Przejdź do zawartości

Rooster

Artykuł na Medal
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Rooster
Okładka
Wykonawca

Alice in Chains

Album

Dirt

Strona B

zobacz listę

Wydany

22 lutego 1993

Nagrywany

listopad 1991 w London Bridge Studio, Seattle (demo)[1]
27 kwietnia–29 lipca 1992 w One on One Recording oraz w Eldorado Recording Studios, Los Angeles[2]

Gatunek

metal alternatywny[3]rock psychodeliczny[4]grunge[5]rock alternatywny[6]blues[7]heavy metal[8]

Długość

6:15

Wydawnictwo

Columbia

Producent

Dave Jerden

Format

singel CDmaksisingiel12”

Autor

Jerry Cantrell

Chronologia
Angry Chair
(1992)
„Rooster”
(1993)
What the Hell Have I
(1993)

Roosterballada rockowa[9], będąca czwartym singlem amerykańskiego zespołu muzycznego Alice in Chains, pochodzącym z opublikowanego we wrześniu 1992 nakładem wytwórni Columbia drugiego albumu studyjnego Dirt. Utwór został zamieszczony na szóstej pozycji, a czas jego trwania wynosi 6 minut i 15 sekund, co sprawia, że jest najdłuższą kompozycją wchodzącą w skład płyty. Autorem tekstu i kompozytorem jest Jerry Cantrell. Rozszerzone edycje singla w formatach CD, maksisingla i 12”-calowego winyla – wydane na terenie Europy i w Australii – zawierały na stronach B utwory „It Ain’t Like That” (z albumu Facelift; 1990) „Dam That River” i „Sickman” (z Dirt).

„Rooster” został napisany przez gitarzystę Jerry’ego Cantrella w 1990, w trakcie trwania trasy koncertowej promującej debiutancki album studyjny Facelift. Pierwsze demonstracyjne nagranie utworu powstało w listopadzie 1991, gdy muzycy pracowali w London Bridge Studio w Seattle nad ścieżką dźwiękową do filmu Samotnicy w reżyserii Camerona Crowe’a. Kompozycja Alice in Chains, której słowa stanowią osobistą refleksję Cantrella na temat wojny wietnamskiej, zyskała uznanie w rozgłośniach radiowych; dotarła do 7. miejsca w notowaniu „BillboarduAlbum Rock Tracks. „Rooster” łączy charakterystyczny dla zespołu ciężar z elementami psychodelicznymi. Wraz z „Man in the Box” i „Would?” uchodzi za najbardziej rozpoznawalny utwór w katalogu grupy, a także cieszy się uznaniem w społeczności wojskowej.

W późniejszym czasie – w różnych wersjach – trafił na wszystkie cztery kompilacje zespołu: Nothing Safe: Best of the Box (1999), Music Bank (1999), Greatest Hits (2001) oraz The Essential Alice in Chains (2006). Akustyczna aranżacja znalazła się na albumie Unplugged (1996). 5 sierpnia 2022 singel uzyskał od zrzeszenia amerykańskich wydawców muzyki Recording Industry Association of America (RIAA) certyfikat 2-krotnej platyny, za sprzedaż 2 milionów kopii. 2 maja 2024, osiągnąwszy próg sprzedaży 30 tys. egzemplarzy, otrzymał od Recorded Music NZ (RMNZ) certyfikat platyny.

Historia nagrywania

[edytuj | edytuj kod]
„Kiedy po raz pierwszy usłyszałem demo, przeszły mnie dreszcze, gdy zaczął śpiewać «ooh, ooh, ooh». To po prostu świetna piosenka – gitary wchodzą z hukiem. Chciałem, żeby brzmiały naprawdę potężnie, kiedy się pojawią.”

„Rooster” został skomponowany przez Jerry’ego Cantrella podczas trasy koncertowej w 1990[11]. W rozmowie z „Guitar School” z maja 1994 przyznawał: „Napisałem ten numer w czasach Facelift [1990], ale nic z tym tak naprawdę nie zrobiłem. Przebywałem wtedy w miejscu Chrisa Cornella, gdzie on sam popełnił wiele nagrań. Jest to tak małe pomieszczenie, że będąc tam, możesz się skoncentrować tylko na muzyce. Miałem wiele pomysłów na różne numery w tym miejscu, a «Rooster» jest jednym z nich. Zawsze byłem bardzo dumny z tego kawałka, muzycznie i tekstowo”[12].

Wersja demonstracyjna została zarejestrowana w London Bridge Studio w Seattle w stanie Waszyngton w listopadzie 1991, gdy zespół pracował nad materiałem na potrzeby ścieżki dźwiękowej do filmu Samotnicy (1992) w reżyserii Camerona Crowe’a[13][14]. Studyjną wersję nagrano podczas sesji do albumu Dirt (1992) w One on One Recording i w Eldorado Recording Studios w Los Angeles w Kalifornii wiosną oraz latem 1992[2]. Overdubbing partii gitar i śpiewu odbył się 23 czerwca, a nazajutrz zarejestrowano wokale wspierające[15].

Po ukończeniu nagrań, w przeciwieństwie do Facelift, którego komercyjne powodzenie było niepewne, w przypadku Dirt inżynier dźwięku Bryan Carlstrom wspominał, że miał satysfakcję, którą odczuwa się tylko w przypadku pewności, że powstał przebój. „Zanim zaczęliśmy miksować, zapytałem asystenta: «Chcesz usłyszeć przebój?», puściłem «Rooster» i powiedziałem: «To jest przebój»[16]. W książeczce do box setu Music Bank (1999) Cantrell napisał, że demo różniło się od wersji albumowej, a niektórych elementów nie wykorzystano, lecz mimo to piosenka nie straciła na swoim przekazie[17]. Layne Staley przyznał, że w „Rooster” wokalnie naśladował Douga Pinnicka z zespołu King’s X[18].

Analiza

[edytuj | edytuj kod]
Tekst utworu nawiązuje do tematu wojny wietnamskiej, w której brał udział ojciec Cantrella

Warstwa tekstowa, mająca osobisty charakter, odnosi się do tematyki wojny wietnamskiej[10][19]. Cantrell wspominał, że nie usiadł z konkretnym zamiarem napisania piosenki. „Po prostu tak wyszło. Ale to jest świetne w muzyce – czasami można sięgnąć o wiele głębiej niż w rozmowie z kimkolwiek […] Wydawało mi się to wielkim osiągnięciem dla mnie jako młodego tekściarza” – argumentował[13]. Odnosząc się do tematu, przyznał, że historię z czasów wojny jego ojciec, który, jak zaznaczał, nie chciał mówić o tym okresie swego życia, po raz pierwszy opowiedział w 45-minutowym wywiadzie przeprowadzonym przez Marka Pellingtona[13][20]. Cantrell był zdumiony tym co usłyszał i wyznał, że jego ojciec był spokojny w trakcie rozmowy, a w pewnym momencie wzruszył się[20]. We wkładce dołączonej do kompilacyjnego box setu Music Bank (1999), pisał, że dla ojca było to „dziwne i smutne doświadczenie” i że wyraził on nadzieję, iż nikt nie będzie musiał już przez nie przechodzić[13].

W wywiadzie dla magazynu „Guitar” odniósł się do interpretacji słów, będących jego osobistą próbą pojednania relacji między nim a ojcem[21], o którym dużo myślał, i o tym, przez co w latach wojny musiał przejść[a][25][26][27]:

Tak, to naprawdę o moim ojcu. Był dwukrotnie w Wietnamie. Ja naprawdę wzruszam się za każdym razem gdy to słyszę, bo nie spędzałem dużo czasu w swoim późniejszym okresie życia z tatą, nie widywałem go zbyt często. I jest mu to naprawdę ciężko zrozumieć po powrocie. Ta wojna naprawdę go zmieniła, miała bezpośredni wpływ na naszą rodzinę. Tata miał problem z alkoholem, kiedy wrócił, i w tym okresie moi rodzice się rozwiedli. Ciężko mi się czasem z nim rozmawia, ponieważ jesteśmy do siebie bardzo podobni. Obydwaj jesteśmy skryci, małomówni, zamknięci w sobie[21].

Po latach wyznał, że „to nas zbliżyło. Na dłuższą metę było to dobre zarówno dla mnie, jak i dla niego”. W opracowaniach podkreśla się, że napisany z perspektywy Cantrella Jr. tekst traktuje o „piekącym pocie” oraz „śmierci od komarów” podczas wędrówki przez dżunglę, wyimaginowanej potyczce z Wietkongiem[13], a także o tym, że powracający do ojczyzny żołnierz postrzegany jest jako ktoś zupełnie inny niż bohater – o czym świadczy wers They spit on me in my homeland[28]. Nuta optymizmu wyłania się z fragmentu Ain't found a way to kill me yet[29]. Jacob Uitti z „American Songwritera” lirykę interpretował jako opowieść o niebezpieczeństwach wojny i o tym, jak potrafi ona zniszczyć ludzką energię oraz indywidualność[30].

Tytuł wziął się od pseudonimu „Kogut” (ang. „Rooster”), jakiego używał ojciec Cantrella podczas wojny wietnamskiej[b][25]. Był on także nazwą dla karabinów maszynowych M60, ponieważ ich płomień wylotowy wyglądał jak ogon koguta[31]. Na swoich mundurach wojskowi 101 Dywizji Powietrznodesantowej, w której służył ojciec Cantrella, mieli wizerunek bielika amerykańskiego, natomiast na terytorium Wietnamu nie występuje ten gatunek ptaków, więc miejscowa ludność na widok białego orła na mundurach, nazywała wojskowych chicken men (pol. „koguci żołnierze”) lub roosters (pol. „koguty”)[31][32].

W „Rooster” Cantrell (na zdj. w 1992) połączył charakterystyczny ciężar z bardziej bluesowymi i psychodelicznymi momentami

„Rooster” jest skomponowany w niskim strojeniu E, obniżonym o pół tonu w dół, według Eb-Ab-Db-Gb-Bb-Eb, z kolei bas nastrojono do Eb-Ab-Db-Gb[33]. Lekko przesunięta gitara Cantrella – z ciągnącą się progresją akordów i wykorzystaniem flangera[34] – zachowuje prosty, akustyczny rytm, który przywodzi na myśl praktykę zespołu Steppenwolf z lat 60. XX wieku. Gitara rytmiczna pozwala basowej zapewnić cały nacisk aż do mostka, gdy, jak napisał Steve Gorenberg z „Guitar”, „Jerry wkracza do piosenki z impetem, pompując wszystkie możliwe dźwięki”. Następnie daje przestrzeń linii wokalnej, uzupełniając śpiew Layne’a Staleya vibrato, schodząc w dół skali chromatycznej (nawiązując do Tony’ego Iommiego)[35].

Po 16-taktowym wstępie granym na gitarze i basie, Sean Kinney gra na hi-hacie schemat „2” i „4” przez 22 takty, budując napięcie. W głównym rytmie wybija na ridzie ósemki, dodając „4A” w taktach 1 i 3. Werbel gra na „2” i „4” przez pierwsze trzy takty, a na „4”, „4&” i „4A” w takcie 4. Uderzenia w bębnie wielkim w taktach 1 i 2 brzmią na „1”, „2&” i „3&”; w takcie 3 na „1”, „1&”, 2&” i „3&”; w takcie 4 na „1”, „2&”, „3E” oraz „3&”. Stopa w bębnie współgra z gitarą basową, stanowiąc przykład współpracy sekcji rytmicznej[36]. W takcie 1 werbel uderza w „1A”, „3E” i „3&”, kończąc się dziewięciopunktowym, intensywnym uderzeniem. Kinney wybija ósemki za pomocą „stopy” w hi-hacie. W takcie 2 schemat werbla to „1”, „1&”, „1A”, „2”. „2&”, „3”, „3E”, „3&”, „4”, „4&” i „4A”, a w 3 to „1&”, „1A”, „2”, „2&”, „3E”, „3&” oraz dziewięciotaktowe, płynne uderzenia pałkami w krótkim odstępie czasu (ang. buzz roll). Takt 4 powtarza 2, z drobnymi wyjątkami w akcentach. W takcie 1 następują przejścia po łączniku na ćwierćnutach, w takcie 2 ósemki, zaś w 3 uderzenia są na „1”, „2&” i „3&”, w 4 na „1”, „1E”, „1&”, „2&”, „3E”, „3&” i „4A”, a następnie przesuwają się do następnego taktu. W taktach 3 i 4 werbel grany jest na „2” i „4”. Ósemki wybrzmiewają między crashami w takcie 3 na „1”, „2&” oraz w takcie 4 na „2&”[36].

Ned Raggett z AllMusic podkreślał harmonię wokalną Staleya i Cantrella oraz „nucący” śpiew wspierający drugiego z nich. Zwrócił uwagę, że piosenka charakteryzuje się „sennymi wersami i rosnącymi, wybuchowymi refrenami, w których dobrze słyszalny jest efekt wah-wah podczas solowej gry na gitarze i psychodeliczne momenty”[4]. Jordan Blum z Consequence wyróżniał instrumentację i śpiew, które oddają „mrok, marazm i agresję wojny”. Wyróżnił przy tym śpiew Staleya, nazywając go wszechstronnym i określając jako „jeden z najważniejszych momentów w jego karierze”, zaś w odniesieniu do warstwy muzycznej napisał, że „aranżacja oscyluje między nastrojowym letargiem a wzmożonym pobudzeniem”[37]. Eli Enis z „Revolvera” przyznawał: „«Rooster» to zwodniczo ciężki utwór, ze zniekształconymi wybuchami wybijającymi się z wolno narastających zwrotek[38] i „falującymi gitarowymi riffami, które gwałtownie pulsują, tworząc monumentalną metalową balladę[8]. Jordan Babula z „Teraz Rocka” zaznaczał, że pomimo bycia balladą, „Rooster” cechuje się wolnym tempem i „ultraciężarem”[39], przez co bliżej mu do „Love, Hate, Love” z Facelift (1990)[9]. James Conway z „VultureHound” brzmienie basu Mike’a Starra określił mianem „przygnębiającego”, z kolei główny riff przyrównał do Black Sabbath[28].

Teledysk

[edytuj | edytuj kod]

Przygotowania

[edytuj | edytuj kod]
101 Dywizja Powietrznodesantowa (data zdj. nieznana), w której służył Cantrell Sr.[40]

Po pozytywnym odbiorze teledyskuJeremyPearl Jamu, pod koniec 1992 członkowie Alice in Chains zwrócili się do przedstawiciela Marka Pellingtona z zapytaniem, czy byłby on zainteresowany współpracą przy wideoklipie do piosenki „Rooster”[41]. Reżyserowi zasugerowano, że to osobista historia Cantrella i jego ojca, i czy byłby gotów porozmawiać z drugim z nich, na co Pellington przystał[42]. W owym czasie zajmował się on realizacją dokumentu, opowiadającego historię walki jego ojca z chorobą Alzheimera[43], wobec czego temat relacji ojciec–syn był mu szczególnie bliski. „Usłyszałem więc tę piosenkę i stwierdziłem, że jest ona bardzo filmowa. To klasyczna, trzyaktowa struktura: wprowadzenie, wstajesz, upadasz, podnosisz się, dochodzisz do punku kulminacyjnego i wracasz. Lubię utwory w tym stylu, a w tamtym czasie nie nakręciłem jeszcze filmu, więc bardzo agresywnie i ambitnie chciałem opowiadać historie” – wspominał[44].

W wywiadzie do książki Wszyscy kochają nasze miasto. Historia grunge’u z pierwszej ręki (2019) reżyser przyznał: „Teledysk do utworu «Rooster» jest świetny. Usłyszałem tę piosenkę i pomyślałem sobie wow, to jest naprawdę kapitalne jeżeli chodzi o rytm i energię i jest bardzo filmowe. Kiedy Jerry ją pisał, przechodził przez etap godzenia się ze swoim ojcem. Rozmawiając z nim, zaproponowałem mu, żebyśmy pojechali do Oklahomy nagrać ten klip, a żeby był jak najbardziej osobisty, to zaprosić jego tatę do wystąpienia w nim”[20].

Przez dwa dni pobytu w mieście, Pellington robił zdjęcia i przeprowadzał wywiady z Cantrellem oraz z jego ojcem[43]. Reżyser, który w owym czasie nie miał jeszcze na swoim koncie żadnego filmu fabularnego, wspominał, że jego głównym założeniem była realizacja wideoklipu utrzymanego w konwencji filmowej, na którą składać się miały trzy kluczowe elementy – film z przednią i tylną projekcją (wykonany z wcześniej przygotowanych ujęć), halucynacyjne kolorowe rekonstrukcje i archiwalne nagarnia scen walk w Wietnamie, a także czarno-białe, współczesne, dokumentalne ujęcia przedstawiające ojca Cantrella, mieszkającego w Oklahomie. Sukces teledysku „Jeremy” sprawił, że reżyser otrzymał od przedstawicieli wytwórni Columbia wolną rękę w działaniu[43].

Produkcja i realizacja

[edytuj | edytuj kod]
Od lewej: Dale Dye(inne języki) (na zdj. w 2008), pełniący przy realizacji teledysku rolę konsultanta w szkoleniu oraz scenach walk. Po prawej Jon Gries (na zdj. w 2011), który wystąpił w roli żołnierza

Okres zdjęciowy trwał od trzech do czterech dni, a budżet na realizację teledysku wyniósł 250 tys. dolarów. Pellington współpracował na planie z montażystą Hankiem Corwinem – który brał udział w pracach nad obrazem JFK (1991, reż. Oliver Stone)[c] – i operatorem Johnem Schwartzmanem, a doradca wojskowy ds. technicznych Dale Dye był konsultantem w szkoleniu oraz sekwencjach walk, inspirowanych dramatem wojennym Pluton (1986) w reżyserii Stone’a[43].

Staley, który w czasie nagrywania części aktorskiej był, według reżysera „mocno naćpany”, początkowo chciał wystąpić w kapeluszu kowbojskim, lecz Pellington – uważając, że będzie to niestosowne w kontekście utworu i Wietnamu – zasugerował mu okulary przeciwsłoneczne, twierdząc, że wygląda w nich „złowieszczo”, na co muzyk wyraził zgodę[20][43]. „Czułeś po prostu, jak z niego wychodzi tortura, mimo że technicznie to była piosenka Jerry’ego, byli jak dwie krople wody. Layne był tak bardzo głosem Jerry’ego” – oceniał występ Staleya Pellington[44].

W teledysku wykorzystano autentyczne materiały dokumentalne i relacje reporterskie z wojny wietnamskiej oraz kilka bardzo realistycznych, graficznie odtworzonych scen walki[45]. Gościnnie wystąpił także ojciec gitarzysty[45][46], który był tytułowym „Kogutem” i służył na wojnie[46] (Cantrell sceptycznie podchodził do udziału ojca, gdyż nie chciał, by wiązało się to z utratą przezeń prywatności)[26]. Materiały przedstawiające Cantrella Sr. ukazane są w kolorystyce czarno-białej[43]. Obsadę uzupełnili Casey Pieretti, który był po amputacji nogi[43] i na planie nosił protezę[44] – jedną z pamiętnych scen teledysku jest moment, gdy grany przez Pierettiego bohater (wcielił się w żołnierza) wchodzi na minę, która następnie urywa mu nogę[43] – i Jon Gries[47].

W wywiadzie dla brytyjskiego „SKY”, Staley przyznawał: „Teledysk jest po prostu niesamowity, prawdziwy szarpacz łez. Serce podchodzi ci do gardła. Tata Jerry’ego nigdy nie rozmawiał o tych sprawach, a po raz pierwszy robi to przed kamerą i zostaje zauważony przez całą Amerykę”[48]. Henry Yates pisał, że równie mocny jak brzmienie utworu był teledysk, w którym to „Mark Pellington przeplatał sceny brutalności w stylu Czasu apokalipsy [1979, reż. Francis Ford Coppola] z wywiadem z ojcem Cantrella”[13]. Łukasz Wiewiór z „Teraz Rocka” stwierdził, że wideoklip to „antywojenna impresja na kanwie filmu Pluton oraz innych filmów równie dobitnie obrazujących wietnamskie piekło”[49].

Po latach Pellington w następujących słowach oceniał wideoklip:

Odtworzyliśmy wietnamskie gówno, co było naprawdę świetne. To był swego rodzaju dokumentalny portret ojca Jerry’ego, który go odseparował i cierpiał na zespół stresu pourazowego [PTSD]. Teledysk zawiera wiele elementów: osobiste zaangażowanie Jerry’ego w ten projekt, występ zespołu, który jest dobrym, małym wątkiem, a następnie elementy rekonstrukcyjne. Masz więc cztery przeplatające się elementy oraz duży, ambitny, sześciominutowy utwór, który może udźwignąć taki ciężar. Z pewnością byli bardzo znaczącym zespołem. Byli wielcy, potężni i silni. Dali radę, a piosenka też dawała radę. To był wielki utwór i przesłanie, zarówno brzmieniowo, jak i emocjonalnie. To było wspaniałe doświadczenie[44].

Kontrowersje

[edytuj | edytuj kod]

Premiera wideoklipu odbyła się w lutym[50]. Początkowo stacja MTV nie chciała go emitować, ze względu na zbyt dużą ilość brutalnych scen[26][51]. Wydarzenie to wywołało negatywną reakcję u Cantrella, który uważał, że teledysk w sposób realistyczny przedstawia prawdę i okrucieństwo wojny[26].

Pełna wersja wideoklipu, poszerzona o kilka dodatkowych grafik, dostępna jest na albumie kompilacyjnym Music Bank: The Videos (1999)[52].

Wydanie

[edytuj | edytuj kod]
12-calowy winyl z singlem „Rooster”

„Rooster” został wydany przez wytwórnię Columbia 22 lutego 1993 w formacie CD (nr kat. CSK 4946)[53][54], jako czwarty singel promujący album studyjny Dirt (1992)[55]. W Europie ukazał się w dwóch wersjach: rozszerzonej o nr kat. COL 659057 2 (w formatach CD i maksisingla), w skład której weszły piosenki „Sickman” (z albumu Dirt) oraz „It Ain’t Like That” (z Facelift; 1990)[56], i standardowej o nr kat. SAMPCD 1813 (w formacie CD), zawierającej studyjną i radiową wersję, skróconą do 4 minut i 18 sekund[57]. W australijskim wydaniu – o nr kat. 659178 1 – na stronie B zamieszczono utwór „Dam That River” (z albumu Dirt)[58]. Na Kostaryce „Rooster” został opublikowany nakładem Sony Music w formacie 12”-calowego winyla o nr kat. 81017493, zawierającego tylko tytułowy utwór[59]. W 1993 studyjna wersja znalazła się na brytyjskiej edycji singla CD „Down in a Hole” (nr kat. 659751 2)[60] oraz na stronach B jego wydania w formatach 7” (nr kat. (659751 7) i 12”-calowych (nr kat. (659751 6)[61][62].

W późniejszym czasie „Rooster” ukazał się na wszystkich czterech kompilacjach zespołu: w wersji koncertowej na Nothing Safe: Best of the Box (1999)[63][64], w wersji demo na Music Bank (1999)[65][66], Greatest Hits (2001)[67] i na The Essential Alice in Chains (2006) w wersji studyjnej[68]. Koncertowe wykonanie – zarejestrowane 24 października 1993 w Club Quattro w Nagoi – trafiło na album Live (2000)[64][69][70]. Inne koncertowe zapisy ukazały się na Unplugged (1996)[71][72], oraz na stronie B rozszerzonej edycji singla „Heaven Beside You”, opublikowanego w Europie i Wielkiej Brytanii (nr kat. 662893 2) w styczniu 1996[d][73].

Odbiór

[edytuj | edytuj kod]

Krytyczny

[edytuj | edytuj kod]
„Piosenka taka jak «Rooster» Alice in Chains wydaje się dość prosta, ale została napisana tak, jakby była poezją elżbietańską.”
Kyle Anderson[74]

Ned Raggett z AllMusic pisał, że „utwór zachowuje zarówno wielkość, jak i czułość w grze oraz posiada kwestię niespodziewanego tematu”. Wyróżnił także styl śpiewania Staleya, który – jego zdaniem – „doskonale oddaje uczucie człowieka złapanego w przerażającą pułapkę podczas walk”. Podkreślił również umiejętność gry Cantrella, zachowującą kontrast między ciężarem, jak i nieco bardziej psychodelicznymi momentami[4]. Ric Albano z „Classic Rocka” przyznawał: „«Rooster» jest najbardziej czystym, alternatywnym, i być może najcięższym utworem na płycie. Jest powolny, nastrojowy, z głęboko nasyconym chórem oraz partiami gitar, które w kolejnej fazie zyskują na ciężarze i zniekształceniu”. Autor zwrócił uwagę, że warstwa liryczna maluje „mistrzowski obraz ojca Cantrella i jego doświadczenie z Wietnamu. Zdobyty w dzieciństwie pseudonim okazał się wspólnym punktem odniesienia dla mężczyzn niosących karabin maszynowy M60. Doskonale ukazane oniryczne wersy i postępujące, wybuchowe refreny, w sposób mistrzowski oddają zryw w walce, zwłaszcza w pierwszej osobie doświadczonej w Wietnamie”[75].

Tekst utworu autorstwa Cantrella (na zdj. w 1992), dotyczył jego ojca i stanowił próbę pojednania między nimi

Chad Childers z Loudwire określił piosenkę mianem „jednej z najlepszych w katalogu zespołu, ze względu na potężną opowieść”. Wyróżnił przy tym wokal Staleya, opisując go jako „mieszankę melancholii i wybuchu agresji”[76]. Michael Christopher z PopMatters napisał, że „pomimo balladowych tendencji, «Rooster» przypomina klasyczny styl Alice in Chains pod względem ciężkości i doskonale komponuje się z całym materiałem zawartym na albumie”. Zwrócił też uwagę, że piosenka jest swego rodzaju odskocznią od „przygnębiającej i depresyjnej” tematyki uzależnienia narkotykowego[77]. Greg Prato stwierdził na łamach „Rolling Stone’a”: „Ludności cywilnej ciężko jest pojąć przerażające wydarzenia, których doświadczają żołnierze w czasie wojny. W utworze «Rooster» zespół Alice in Chains podejmuje temat, który trafił do gitarzysty Jerry’ego Cantrella, ponieważ jego ojciec jest weteranem wojny w Wietnamie”[78]. Greg Kot napisał w książce Rolling Stone Album Guide (2004): „«Rooster» jest opowieścią o weteranie wojny, maluje inny, równie pasjonujący portret przeciwko przetrwaniu szans”[79]. Dan Weiss z czasopisma online Stereogum przyznał, że „jak na opowieści z drzewa genealogicznego grunge’u, jest to mniej neurotyczny utwór niż edypalnyAliveEddiego Veddera czy gorączkowy dziecięcy sen Nirvany «Sliver»”. Autor podkreślał, że „podobnie jak w przypadku większości piosenek Cantrella, wyczuwa się w nich spokój i akceptację myśli, że szkody, o których się śpiewa, już zostały wyrządzone”. W swym podsumowaniu stwierdził: „Wrodzone znużenie Staleya zrodziło się po to, by podtrzymać ideę wojny jako niemożliwej do wygrania apokalipsy. «Rooster» to poruszające przypomnienie historii, jakie potrafił opowiadać”[7].

Brent Porche ze stacji radiowej WMMR, który zestawił „Rooster” na 1. miejscu w rankingu „30 najlepszych piosenek zespołu”, nazwał go „epickim w każdym tego słowa znaczeniu” i stwierdził, że jest „jednym z najwspanialszych przykładów narracji w całej muzyce”[80].

Komercyjny

[edytuj | edytuj kod]

Po premierze singel zyskał uznanie zarówno wśród fanów grunge’u, jak i poza nim[13]. 13 marca 1993 zadebiutował na 29. miejscu w notowaniu Album Rock Tracks – opracowywanym przez magazyn „Billboard[81]. 24 kwietnia, po siedmiu tygodniach obecności na liście, uplasował się na 7. lokacie[82], co było najwyższą pozycją, jaką kompozycja Alice in Chains osiągnęła ówcześnie na wspomnianej liście przebojów[83]. 1 maja utwór zanotował spadek o dwa miejsca w dół[84], lecz tydzień później powrócił na 7. lokatę, utrzymując się na niej do 15 maja[85][86]. Łącznie singel Alice in Chains był notowany przez dwadzieścia tygodni[83]. 18 lipca uplasował się na 17. miejscu na liście Australia Alternative Top 20 Chart[87]. W notowaniu obejmującym okres od 24 do 30 września 2021, „Rooster” zajął 35. lokatę w węgierskim notowaniu Single (track) Top 40 lista[88]. Piosenka była największym przebojem z płyty Dirt, a jej sukces o tyle zaskakujący, że po części nie była ona radiowo „przyjazna” według tradycyjnych kryteriów (6 minut i 15 sekund czasu trwania) oraz ze względu na tekst, nawiązujący do dramatycznych przeżyć wojennych ojca Cantrella w Wietnamie[29].

W 2001 znalazł się w gronie stu pięćdziesięciu utworów zakazanych przez sieć radiową Clear Channel Communications z siedzibą w Teksasie, która sugerowała, że niektóre piosenki były „nieodpowiednie” do nadawania na antenie w 1170 stacjach radiowych po atakach z 11 września 2001[e][90].

5 sierpnia 2022 singel, w wersji cyfrowej, uzyskał od zrzeszenia amerykańskich wydawców muzyki Recording Industry Association of America (RIAA) certyfikat 2-krotnej platyny, za sprzedaż 2 milionów egzemplarzy[91]. 2 maja 2024 nowozelandzkie stowarzyszenie Recorded Music NZ (RMNZ) przyznało mu certyfikat platyny, za przekroczenie nakładu sprzedaży 30 tys. kopii[92]. Pozostaje jednym z najlepiej sprzedających się singli z albumu Dirt (1992)[93].

Obok „Man in the Box” i „Would?” uchodzi za najbardziej rozpoznawalny utwór w dorobku zespołu[94][95][96], oraz cieszy się dużym uznaniem w społeczności wojskowej[31]. Jak wspominał Cantrell, wielu weteranów biorących udział w operacji „Pustynna Burza” (1990–1991) i wojnie w Iraku (2003) odczuwa głęboką więź z utworem, a jedna z amerykańskich jednostek stacjonujących w Iraku zmieniła swój znak wywoławczy na „Rooster”. „Oczywiście to przykre, że ludzie wciąż muszą walczyć o cele polityczne. Ale fajnie, że ludzie utożsamiają się z tą piosenką; że jest ona częścią ich drogi do celu” – uważał[13]. Henry Yates podkreślał, że choć zespół odniósł wcześniej sukces dzięki Facelift (1990) i singlowi „Man in the Box”, to, jego zdaniem, „Rooster” był prawdopodobnie pierwszym utworem, który ogłosił głębię ich talentu[13].

Wykorzystanie utworu

[edytuj | edytuj kod]
Były amerykański żołnierz i zawodnik MMA, Tim Kennedy (na zdj. w 2016), często wykorzystywał utwór, przy wychodzeniu na ring w ramach UFC

W 2007 utwór wykorzystano w jednym z odcinków amerykańskiego serialu dark fantasy Nie z tego świata[97]. Dwa lata później „Rooster” trafił na ścieżkę dźwiękową do filmu akcji/science fiction Terminator: Ocalenie (reż. Joseph McGinty Nichol) z Christianem Balem w roli John Connora, a reżyser przyznał, że wybrał kompozycję Alice in Chains ze względu na jej egzystencjalny charakter i fragment tekstu: Ain’t found a way to kill me yet[98]. W 2011 został użyty w zwiastunie, a następnie zamieszczony na soundtracku do komputerowej gry akcji Spec Ops: The Line (2012)[99]. 23 maja 2011 utwór udostępniono jako zawartość do pobrania (ang. downloadable content, DLC) do gry muzycznej Rock Band 3(inne języki)[100]. W 2012 został użyty w komedii 40 lat minęło (reż. Judd Apatow)[101][102]. W 2025 pojawił się w pierwszym zwiastunie horroru Black Phone 2 (2025, reż. Scott Derrickson)[103].

Zawodnik MMA Tim Kennedy często wykorzystywał utwór wychodząc na ring podczas Ultimate Fighting Championship (UFC)[104]. Także Carlos Rodón(inne języki), miotacz New York Yankees, i Zack Wheeler, miotacz Philadelphia Phillies, używali go jako muzyki wejściowej podczas meczów domowych swoich drużyn[105][106].

Zestawienia

[edytuj | edytuj kod]

W 1993 został sklasyfikowany na 80. pozycji w zestawieniu „100 najlepszych utworów 1993 roku”, przygotowanym przez australijską stację Triple J[107]. W tym samym roku czasopismo „Spin” zestawiło piosenkę na 37. miejscu w rankingu „100 najlepszych utworów naszych czasów”[108]. Benjamin Smith z kanału VH1, który w przygotowanej liście „America’s Hard 100”, zestawił „Rooster” na 91. pozycji, pisał: „W tym przerażającym utworze czołowi rockerzy z Seattle pokazali, że grunge jest mieszanką metalu i punku[109]. W 2017 brytyjski „Metal Hammer” zamieścił kompozycję Alice in Chains na 12. lokacie listy „100 najlepszych metalowych utworów lat 90.”[110]

Rok Tytuł Publikacja Pozycja Źródło
1993 „100 najlepszych utworów 1993 roku” Triple J 80 [107]
„100 najlepszych utworów naszych czasów” Spin 37 [108]
„najlepszy teledysk” 5
2013 „America’s Hard 100” VH1 91 [109]
2017 „100 najlepszych metalowych utworów lat 90.” Metal Hammer 12 [110]
2021 „11 najlepszych grunge’owych utworów” American Songwriter 9 [111]

Utwór na koncertach

[edytuj | edytuj kod]
Alice in Chains w trakcie wykonywania utworu z udziałem Mike’a McCready’ego, 9 lipca 2010

„Rooster” zadebiutował na żywo 1 lutego 1991 w klubie Off Ramp Café w Seattle w ramach Facelift Tour[112][113]. 3 marca zespół wykonał piosenkę podczas gali rozdania Northwest Area Music Award (NAMA) w Moore Theatre w Seattle[114]. Regularnie pojawiał się w setlistach Alice in Chains podczas występów zespołu w latach 90.[113], często przy udziale zaproszonych gości, m.in. Angela Moore z grupy Fishbone, który grał na saksofonie, Larry’ego LaLonde, gitarzysty Primusa[115], czy frontmana Toola, Maynarda Jamesa Keenana, w trakcie festiwalu Lollapalooza latem 1993[115][116]. Podczas jednego z występów w ramach wspomnianego festiwalu, w trakcie wykonywania utworu przez Alice in Chains, na scenę wszedł przebrany w strój kurczaka wokalista i basista Primusa, Les Claypool, który zaczął tańczyć. Cantrell – w ramach żartu – rzucił w niego butelką z wodą zmuszając go do opuszczenia sceny[117]. Zapis wydarzenia trafił na koncertowe DVD Primusa Animals Should Not Try to Act Like People(inne języki) (2003)[118]. Recenzując koncert zespołu w londyńskim The Town & Country Club z 28 lutego 1993, Mörat pisał w „Kerrang!”: „Kochany Jezu, powinniście posłuchać «Rooster» na żywo. Niesamowite”[119].

10 kwietnia 1996 muzycy wykonali utwór w akustycznej aranżacji podczas koncertu z cyklu MTV Unplugged, który odbył się w nowojorskim Majestic Theatre w Brooklyn Academy of Music (BAM). Zapis widowiska zarejestrowano na albumie Unplugged (1996)[72][120]. Tom Sinclair z „Entertainment Weekly” przyznał, że „przebieranie ich mulistych pieśni żałobnych w błyszczące, akustyczne zdobienia niewiele robi, by przeciwdziałać panującemu nastrojowi beznadziejnego przygnębienia w piosenkach takich jak «Down in a Hole» i «Rooster»”[121], zaś Sandy Masuo z „Rolling Stone’a” napisała, że w akustycznym wydaniu „Rooster” odznacza się „melancholijną elegancją”[122].

Podczas charytatywnego koncertu z 18 lutego 2005 w Premier Nightclub w Seattle – zorganizowanego na rzecz ofiar tsunami z 2004 – na którym pierwszy raz od 1996 zagrali ze sobą pod szyldem Alice in Chains Cantrell, Inez i Kinney, „Rooster” został wykonany na zakończenie występu, przy gościnnym udziale Ann Wilson, Maynarda Jamesa Keenana, Patricka Lachmana(inne języki) i Wesa Scantlina[123][124]. „Seattle Post-Intelligencer(inne języki)” określił ich wspólny występ mianem „niezwykłej wydajności na miarę «We Are the World»”[124].

10 marca 2006, w ramach organizowanego przez kanał VH1 Classic koncertu Decades Rock Live! w Trump Taj Mahal w Atlantic City w stanie New Jersey, poświęconego formacji Heart, zespół zaprezentował utwór z Williamem DuVallem, który został jego nowym wokalistą. W początkowym założeniu miała go wykonać Ann Wilson, jednak zdecydowała się na oddanie miejsca DuVallowi, usłyszawszy go na próbie poprzedzającej występ[f][126]. Alexander Milas – w recenzji koncertu grupy w londyńskiej Astorii z 4 lipca 2006 dla „Kerrang!” – pisał: „Nagle wszystkie pytania o to, czy ten wieczór jest wyrazem nostalgii za zespołem, który już nie istnieje, czy też naprawdę jest to Alice in Chains, stają się absurdalnie nieistotne, gdy poetycki wdzięk piosenek takich jak «Man in the Box» oraz „Rooster” – ich czysta, smutna wspaniałość – przypomina wszystkim o tym, co sprawiło, że Alice in Chains było tak cholernie wspaniałe”[127]. Podczas reaktywacyjnej trasy z zespołem gościnnie w piosence występowali m.in. Duff McKagan i Mark Lanegan[128]. Na amerykańskiej trasie w 2007 był grany w wersji akustycznej na zakończenie koncertów w ramach Acoustic Hour[129][130].

W recenzji koncertu Alice in Chains w londyńskiej Scali z 4 sierpnia 2009, Ryan Bird pisał w „Kerrang!”, że w zestawie składającym się z trzech piosenek zagranych na bis, zwieńczonym „wspaniałym «Rooster»”, „hałas i energia, które stworzyli, są czymś godny uwagi”[131]. Dan Stubbs z magazynu „Q”, opisując występ kwartetu w klubie Melkweg w Amsterdamie z 12 sierpnia 2009, stwierdził, że „epicki utwór «Rooster» wywołał najlepszą reakcję wieczoru, kończąc bis wśród powodzi hałasu”[132]. 9 lipca 2010, podczas koncertu na hiszpańskim festiwalu Bilbao BBK Live(inne języki), utwór został wykonany w duecie z gitarzystą Pearl Jamu, Mikiem McCreadym[133].

3 sierpnia 2014 muzycy wystąpili w jednym z odcinków 8. sezonu programu telewizyjnego Guitar Center Sessions – przygotowanego przez największego detalistę instrumentów i sprzętu Guitar Center oraz amerykańską platformę DirecTV[134]. Wśród zaprezentowanych utworów zagrali „Rooster”[135]. 29 sierpnia 2018, podczas koncertu Alice in Chains w Hollywood Palladium(inne języki) w Los Angeles w ramach Rainier Fog Tour, w utworze na gitarze gościnnie zagrał Robby Krieger, współzałożyciel The Doors[136].

Lista utworów na singlu

[edytuj | edytuj kod]

singel CD[53] (CSK 4946):

NrTytuł utworuAutorzyDługość
1.„Rooster”Jerry Cantrell6:15

singel CD[57] (SAMPCD 1813):

NrTytuł utworuAutorzyDługość
1.„Rooster” (wersja radiowa)Cantrell4:18
2.„Rooster”Cantrell6:15
10:33

singel CD, maksisingiel[56] (COL 659057 2):

NrTytuł utworuAutorzyDługość
1.„Rooster”Cantrell6:15
2.„Sickman”Layne Staley • Cantrell5:31
3.„It Ain’t Like That”Cantrell • Mike Starr • Sean Kinney4:37
16:23

singel CD[58] (659178 1)[g]:

NrTytuł utworuAutorzyDługość
1.„Rooster”Cantrell6:15
2.„Dam That River”Cantrell3:09
9:24

winyl 12”[59] (81017493):

NrTytuł utworuAutorzyDługość
1.„Rooster”Cantrell6:15

Personel

[edytuj | edytuj kod]

Opracowano na podstawie materiału źródłowego[137]:

Notowania i certyfikaty

[edytuj | edytuj kod]

Interpretacje

[edytuj | edytuj kod]
  1. Wojna wietnamska miała znaczący wpływ na rozłąkę w rodzinie Cantrella. „Jedno z pierwszych wspomnień, jakie mam, to mój tata wracający z Wietnamu w mundurze, gdy miałem 3 lata. I moja mama mówiąca mi, że to mój tata” – opowiadał[22]. Trzyletni pobyt w Wietnamie odcisnął silne piętno na ojcu Cantrella, który po powrocie stacjonował w wielu bazach wojskowych, m.in. w Niemczech oraz na Alasce, a także zmagał się z traumą, co z kolei przekładało się na agresywne zachowanie i nadużywanie alkoholu. „Mój tata został wyszkolony na pieprzonego zabójcę. Po tym nie możesz po prostu wrócić do domu i powiedzieć: «Okej, wszystko w porządku. Teraz będę pracować od 9 do 17». To zostawia blizny na zawsze. Mieliśmy z tego powodu mnóstwo problemów i incydentów” – wspominał Cantrell. Gdy miał 7 lat, jego rodzice rozwiedli się[22][23][24]. Muzyk przyznał, że po raz pierwszy zagrał ten utwór ojcu w jednym z klubów podczas trasy, na której poprzedzali występy dla Iggy’ego Popa. „Stał tam z tyłu w swoim wielkim szarym Stetsonie i kowbojskich butach – to prawdziwy człowiek z Oklahomy – a na końcu zdjął kapelusz i po prostu go trzymał w górze. I cały czas płakał. Ta piosenka wiele dla mnie znaczy. Bardzo wiele”[21].
  2. Przydomek „Rooster” ojciec Cantrella zyskał w latach młodzieńczych od swojego pradziadka. Wziął się on z charakterystycznego stawiania włosów na sztorc. „Podobno był zarozumiałym dzieciakiem, a jego włosy sterczały mu na czubku głowy jak koguci grzebień” – wspominał Cantrell Jr.[13][25]
  3. Po latach Stone w rozmowie z Pellingtonem przyznał, że „wszystkie te pomysły na Urodzonych morderców [1994] zostały skradzione z teledysku «Rooster»” (Corwin pełnił rolę montażysty w tym filmie)[44].
  4. Koncertowa wersja ze wspomnianego singla została zarejestrowana 2 marca 1993 podczas występu Alice in Chains w Barrowland Ballroom w Glasgow na potrzeby audycji Friday Rock Show w BBC Radio 1[73].
  5. Oprócz „Rooster”, na wspomnianej liście znalazły się również trzy inne utwory Alice in Chains – „Down in a Hole”, „Sea of Sorrow” i „Them Bones[89].
  6. Zapis wydarzenia ukazał się na albumie koncertowym Heart – Live in Atlantic City(inne języki) (2019)[125].
  7. Singel wydany w limitowanym nakładzie na terenie Australii[58].
  8. Lista uwzględniała single, które znalazły się poza ARIA Top 100 w latach 80. i 90.[138]
  9. Sprzedaż ustalona na podstawie certyfikatu przyznanego 2 maja 2024[92].
  10. Sprzedaż ustalona na podstawie certyfikatu przyznanego 5 sierpnia 2022[91].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. de Sola 2015 ↓, s. 159–160, 166.
  2. a b de Sola 2015 ↓, s. 168, 172, 179.
  3. Joe Robinson: Top 11 Metal Albums of the 1990s. Loudwire. [dostęp 2025-05-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-03)]. (ang.).
  4. a b c Ned Raggett: Rooster. AllMusic. [dostęp 2011-10-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-09)]. (ang.).
  5. Nick McCoy: Song Spotlight: Rooster by Alice in Chains. [dostęp 2025-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2025-08-31)]. (ang.).
  6. Collin Estes: Unexpectedly chart-topping Alice in Chains Coming to Pikes Peak Center. Colorado Springs Independent. [dostęp 2025-05-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-02-01)]. (ang.).
  7. a b Dan Weiss: The 10 Best Alice in Chains Songs. Stereogum. [dostęp 2025-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-03-21)]. (ang.).
  8. a b Eli Enis: 15 Greatest Alice in Chains Songs. Revolver. [dostęp 2025-05-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-08-02)]. (ang.).
  9. a b Babula 2006 ↓, s. 72.
  10. a b de Sola 2015 ↓, s. 171.
  11. de Sola 2015 ↓, s. 133.
  12. Jeff Kitts. Primecuts. „Guitar School”, s. 40, maj 1994. ISSN 1058-0220. 
  13. a b c d e f g h i j Henry Yates. The Story Behind the Song: „Rooster” by Alice in Chains. „Classic Rock”, s. 26, 2006. ISSN 1464-7834. 
  14. de Sola 2015 ↓, s. 159.
  15. de Sola 2015 ↓, s. 176.
  16. Brown 2010 ↓, Rozdział III. Dirt.
  17. Poligrafia dołączona do albumu Music Bank; wyd. Columbia, nr kat. CK 69584.
  18. Doug Pinnick: How King’s X Influenced Soundgarden, Pearl Jam and Alice in Chains. Blabbermouth.net. [dostęp 2025-10-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2025-10-27)]. (ang.).
  19. Anderson 2007 ↓, s. 95; Henderson 2016 ↓, s. 41.
  20. a b c d Yarm 2019 ↓, s. 358.
  21. a b c Vic Garbarini. The Chungemaster. „Guitar”, s. 32, listopad 1992. ISSN 0738-937X. 
  22. a b Jon Wiederhorn. To Hell and Back. „Rolling Stone”, s. 36, 8 lutego 1996. ISSN 0035-791X. 
  23. Tom Lanham. Out of the Box and Into the Dirt. „Reflex”, s. 82, grudzień 1992. ISSN 1065-1195. 
  24. Mark Weingarten. The Dimmer Twins. „Request”, s. 37, luty 1996. ISSN 1045-0084. 
  25. a b c Katherine Truman. Digging Dirt. „RIP”, s. 46–47, luty 1993. ISSN 0889-5791. 
  26. a b c d Jeff Kitts. Alice in Wonderland. „Guitar School”, s. 29, lipiec 1993. ISSN 1058-0220. 
  27. Jason Roberts. A Sound Called Alice. „Guitar”, s. 33, 10 grudnia 1993. ISSN 1525-5549. 
  28. a b James Conway: How Haven’t You Heard… Alice in Chains – Dirt. [dostęp 2025-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-12-23)]. (ang.).
  29. a b Michael Nelson: Dirt Turns 20. Stereogum. [dostęp 2025-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-01-03)]. (ang.).
  30. Jacob Uitti: 3 Eternal Classic Rock Songs by Alice in Chains. American Songwriter. [dostęp 2025-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2025-08-21)]. (ang.).
  31. a b c Eric Milzarski: Why ‘Rooster’ was the Greatest Song to Honor a Father’s Service. [dostęp 2025-05-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2025-05-14)]. (ang.).
  32. The 101st Airborne Division in Vietnam. [dostęp 2017-03-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-01)]. (ang.).
  33. Alex Houton. „Rooster” Alice in Chains. „Guitar Legends”, s. 69–73, maj 2011. ISSN 1045-6295. 
  34. Matthew Pollard: Top 10 Alice in Chains Songs Everyone Should Know. [dostęp 2025-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2025-08-18)]. (ang.).
  35. Steve Gorenberg. Man at the Top. „Guitar”, s. 80, 82–83, marzec 1994. ISSN 0738-937X. 
  36. a b Paul Geary. Alice in Chains’ Uncanny Kinney. „Circus”. s. 70. ISSN 0009-7365. 
  37. Jon Hadusek, Jordan Blum: Alice in Chains’ 10 Best Songs. Consequence. [dostęp 2025-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2025-08-21)]. (ang.).
  38. Eli Enis: Fan Poll: Top 5 Songs on Alice in Chains’ ‘Dirt,’ Ranked. Revolver. [dostęp 2025-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2025-08-14)]. (ang.).
  39. Babula 2018 ↓, s. 53.
  40. Eric Poole: Company of Heroes: A Forgotten Medal of Honor and Bravo Company’s War in Vietnam. Osprey Publishing, 2015, s. 282. ISBN 978-1472807915. (ang.).
  41. de Sola 2015 ↓, s. 187.
  42. de Sola 2015 ↓, s. 187–188.
  43. a b c d e f g h de Sola 2015 ↓, s. 188.
  44. a b c d e Brett Buchanan: Mark Pellington Remembers Directing Alice in Chains „Rooster” Music Video. [dostęp 2014-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-14)]. (ang.).
  45. a b Green Jello Vid Sticks; Thrilling MTV Moments. „Billboard”, s. 45, 27 lutego 1993. ISSN 0006-2510. 
  46. a b Diana Darzin. The Real Dirt. „Rolling Stone”, s. 18, 24 lutego 1994. ISSN 0035-791X. 
  47. Alice in Chains: Rooster (1993). [dostęp 2025-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2025-08-11)]. (ang.).
  48. Kevin Westenberg. Male Bondage. „SKY”, s. 79, maj 1993. OCLC 221921270. 
  49. Łukasz Wiewiór. Alice in Chains – DVD. „Teraz Rock”, s. 74, czerwiec 2006. ISSN 1730-394X. 
  50. The Clip List. „Billboard”, s. 46, 20 lutego 1993. ISSN 0006-2510. 
  51. Koziczyński 2006 ↓, s. 68.
  52. Alice in Chains – Music Bank: The Videos. [dostęp 2020-05-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-07-03)]. (ang.).
  53. a b Alice in Chains Rooster US Promo CD Single. [dostęp 2020-05-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-15)]. (ang.).
  54. Alice in Chains – Rooster – Reviews. Album of the Year. [dostęp 2025-11-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2025-11-02)]. (ang.).
  55. Gillian G. Gaar. A Band Called Alice. „Goldmine”, s. 56, 58, 5 sierpnia 1994. ISSN 1055-2685. 
  56. a b Alice in Chains – Rooster – CD (Maxi-Single), 1993. Discogs. [dostęp 2025-05-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2025-05-13)]. (ang.).
  57. a b Alice in Chains – Rooster – CD (Cardboard Sleeve, Single, Promo), 1993. Discogs. [dostęp 2025-05-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2025-05-13)]. (ang.).
  58. a b c Alice in Chains – Rooster – CD (Single), 1993. Discogs. [dostęp 2025-05-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2025-05-13)]. (ang.).
  59. a b Alice in Chains – Rooster – Vinyl (12”, 45 RPM + 2 more). Discogs. [dostęp 2025-05-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2025-05-13)]. (ang.).
  60. Alice in Chains – Down in a Hole (1993, CD). Discogs. [dostęp 2025-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-05-07)]. (ang.).
  61. Alice in Chains – Down in a Hole (1993, Vinyl). Discogs. [dostęp 2025-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-05-02)]. (ang.).
  62. Alice in Chains – Down in a Hole (1993, Vinyl). Discogs. [dostęp 2025-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-11-13)]. (ang.).
  63. Nothing Safe – The Best of the Box. „Spin”, s. 187, wrzesień 1999. ISSN 0886-3032. 
  64. a b Babula 2006 ↓, s. 75.
  65. Music Bank. „Spin”, s. 230, grudzień 1999. ISSN 0886-3032. 
  66. Babula 2006 ↓, s. 74.
  67. Christopher Walsh. Reviews & Previews On Disc. „Billboard”, s. 21, 1 grudnia 2001. ISSN 0006-2510. 
  68. Alice in Chains: ‘Essential’ Collection to Finally See Light of Day. Blabbermouth.net. [dostęp 2020-05-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-24)]. (ang.).
  69. Babula 2018 ↓, s. 57.
  70. Alice in Chains – Live. [dostęp 2025-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-03-08)]. (ang.).
  71. Babula 2006 ↓, s. 73; Babula 2018 ↓, s. 55, 57.
  72. a b Alice in Chains – Unplugged. [dostęp 2020-05-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-02-17)]. (ang.).
  73. a b Alice in Chains – Heaven Beside You – CD (Cd1, Single), 1996. Discogs. [dostęp 2015-05-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2025-05-13)]. (ang.).
  74. Anderson 2007 ↓, s. 58.
  75. Ric Albano: Dirt by Alice in Chains. Classic Rock. [dostęp 2017-12-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-06-04)]. (ang.).
  76. Chad Childers: 10 Best Alice in Chains Songs. Loudwire. [dostęp 2015-02-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-19)]. (ang.).
  77. Michael Christopher: Alice in Chains: Dirt. PopMatters. [dostęp 2015-02-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-08)]. (ang.).
  78. Greg Prato: Rooster. Rolling Stone. [dostęp 2015-02-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-18)]. (ang.).
  79. Greg Kot: New Rolling Stone Album Guide. Christian Hoard, Nathan Brackett (red.). Fireside, 2004, s. 13. ISBN 0-7432-0169-8. (ang.).
  80. Brent Porche: Alice in Chains: Their 30 Best Songs, Ranked. WMMR. [dostęp 2025-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-11-28)]. (ang.).
  81. Mainstream Rock Songs Chart – March 13, 1993. Billboard. [dostęp 2020-05-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-24)]. (ang.).
  82. Mainstream Rock Songs Chart – April 24, 1993. Billboard. [dostęp 2020-05-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-24)]. (ang.).
  83. a b c Alice in Chains – Chart History – Mainstream Rock Songs. Billboard. [dostęp 2015-01-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-15)]. (ang.).
  84. Mainstream Rock Songs Chart – May 1, 1993. Billboard. [dostęp 2020-05-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-24)]. (ang.).
  85. Mainstream Rock Songs Chart – May 8, 1993. Billboard. [dostęp 2020-05-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-24)]. (ang.).
  86. Mainstream Rock Songs Chart – May 15, 1993. Billboard. [dostęp 2020-05-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-24)]. (ang.).
  87. a b Alternative Charts Top 20. „ARIA Report”, s. 13, 18 lipca 1993. [dostęp 2024-05-04]. [zarchiwizowane z adresu 2024-05-04]. (ang.). 
  88. a b Single Top 40 slágerlista. Magyar Hangfelvétel-kiadók Szövetsége. [dostęp 2021-10-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-10-07)]. (węg.).
  89. Eliza Truitt: It’s the End of the World as Clear Channel Knows It. Slate. [dostęp 2025-05-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-02-25)]. (ang.).
  90. Steven Wishnia: Bad Transmission: Clear Channel’s Hit List. LiP. [dostęp 2025-05-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-02-24)]. (ang.).
  91. a b c Gold & Platinum – RIAA. Recording Industry Association of America. [dostęp 2022-08-09]. (ang.).
  92. a b c Single Certification Search – Alice in Chains. Recorded Music NZ. [dostęp 2025-01-09]. (ang.).
  93. William Goodman: Alice in Chains’ ‘Dirt,’ the Era’s Most Nihilistic Album, Turns 25. Billboard. [dostęp 2025-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-04)]. (ang.).
  94. Prato 2009 ↓, s. 263–264.
  95. Steve Baltin. Jerry Cantrell. „Inked”, s. 71, październik 2009. ISSN 1555-8630. 
  96. Charles R. Cross. Get Born Again. „Guitar World”, s. 75, grudzień 2009. ISSN 1045-6295. 
  97. Alice in Chains’ ‘Rooster’ to be featured on ‘Supernatural’. Blabbermouth.net. [dostęp 2025-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2025-08-22)]. (ang.).
  98. Bret Adams: Terminator: Salvation (Original Soundtrack). AllMusic. [dostęp 2017-10-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-21)]. (ang.).
  99. Piotr Konopnicki: 10 najbardziej niedocenionych gier. Eurogamer. [dostęp 2018-12-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-06-24)]. (pol.).
  100. Mike Snider: Rock Band 3: What’s New, What’s Notable. USA Today. [dostęp 2015-11-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-02-05)]. (ang.).
  101. Kevin Jagernauth: All the Songs in ‘This Is 40’ Including Paul Simon, Missy Elliot, Van Halen, The Pixies & More. [dostęp 2018-12-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-15)]. (ang.).
  102. The Best Uses of Alice in Chains Songs in Movies or TV. [dostęp 2025-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-25)]. (ang.).
  103. James Melzer: First Footage from ‘Black Phone 2’ Teases Freddy Krueger-Style Grabber. MovieWeb. [dostęp 2025-06-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2025-06-03)]. (ang.).
  104. Ryan McKinnell: UFC Fight for the Troops 3 Results: Tim Kennedy KOs Rafael Natal in Front of Brothers in Arms. [dostęp 2014-09-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-31)]. (ang.).
  105. Dan DeLuca: Red October is Here! Get in the Groove with a Phillies Walk-Up Music Playlist. The Philadelphia Inquirer. [dostęp 2025-05-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-10-03)]. (ang.).
  106. Here’s Every Phillies Walk-up Song for the 2023 Season. CBS News. [dostęp 2025-05-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2025-05-13)]. (ang.).
  107. a b Hottest 100 Archive. [dostęp 2016-01-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-17)]. (ang.).
  108. a b 1993 Readers Poll. „Spin”, s. 75–76, listopad 1993. ISSN 0886-3032. 
  109. a b Benjamin Smith: VH1 Classic America’s Hard 100. VH1. [dostęp 2025-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-03)]. (ang.).
  110. a b The 100 Best Metal Songs of the 90s. Metal Hammer. [dostęp 2017-08-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-14)]. (ang.).
  111. Jacob Uitti: Top 11 Grunge Songs. American Songwriter. [dostęp 2025-10-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2025-10-25)]. (ang.).
  112. John Bacus: Alice in Chains First & Last Performances. [dostęp 2025-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-19)]. (ang.).
  113. a b Rooster by Alice in Chains. setlist.fm. [dostęp 2011-10-06]. (ang.).
  114. de Sola 2015 ↓, s. 140.
  115. a b Flying High Again!. „Kerrang!”, s. 22, 1994. ISSN 0262-6624. 
  116. Maynard James Keenan, Sarah Jensen: A Perfect Union of Contrary Things. Hal Leonard Corporation, 2016. ISBN 978-1-4950-8289-4. (ang.).
  117. de Sola 2015 ↓, s. 203.
  118. de Sola 2015 ↓, s. 363.
  119. Mörat. Alice in Wonderland. „Kerrang!”, s. 52, marzec 1993. ISSN 0262-6624. 
  120. Babula 2006 ↓, s. 73–74; Koziczyński 2006 ↓, s. 70; de Sola 2015 ↓, s. 241–244.
  121. Tom Sinclair: Unplugged. Entertainment Weekly. [dostęp 2025-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-15)]. (ang.).
  122. Sandy Masuo: Unplugged. Rolling Stone. [dostęp 2025-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-02)]. (ang.).
  123. Koziczyński 2006 ↓, s. 73.
  124. a b de Sola 2015 ↓, s. 324.
  125. Kory Grow: Heart Live Album features Alice in Chains, Dave Navarro. Rolling Stone. [dostęp 2020-05-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-24)]. (ang.).
  126. Prato 2009 ↓, s. 461; de Sola 2015 ↓, s. 325.
  127. Alexander Milas. ‘90s Grunge Legends Make a Sensational Return from the Dead. „Kerrang!”, s. 19, sierpień 2006. ISSN 0262-6624. 
  128. Mörat. The Return of Seattle’s Long Lost Grunge Lords. „Kerrang!”, maj 2006. ISSN 0262-6624. 
  129. Alice in Chains: Acoustic Show in Milwaukee Recorded for Upcoming Live Album. Blabbermouth.net. [dostęp 2025-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-05-13)]. (ang.).
  130. Alice in Chains: St. Louis ‘Unplugged’ Concert Footage Available. Blabbermouth.net. [dostęp 2025-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-20)]. (ang.).}
  131. Ryan Bird. Born Again grunge Icons Reignite. „Kerrang!”, s. 16, sierpień 2009. ISSN 0262-6624. 
  132. Dan Stubbs. Alice in Chains. Dead Singer No Barrier for Grunge Band’s Return. „Q”, s. 142, listopad 2009. ISSN 0955-4955. 
  133. Alice in Chains Setlist at Kobetamendi, Bilbao, Spain. setlist.fm. [dostęp 2015-11-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-12)]. (ang.).
  134. Alice in Chains: Interview Clip from ‘Guitar Center Sessions’. Blabbermouth.net. [dostęp 2025-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-11)]. (ang.).
  135. Alice in Chains Concert Setlist at Guitar Center, Los Angeles. setlist.fm. [dostęp 2025-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-02-20)]. (ang.).
  136. Kelsey Chapstick: See Alice in Chains Perform „Rooster” Live with Doors Guitarist Robby Krieger. Revolver. [dostęp 2018-12-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-10)]. (ang.).
  137. Poligrafia dołączona do albumu Dirt; wyd. Columbia, nr kat. CK 52475.
  138. a b Bubbling Down Under: Week Commencing 7 June 1993. Bubbling Down Under. [dostęp 2025-06-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2025-06-08)]. (ang.).
  139. Poligrafia dołączona do albumu Live at The Palace; wyd. Jive, nr kat. 88697-35346-9.
  140. Watch Metallica, Korn, Mastodon, Others Perform Alice in Chains Covers at Museum of Pop Culture Ceremony. Blabbermouth.net. [dostęp 2020-12-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-12-09)]. (ang.).
  141. Lauryn Schaffner: Ann Wilson Releases Video for Cover of Alice in Chains’ ‘Rooster’. Loudwire. [dostęp 2025-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2025-08-20)]. (ang.).}

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]