Romskie rekwizyty wróżbiarskie w Polsce

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Bengoro (diabełek)
Mułoro (trupek)
Truszuł bałenca (włochaty krzyż)

Romskie rekwizyty wróżbiarskie – grupa drobnych przedmiotów pomocnych Romkom w trakcie czynności wróżbiarskich. Proceder wróżenia z udziałem rekwizytów znany był już w Europie w XVI wieku. W XX wieku, w miarę zaniku romskiej demonologii, osłabł, ale jeszcze po II wojnie światowej notowano w Polsce przypadki wykorzystywania różnych przedmiotów do wróżb[1].

Charakterystyka i znaczenie[edytuj | edytuj kod]

Do rekwizytów wróżbiarskich należą głównie karty do gry oraz różnego rodzaju drobne przedmioty i figurki własnego wyrobu. Nie stanowią one wyobrażenia jakichkolwiek postaci z romskiej mitologii, ale są przeznaczone do wywołania strachu, zabobonnego lęku bądź refleksji u osoby, której wróżba jest stawiana. Sami Romowie nie wiążą z nimi żadnych wierzeń, stanowią one dla nich wyłącznie rekwizyty, które mają za zadanie ułatwić zarobkowanie i uwiarygodnić osobę wróżącą. Stanowi to o odrębności tego rodzaju przedmiotów na tle innych grup etnicznych. W przeszłości Romki, wędrując po wsiach, wyszukiwały gospodarstwa, w których mogły występować różnego rodzaju problemy, takie jak np. choroba czy niedostatek. Stawiając wróżby gospodarzom, umieszczały po kryjomu rekwizyty w stosownych do sytuacji miejscach, a następnie "odkrywały" je w trakcie wróżenia, wyjmując spod progu, z jajka, z pościeli bądź innych miejsc[1].

Rekwizyty[edytuj | edytuj kod]

Do najczęściej wykorzystywanych rekwizytów wróżbiarskich należą:

  • diabełek (rom. bengoro[2], drab te deł, drabakireł[1]) – czarna figurka z czerwonymi oczami, rogami oraz ogonem, wykonana z wosku, węgla i włosów, która ma wróżyć zło i jest "wyciągana" z kurzych jaj[2] zawijanych w chusteczki[1],
  • trupek (rom. mułoro[1][2]) – woskowe wyobrażenie trupa z wosku[2], z wyciągniętymi nogami i rękami skrzyżowanych na piersi, symbolizujące chorobę czy śmierć, wyjmowane z wody, na którą uprzednio Romka rzuciła "czar"[1],
  • włochaty krzyż (rom. truszuł bełenca[2] lub bałenca[1]) – równoramienny krzyż wykonany z czerwonego wosku, oklejony włosami, uosabiającymi złe moce[2], mający prognozować śmierć, mogiłę (czarne włosy nadają mu formę odrażającą i złowróżbną)[1],
  • kostka (rom. kokało[1]) – krótka kość pochodząca ze śródstopia krowy, także opleciona włosami, znajdowana w jajku, pod progiem chałupy, w korycie, żłobie czy w pościeli, symbolizująca zło[1],
  • żelazo (rom. sastry) – rozcięty pierścień ze sprężystej stali z umieszczonym w rozcięciu i rozpuszczanym w wodzie cukrem i monetą wydającą brzęk (znak)[2].

Podczas procesu wróżenia wykorzystywano również fragmenty ciał zwierząt, zwłaszcza bardzo dostępnych dla Romów kur: zszywane pary kurzych oczu czy pazury[1][3].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c d e f g h i j k Jerzy Ficowski, Cyganie w Polsce. Dzieje i obyczaje, Gdańsk: Tower Press, 2000, s. 85-87.
  2. a b c d e f g Romowie - Etnologia.pl [online], www.etnologia.pl [dostęp 2022-05-16].
  3. Anna Batko, Wołają na mnie Cygan... /Im bardziej obkrawasz tym większa się staje / Gdańska Galeria Miejska [online], www.ggm.gda.pl [dostęp 2022-05-16] (pol.).