Rubin
 Naturalny rubin z Tanzanii (Winza, dystrykt Mpwapwa) | |
| Właściwości chemiczne i fizyczne | |
| Skład chemiczny |
Al2O3:Cr+3 |
|---|---|
| Twardość w skali Mohsa |
9 |
| Przełam |
muszlowy lub zadziorowy; kruchy |
| Łupliwość |
brak |
| Pokrój kryształu |
tabliczkowy, bipiramidalny lub słupkowy o podstawie sześcioboku, czasami romboedryczny. |
| Układ krystalograficzny |
trygonalny |
| Gęstość minerału |
3,95 do 4,1 g/cm³ |
| Właściwości optyczne | |
| Barwa |
czerwona o różnych odcieniach i różnym stopniu nasycenia; niekiedy wielobarwny |
| Rysa |
biała |
| Połysk |
szklisty, diamentowy |
| Współczynnik załamania |
no = 1,770 i ne = 1,762 (długość fali ~ 590nm) |
| Inne |
Pleochroizm – silny, zmienny; obserwowane barwy: purpurowoczerwona- pomarańczowoczerwona. |
Rubin − kamień szlachetny o barwie od różowej do krwistoczerwonej. Jest to rzadki minerał z gromady tlenków (Al2O3), odmiana korundu.
Właściwości[edytuj | edytuj kod]
- Wzór chemiczny: Al2O3:Cr3+ – tlenek glinu domieszkowany trójwartościowymi jonami chromu.
- Pleochroizm – silny, zmienny; obserwowane barwy: purpurowoczerwona – pomarańczowoczerwona.
- Luminescencja – wyraźna, nadaje rubinom szczególnego kolorytu, podwyższając ich walory estetyczne. Znane są okazy wykazujące fluorescencję o barwie jasnożółtej i kremowożółtej.
- Inkluzje – liczne, ich rodzaj wskazuje na pochodzenie kamieni: np. dla rubinów birmańskich charakterystyczne są krótkie igiełki rutylu; dla tajlandzkich – brak rutylu; pakistańskie zwykle zawierają kryształy flogopitu, chlorytu, monacytu, spinelu, rutylu, magnetytu i pirytu. Wrostki rutylu wywołują zjawisko asteryzmu – rubin gwiaździsty oraz efekt kociego oka.
Zazwyczaj tworzy kryształy o pokroju tabliczkowym, bipiramidalnym lub słupkowym o podstawie sześcioboku, czasami romboedryczne. Nasycenie barwy rubinu zależy od domieszek: czerwoną barwę wywołuje tlenek chromu, purpurową – wanad, brunatnoczerwoną – żelazo.
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Jako składnik w bogatych w glin skałach metamorficznych, także jako minerał kontaktowy w marmurach dolomitowych i kalcytowych.
Miejsca występowania: Sri Lanka – Ratnapura, Rakwana, Tajlandia – Chanthaburi, Kambodża – Battambang, Pakistan – pakistańska część Kaszmiru, Tanzania – Longido, Winza[1], Kenia, Australia – Queensland, Mjanma – Mandalay, Mogok, Afganistan – okolice Jagdalak.
Polska – na obszarze Sudetów rubiny są znane z osadów Izerki na Hali Izerskiej, w piaskach złotonośnych okolic Złotoryi oraz w osadach Kwisy w rejonie Leśnej[2][3]. Z kolei in situ różowe rubiny zostały stwierdzone w eklogitach amfibolowych z Bystrzycy Górnej w Górach Sowich[4]. W 2021 roku oficjalnie udokumentowano występowanie rubinu w okolicach Sławniowic (powiat głubczycki, województwo opolskie) w aluwiach potoku Maruszka, przecinającego złoże marmurów sławniowickich[5][6].
W Arabii rubin polerowano za pomocą onyksu.
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
- Jeden z najcenniejszych kamieni szlachetnych w jubilerstwie.
- Szczególnie poszukiwane są kamienie wykazujące asteryzm, powodowany igiełkowatymi wrostkami rutylu, które są niesłychanie rzadkie.
- Do wyjątkowej rzadkości należą kamienie wykazujące efekt kociego oka.
- Najbardziej poszukiwane są kryształy o barwie czerwonej z delikatnym niebieskim odcieniem (tzw. „czerwień krwi gołębiej”).
- Zastosowania techniczne:
- łożyska zegarkowe (XVIII w. John Harrison), w mechanice precyzyjnej, elektronice i automatyce oraz jako element laserów rubinowych,
- elementy narzędzi ogniotrwałych,
- mały współczynnik rozszerzalności cieplnej oraz twardość przyczyniły się do zastosowania tego kamienia w trzpieniach współrzędnościowych maszyn pomiarowych.
Pierścionek z rubinem
Broszka z rubinami i perłami
Broszka z rubinami i diamentami
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Schwarz D., Pardieu V., Saul J.M., Schmetzer K., Laurs B.M., Giuliani G., Klemm L., Malsy A.-K, Erel E., Hauzenberger C., Du Toit G., Fallick A.E., Ohnenstetter D. (2008) Rubies and Sapphires from Winza, Central Tanzania, Gems & Gemology, Vol. 44, No. 4, str. 322-347 (ang.)
- ↑ Jęczmyk M., Kanasiewicz J. (1970) Skład mineralny aluwiów w doliny Kwisy w rejonie Leśnej. Kwartalnik Geologiczny, vol.14, nr 3, str. 549–575.
- ↑ Grodzicki A., Sachanbiński M. (1975) Występowanie korundu na Dolnym Śląsku. Przegląd Geologiczny, vol. 23, nr 5, str. 227–229.
- ↑ Smulikowski K., Bakun-Czubarow N. (1969) Corundum-bearing eclogite amphibolite forming a loaf-shaped inclusion in the granulites of Bystrzyca Górna (Sowie Góry. Middle Sudetes, Poland). Bull. Acad. Pol. Sc. Sér. Sc. Géol. et Géogr., vol. 17, no 1, str. 1–6.
- ↑ Łobos K., Pawlik T. (2021) Wstępne dane o nowym wystąpieniu różowego korundu (rubinu) w Sławniowicach w Sudetach Wschodnich, Przegląd Geologiczny, vol. 69, nr 3, str. 169-173
- ↑ https://agatowcy.com.pl/2021/04/09/kto-plucze-ten-znajduje-czyli-troche-rubinowego-samozachwytu/
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Łobos K., Pawlik T. (2021) - Wstępne dane o nowym wystąpieniu różowego korundu (rubinu) w Sławniowicach w Sudetach Wschodnich, Przegląd Geologiczny, vol. 69, nr 3, str. 169-173
- Sobczak N. – Mała encyklopedia kamieni szlachetnych i ozdobnych – Wydawnictwo Alfa – 1986 r.