Rozdrażew
51°46′44″N 17°30′18″E/51,778889 17,505000| wieś | |
 Kościół św. Jana Chrzciciela | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2006) |
1800 |
| Strefa numeracyjna |
62 |
| Kod pocztowy |
63-708[2] |
| Tablice rejestracyjne |
PKR |
| SIMC |
0207899 |
Położenie na mapie gminy Rozdrażew  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu krotoszyńskiego  | |
| 51°46′44″N 17°30′18″E/51,778889 17,505000[1]
| |
Rozdrażew – wieś (dawniej miasto) w Polsce, położona w województwie wielkopolskim, w powiecie krotoszyńskim, w gminie Rozdrażew[3][4].
Rozdrażew uzyskał lokację miejską przed 1458 rokiem, zdegradowany po 1510 roku[5].
We wsi znajdowała się stacja rozebranego odcinka Krotoszyn – Pleszew Krotoszyńskiej Kolei Dojazdowej. Pociąg zakończył bieg 12 stycznia 1986 r. Ośrodek parafii prawdopodobnie od końca XIII, a na pewno od połowy XIV wieku. Drobny przemysł spożywczy.
Miejscowość jest siedzibą gminy Rozdrażew.
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Rozdrażew jest położony około 6 km na południowy wschód od Koźmina, około 10 km na północny wschód od Krotoszyna i około 24 km na północny zachód od Ostrowa Wielkopolskiego, przy ujściu Strugi Rozdrażewskiej (zwanej dziś Rów, a na starych mapach sztabowych Czarna Woda lub Santok) do Trzebawy, dopływu Orli, na skrzyżowaniu dróg powiatowych Krotoszyn – Dobrzyca i Ostrów – Koźmin, na wysokości 140–159 m n.p.m. Znajdowała się tu stacja rozebranego odcinka Pleszew – Krotoszyn Pleszewskiej Kolei Wąskotorowej.
Integralne części wsi
[edytuj | edytuj kod]| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 1007257 | Huby | część wsi |
| 1007263 | Kościuszków | część wsi |
| 1007270 | Raczki | część wsi |
Historia
[edytuj | edytuj kod].JPG)
Z ponad 13 miejscowości tworzących współczesną gminę Rozdrażew najwcześniej, w XIII wieku, wspominany jest w źródłach pisanych jej ośrodek, czyli wieś Rozdrażew, a równocześnie z nim, (gdy idzie o nazwę) Wolenice. Następnie już w XIV wieku wymienione są w nich Dzielice, Trzemeszno, a w XV wieku Dąbrowa, Grębów, Nowa Wieś i Wyki, w XVI wieku Maciejew, a na początku XVII stulecia Budy. Te pierwsze historyczne wzmianki o nich nie są jednak równoznaczne (poza czterema wyjątkami) z faktami założenia tych osiedli. Powstały one (przypadku miejscowości średniowiecznych), co najmniej o kilkadziesiąt lat wcześniej, a przeważnie o 100-200 lat wcześniej. Świadczą o tym odnalezione tam i w okolicy luźne i przeważnie nie publikowane dotychczas drukiem znaleziska osadnictwa pradziejowego i wczesnonośredniowiecznego.
W czasie wojny trzynastoletniej Rozdrażew wystawił w 1458 roku 2 pieszych na odsiecz oblężonej polskiej załogi Zamku w Malborku[6]. Do 1510 roku wymieniany był jako miasto. Od XV wieku własność Rozdrażewskich.
Miejscowość leżała w obrębie księstwa krotoszyńskiego (1819-1927), którym władali książęta rodu Thurn und Taxis. W okresie Wielkiego Księstwa Poznańskiego (1815-1848) miejscowość wzmiankowana jako Rozdrażewo parafia należała do wsi większych w ówczesnym pruskim powiecie Krotoszyn w rejencji poznańskiej[7]. Rozdrażewo należało do okręgu krotoszyńskiego tego powiatu i stanowiło odrębny majątek, którego właścicielem był wówczas książę Maximilian Karl von Thurn und Taxis[7]. Według spisu urzędowego z 1837 roku wieś liczyła 431 mieszkańców, którzy zamieszkiwali 80 dymów (domostw)[7]. Wzmiankowana była również posada Rozdrażewo (3 osoby w jednym domu)[7].
W czasie Powstania wielkopolskiego z inicjatywy ks. Tadeusza Zielińskiego została utworzona Kompania Rozdrażewska dowodzona początkowo przez Wacława Pabicha, składająca się ze 120 ochotników z Rozdrażewa i okolicznych miejscowości. Pod koniec stycznia 1919 roku dowodzenie nad formacją przejął Franciszek Talarczyk. Pododdział brał udział w walkach o Zduny[8]. W wyniku zmagań poległo wówczas 17 uczestników[9].
Urodzili się tu: Ludwik Begale (prawnik, działacz społeczny i samorządowy), Franciszek Stróżyński (działacz socjalistyczny) oraz Józef Samulski (autor "Pamiętnika emigranta polskiego w Kanadzie"[10]).
W latach 1954–1972 wieś była siedzibą władz gromady Rozdrażew. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa kaliskiego.
Pod koniec 1995 roku Rozdrażew zajmował powierzchnie 1301 ha i liczył 1618 mieszkańców, stanowiąc także pod tymi względami największą miejscowość gminy. W 2000 roku wybudowano tam halę sportową, a w 2004 budynek szkoły.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]- kościół parafialny św. Jana Chrzciciela, zbudowany w 1640 roku, późnorenesansowy, z fundacji biskupa włocławskiego Hieronima Rozdrażewskiego, początkowo miał 27 m długości, 8 m szerokości i 9,7 m wysokości, w 1899 roku został rozbudowany i wraz z głównym ołtarzem był konsekrowany przez biskupa Edwarda Likowskiego z Poznania,
- dach dwuspadowy, kryty dachówką,
- ołtarz główny wczesnobarokowy, z rzeźbami z połowy XVII wieku,
- chrzcielnica marmurowa z około połowy XVII wieku,
- ludowa rzeźba Chrystus Frasobliwy, drewniana,
- drewniane i murowane domy szczytowe,
- dwór z połowy XIX wieku, z dachem dwuspadowym z naczółkami.
Przyroda
[edytuj | edytuj kod]Ludzie związani z Rozdrażewem
[edytuj | edytuj kod]
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 116920.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1085 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ a b GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 66–67.
- ↑ Kodex dyplomatyczny Wielkiej Polski; Codex diplomaticus Majoris Poloniae zawierający bulle papieżów, nadania książąt, przywileje miast, klasztorów i wsi, wraz z innemi podobnéj treści dyplomatami, tyczącemi się historyi téj prowincyi od roku 1136 do roku 1597; zebrany z materyałow przez Kaźmierza Raczyńskiego byłego Generała W. Polskiego i Marszałka nadwornego koronnego przysposobionych; wydany przez Edwarda Raczyńskiego, Poznań 1840, s. 182.
- ↑ a b c d Leon Plater: Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Ksie̜ztwa Poznańskiego. Lipsk: Jan Nepomucen Bobrowicz, Ksie̜garnia Zagraniczna (Librairie Étrangère), 1846, s. 243.
- ↑ n, W setną rocznicę zwycięskiego powstania [online], Gazeta Lokalna KROTOSZYN | MILICZ, 9 lutego 2019 [dostęp 2025-08-22].
- ↑ Powstanie Wielkopolskie na Ziemi Zdunowskiej [online], zduny.pl [dostęp 2025-08-22].
- ↑ Izba Regionalna Ziemi Rozdrażewskiej - Prace o Rozdrażewie [online], szkolarozdrazew.edu.pl [dostęp 2025-08-22].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Cyfrowe Archiwum Tradycji Lokalnej – Rozdrażew
- Strona internetowa Urzędu Gminy Rozdrażew
- Strona internetowa poświęcona historii Rozdrażewa
- Rozdrażew, al. Rozdrażewo, Rozrażewo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 830.
- Rozdrażewo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 551.