Rozkolcowate

Rozkolcowate
Muricidae
da Costa, 1776
Trzy przykładowe gatunki rozkolców, od lewej: Haustellum haustellum, Phyllonotus erythrostomus i Murec pecten
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	mięczaki
Gromada	ślimaki
Rząd	Neogastropoda
Rodzina	rozkolcowate

Rozkolcowate (Muricidae) – rodzina ślimaków morskich.

Budowa

Rozkolce to bardzo liczna rodzina skupiająca blisko 400 gatunków podzielonych na około 20 rodzajów. Zamieszkują wody morskie całego świata, od równika po umiarkowaną strefę klimatyczną (głównie dzielnica Indopacyfiku i Panamy).

Istnieje duża rozpiętość kształtów i wielkości. Muszle są przeważnie grubościenne, ze spiczastą skrętką. Powierzchnia zewnętrzna jest misternie pokryta kolcami, palmiastymi wyrostkami, guzami. Z reguły na powierzchni skrętki widać rozmieszczone w regularnych odstępach zgrubienia kolabralne (zgodne z kształtem linii wzrostu muszli) – ślady istnienia wcześniejszych ujść. W przeciwieństwie do rodziny Ranellidae, u których przypadają dwa takie zgrubienia na każdy skręt, rozkolce charakteryzują się obecnością co najmniej 3 zgrubień na skręcie. Ujście owalne lub w kształcie kropli, z wargami zaopatrzonymi w ząbki lub postrzępionymi. Czasami na wardze zewnętrznej mają wykształcony specjalny ząb służący do otwierania muszli małży. Wrzeciono zwykle gładkie, bez dodatkowych tworów. Kanał syfonalny szeroki i prawie zamknięty, długością może czasem przewyższać dwukrotnie pozostałą część muszli. Konchiolinowe wieczko jest brązowe, owalne lub w kształcie łezki, z zawiązkiem położonym blisko syfonu.

Ciekawostki

Niektóre gatunki śródziemnomorskie, jak np. Murex trunculus i Murex brandaris, produkują czerwony i fioletowy barwnik, używany w przeszłości do barwienia tkanin (tzw. purpura tyryjska). Wydzielony barwnik z początku o barwie żółtawej i zapachu rozkładającej się kapusty pod wpływem światła przybiera kolor lawendowy. Barwnik ten służy rozkolcom prawdopodobnie jako środek znieczulający, przydatny podczas polowań na małże i chitony. Noga ślimaków ma prosto ścięty przedni kraniec i zaokrąglony tył. Na głowie oprócz dwóch, niekiedy bardzo długich czułków z oczami u podstawy, znajduje się rozciągliwy ryjek. Rozkolce są mięsożerne. Głównym ich pożywieniem są krewetki, gąbki, małże, w muszlach których wiercą otwory, aby dostać się do środka. Sporadycznie zjadają padlinę. Są poważnymi szkodnikami hodowli ostryg, omułków i perłopławów. Żyją na piaszczystych lub mulistych dnach, między skałami i koralami strefy litoralnej. Niektóre rodzaje, np. Rapana okazały się bardzo ekspansywne i po przeniesieniu przez człowieka w obce sobie akweny, szybko się tam rozmnożyły i stały się poważnym zagrożeniem dla wielu ekosystemów.

Podrodziny

• Coralliophilinae
• Ergalataxinae
• Haustrinae
• Muricinae (np. rodzaj rozkolec)
• Muricopsinae
• Ocenebrinae (np. rodzaj wiercielec)
• Rapaninae (np. rodzaje rapana i szkarłatnik)
• Tripterotyphinae
• Trophoninae
• Typhinae (np. rodzaj Typhis)

Galeria

• 

  Muszlia ślimaka Chicoreus palmarosae – jednego z piękniejszych rozkolców

• 

  Zdjęcie muszli ślimaków podgrupy Nucella

• 

  Stary szkic muszli Murex pecten – "grzebienia Wenery"

Bibliografia

• Rafał Wąsowski, Przewodnik MUSZLE, Wyd. Multico, Warszawa 2000
• Mały słownik zoologiczny. Bezkręgowce. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1984. ISBN 83-214-0428-6.