowie i Getyndze. Doktoryzował się u Edmunda Husserla w roku 1918. W odrodzonej Polsce był profesorem gimnazjów w Lublinie, Warszawie i Toruniu. Habilitację uzyskał w roku 1924, co pozwoliło mu zostać docentem, a od 1933 profesorem Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. W czasie drugiej wojny światowej przebywał głównie we Lwowie, uczestniczył w tajnym nauczaniu i pracował nad swoim głównym dziełem, pt.: Spór o istnienie świata.
Po zakończeniu okupacji niemieckiej wykładał na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, później na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie.
Również po przejściu na emeryturę nadal wiele publikował, brał udział w międzynarodowych kongresach, wygłaszał odczyty w Polsce i za granicą. Był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności, członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk (od 1958)[3] oraz wielu zagranicznych towarzystw naukowych. Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie[4].
Opublikował łącznie 224 prace, pisał głównie po polsku i niemiecku. Wiele jego dzieł doczekało się tłumaczeń na języki obce. Dokonał kilku przekładów na język polski (m.in. Krytyki czystego rozumu Immanuela Kanta). Pozostawił bogatą spuściznę rękopiśmienną.
1 lipca 1919 ożenił się z lekarką Marią Adelą Józefą Pol. Mieli trzech synów: Romana Stanisława (ur. 1920), Jerzego Kazimierza (ur. 1921) oraz Janusza Stefana (ur. 1923). Korespondował z Edytą Stein, późniejszą świętą.
Poglądy[edytuj | edytuj kod]
Głównym przedmiotem badań Ingardena były zagadnienia z epistemologii, ontologii i estetyki. Był także autorem kilku prac z zakresu aksjologii, antropologii filozoficznej i filozofii języka. Mistrzem i nauczycielem Ingardena był twórca fenomenologii – Edmund Husserl. Badania filozoficzne przeprowadzone przez Ingardena często krytycznie nawiązują do analiz Husserla. Jednak w odróżnieniu od swojego mistrza Ingarden na gruncie epistemologii argumentował za realizmem, a w ontologii, w celu rozstrzygnięcia sporu dotyczącego sposobu istnienia świata danego nam w percepcji, wyróżniał i analizował następujące sposoby istnienia: realny (przedmioty trwające w czasie, procesy, zdarzenia), idealny, intencjonalny i absolutny.
Główne dzieła[edytuj | edytuj kod]
- Intuition und Intellekt bei Henri Bergson, 1921 (Intuicja i intelekt u Henryka Bergsona, 1963)
- Essentiale Fragen, 1925 (O pytaniach esencjalnych, 1972)
- Das literarische Kunstwerk, 1931 (O dziele literackim, 1960)
- O poznawaniu dzieła literackiego, 1937
- Szkice z filozofii literatury, 1947
- Studia z estetyki, 1957 –1970
- t. I, 1957
- t. II, 1958
- t. III, 1970
- Über die Verantwortung. Ihre ontischen Fundamente, 1970 (O odpowiedzialności i jej podstawach ontycznych,1972)
- U podstaw teorii poznania, 1971
- Książeczka o człowieku, 1972
- Utwór muzyczny i sprawa jego tożsamości, 1973
- Spór o istnienie świata, 1947 –1974
- t. I, Ontologia egzystencjalna 1947
- t. II, Ontologia formalna 1948
- cz. 1, Forma i istota
- cz. 2, Świat i świadomość
- t. III, Über die kausale Struktur der realen Welt, 1974 (O strukturze przyczynowej realnego świata, 1981)
Odznaczenie[edytuj | edytuj kod]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1922)[5]
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
W 1991 ustanowiono w Krakowie ulicę Romana Ingardena[6].
Uchwałą Sejmu RP VIII kadencji z 13 czerwca 2019 zdecydowano o ustanowieniu roku 2020 Rokiem Romana Ingardena[7].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Kronika. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 145 z 28 czerwca 1911.
- ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum Lwowskiego im. Franciszka Józefa za rok szkolny 1911. Lwów: 1911, s. 63.
- ↑ Członkowie PAN: Skorowidz
- ↑ Jan Wiktor Tkaczyński (red.), Pro Memoria III. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na cmentarzach Krakowa 1803-2017, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018, s. 103, ISBN 978-83-233-4527-5 .
- ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 18.
- ↑ Zmiany nazw alei i ulic. kmk.krakow.pl. [dostęp 2019-12-22].
- ↑ M.P. z 2019 r. poz. 591.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Roman Stanisław Ingarden, Roman Witold Ingarden, Wydawnictwo UMK, Toruń 2000.
- Krystyna Ostrowska: Ingarden Roman Witold. W: Słownik psychologów polskich. Elwira Kosnarewicz, Teresa Rzepa, Ryszard Stachowski (red.). Poznań: Instytut Psychologii UAM, 1992, s. 98-99.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Centrum Badań Filozoficznych im. Romana Ingardena
- Bibliografia publikacji Romana Ingardena
- K. Skuriat: O odpowiedzialności – Filozofia moralna Romana Ingardena – strona z portalu kulturaswiecka.pl
- Biogram i bibliografia – Porta Polonica
- Roman Ingarden's Ontology
- Amie Thomasson , Roman Ingarden, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy [online], CSLI, Stanford University, 20 lipca 2016, ISSN 1095-5054 [dostęp 2018-01-02] (ang.).
- ISNI: 0000 0001 2103 7185
- VIAF: 108241126
- LCCN: n79148890
- GND: 118555588
- NDL: 00444238
- LIBRIS: 42gkqfzn3zhsx9d
- BnF: 12032881k
- SUDOC: 028506278
- NLA: 35221873
- NKC: jn20000720110
- BNE: XX884720
- NTA: 068461690
- BIBSYS: 90135032
- CiNii: DA00369984
- Open Library: OL249954A
- PLWABN: 9810598530105606
- NUKAT: n93081007
- NLI: 000227299
- PTBNP: 87140
- CANTIC: a11245025
- LNB: 000048233
- NSK: 000009057
- ΕΒΕ: 158791
- LIH: LNB:db4;=Ba
- WorldCat: lccn-n79148890
- Członkowie rzeczywiści PAN
- Członkowie Polskiej Akademii Umiejętności
- Fenomenolodzy
- Filozofowie XX wieku
- Ludzie urodzeni w Krakowie
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (II Rzeczpospolita)
- Pochowani na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie
- Polscy estetycy
- Wykładowcy Uniwersytetu Jagiellońskiego
- Wykładowcy Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie
- Wykładowcy Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu
- Zmarli w 1970
- Urodzeni w 1893