Rubis (1931)

To jest dobry artykuł
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Rubis (Q158)
Ilustracja
„Rubis” między 1940 a 1942 r.
Klasa

okręt podwodny

Typ

Saphir

Projekt

Q6

Historia
Stocznia

Arsenal de Toulon, Tulon

Położenie stępki

3 kwietnia 1929

Wodowanie

30 września 1931

 Marine nationale
Wejście do służby

4 kwietnia 1933

Wycofanie ze służby

4 października 1949

Zatopiony

jako okręt-cel w 1958

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność
• na powierzchni
• w zanurzeniu


761 ton
925 t

Długość

65,9 m

Szerokość

7,2 m

Zanurzenie

4,3 m

Zanurzenie testowe

80 m

Rodzaj kadłuba

dwukadłubowy

Napęd
2 silniki wysokoprężne o łącznej mocy 1300 KM
2 silniki elektryczne o łącznej mocy 1000 KM
2 śruby
Prędkość
• na powierzchni
• w zanurzeniu


12 węzłów
9 w.

Zasięg

powierzchnia: 7000 Mm przy 7,5 w.
zanurzenie: 80 Mm przy 4 w.

Uzbrojenie
32 miny, 7 torped
1 działo kal. 75 mm, 2 wkm kal. 13,2 mm
Wyrzutnie torpedowe

3 × 550 mm
2 × 400 mm

Załoga

42

Rubis (Q158) – francuski podwodny stawiacz min z okresu międzywojennego i II wojny światowej, jedna z sześciu jednostek typu Saphir. Okręt został zwodowany 30 września 1931 roku w stoczni Arsenal de Toulon w Tulonie, a w skład Marine nationale wszedł 4 kwietnia 1933 roku. Podczas wojny jednostka pełniła służbę na Morzu Śródziemnym, Północnym i Atlantyku, po zawarciu zawieszenia broni między Francją a Niemcami pływając w składzie marynarki Wolnych Francuzów. Okręt odbył 28 misji bojowych, w wyniku których za pomocą min i torped zatopił 12 statków i 12 okrętów, zaś dwa statki i dwa okręty zostały uszkodzone. W październiku 1949 roku „Rubis” zakończył służbę, a 31 stycznia 1958 roku został zatopiony nieopodal Tulonu jako okręt-cel. Za wojenne dokonania okręt został odznaczony Orderem Wyzwolenia oraz Krzyżem Wojennym.

Projekt i budowa[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Okręty podwodne typu Saphir.

„Rubis” zamówiony został w ramach programu rozbudowy floty francuskiej z 1927 roku[1][2]. Projekt otrzymał sygnaturę Q6[3]. Okręty otrzymały prosty i bezpieczny system przechowywania min, zwany Normand-Fenaux, w którym miny były przechowywane w szybach umieszczonych w zewnętrznych zbiornikach balastowych, z bezpośrednim mechanizmem zwalniającym[1][2]. System ten został przetestowany podczas przebudowy pierwszego francuskiego podwodnego stawiacza min, którym był „Maurice Callot”[4][5]. Powiększoną wersją okrętów typu Saphir były zbudowane na zamówienie Polski stawiacze min typu Wilk[6].

„Rubis” zbudowany został w Arsenale w Tulonie[1][3]. Stępkę okrętu położono 3 kwietnia 1929 roku[7][a], a zwodowany został 30 września 1931 roku[1][8]. Nazwa okrętu pochodziła od jednego z kamieni szlachetnych – rubinu[9].

Dane taktyczno–techniczne[edytuj | edytuj kod]

Rzuty „Rubisa”

„Rubis” był średniej wielkości podwodnym stawiaczem min o konstrukcji dwukadłubowej[1][8]. Długość całkowita wynosiła 65,9 metra (64,9 metra między pionami), szerokość 7,2 metra i zanurzenie 4,3 metra[1][10][b]. Wyporność normalna w położeniu nawodnym wynosiła 761 ton, a w zanurzeniu 925 ton[1][8][c]. Okręt napędzany był na powierzchni przez dwa czterosuwowe silniki wysokoprężne Normand-Vickers o łącznej mocy 1300 KM[1][11]. Napęd podwodny zapewniały dwa silniki elektryczne o łącznej mocy 1000 KM[1][8][d]. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 12 węzłów na powierzchni i 9 węzłów w zanurzeniu[1][10]. Zasięg wynosił 7000 Mm przy prędkości 7,5 węzła w położeniu nawodnym (lub 4000 Mm przy prędkości 12 węzłów) oraz 80 Mm przy prędkości 4 węzłów w zanurzeniu[1][12]. Zbiorniki paliwa mieściły 95 ton oleju napędowego[1][e]. Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 80 metrów[3].

Głównym uzbrojeniem okrętu były 32 miny kotwiczne Sautier-Harlé O-6 o masie 1090 kg każda (w tym 220 kg materiału wybuchowego), które były przechowywane w 16 pionowych szybach umieszczonych w zewnętrznych zbiornikach balastowych, po dwie w szybie (system Normand-Fenaux)[9]. Okręt wyposażony był też w pięć wyrzutni torped: dwie stałe kalibru 550 mm na dziobie i jeden potrójny zewnętrzny dwukalibrowy obracalny aparat torpedowy, mieszczący jedną torpedę kalibru 550 mm i dwie kalibru 400 mm, usytuowany na rufie[3][9]. Łącznie okręt przenosił siedem torped, w tym pięć kalibru 550 mm i dwie kalibru 400 mm[3][8][f]. Uzbrojenie artyleryjskie stanowiło umieszczone przed kioskiem działo pokładowe kalibru 75 mm L/35 M1928 oraz zdwojone stanowisko wielkokalibrowych karabinów maszynowych Hotchkiss kalibru 13,2 mm L/76 na pokładzie rufowym[3][8].

Załoga okrętu składała się z 3 oficerów oraz 39 podoficerów i marynarzy[1][12][g].

Służba[edytuj | edytuj kod]

Lata 1933–1939[edytuj | edytuj kod]

„Rubis” wszedł do służby w Marine nationale 4 kwietnia 1933 roku[7]. Jednostka otrzymała numer burtowy Q158[3]. W momencie wybuchu II wojny światowej okręt pełnił służbę na Morzu Śródziemnym, wchodząc w skład 20. dywizjonu 6. eskadry 4. Flotylli okrętów podwodnych w Bizercie (wraz z siostrzanymi okrętami „Nautilus”, „Saphir” i „Turquoise”)[13]. Dowódcą okrętu był w tym okresie kpt. mar. Georges Cabanier[13]. Jednostka znajdowała się w remoncie, który zakończył się w styczniu 1940 roku[9].

1940 rok[edytuj | edytuj kod]

7 lutego 1940 roku „Rubis”, „Nautilus” i „Saphir” w eskorcie awiza „Commandant Rivière” wyszły z Oranu i po przebyciu Cieśniny Gibraltarskiej dołączyły do konwojów 9-R i 63-KS, docierając następnie do Brestu[14]. Tam załogi okrętów podwodnych rozpoczęły przygotowania do udziału w operacji wsparcia Finlandii, zaatakowanej przez ZSRR, jednak zostały one przerwane w marcu po zawarciu pokoju[9].

27 kwietnia, na prośbę brytyjskiej Admiralicji, „Rubis” wypłynął z Brestu i udał się do Harwich, by wziąć udział w kampanii norweskiej[9][15]. Z powodu mgły okręt, eskortowany przez slup HMS „Rosemary” musiał zatrzymać się w pobliżu Dungeness i Downs, docierając do portu docelowego 1 maja[15][16]. Jednostka została podporządkowana bezpośrednio dowództwu brytyjskiemu, wchodząc w skład 9. Flotylli okrętów podwodnych[9]. Zadaniem „Rubisa” miało być stawianie zagród minowych u wybrzeży norweskich, do czego z racji swej wielkości nie nadawały się brytyjskie podwodne stawiacze min typu Grampus[9]. Aby zabezpieczyć logistycznie działalność operacyjną okrętu, w maju do Dundee przybył pomocniczy stawiacz min „Pollux”, przywożąc zapas min[9]. Na pokładzie zaokrętowano też trzech brytyjskich marynarzy – oficera łącznikowego, radiooperatora i sygnalistę[9].

3 maja „Rubis” wyszedł z Harwich z zadaniem postawienia zagrody minowej nieopodal Kristiansandu, jednak w wyniku zmiany rozkazów okręt postawił 10 maja wszystkie miny na południe od Egersund, na pozycji 58°21′N 6°01′E/58,350000 6,016667[9][17]. Po wykonaniu zadania o kryptonimie FD14 okręt 14 maja zawinął do Dundee[9][17]. 26 maja na jednej z postawionych przez okręt min zatonął norweski kuter „Vansø” (54 BRT)[7][18]. Kolejnymi ofiarami postawionej pod Egersund zagrody były trzy norweskie statki: parowiec „Almora” o pojemności 2433 BRT, który doznał uszkodzeń 7 lipca; kabotażowiec „Kem” (1705 BRT), płynący z ładunkiem węgla z Gdańska do Haugesundu, który zatonął 24 lipca oraz „Argo” (413 BRT), transportujący śledzie z Hamburga, który ze stratą jednego członka załogi zatonął 28 lipca[7][18]. 30 lipca pozostałe miny zostały wytrałowane przez okręty Kriegsmarine[18].

23 maja jednostka wyszła z portu na kolejną misję, stawiając cztery dni później o godzinie 4:35 na północny zachód od Haugesundu (na pozycji 59°28′N 5°12′E/59,466667 5,200000) zagrodę minową FD15; okręt powrócił bezpiecznie do Dundee 30 maja[18][19]. 28 maja na postawionej przez „Rubis” minie zatonął płynący z Bergen do Oslo norweski parowiec „Blaamannen” (174 BRT), a na jego pokładzie zginęło sześciu marynarzy[18][19]. Trzy dni później jego los podzielił norweski frachtowiec „Jadarland” o pojemności 938 BRT, który płynął na trasie ze Stavangeru do Bergen. W katastrofie zginęło siedmiu załogantów i 12 pasażerów[7][18]. 2 czerwca niemieckie trałowce zlikwidowały pod Haugesund siedem min postawionych przez francuski okręt[18]. Być może ofiarą pozostawionych lub zerwanych z kotwic padły w późniejszym okresie jeszcze dwie jednostki: pomocniczy niemiecki patrolowiec NB-15 (ex-norweski kuter „Øyulf” o pojemności 173 BRT), który zatonął 16 sierpnia[18][19] oraz niemiecki okręt zaopatrzeniowy „Uckermark” (7021 BRT), który doznał uszkodzeń 14 września[18][h].

5 czerwca 1940 roku „Rubis” wyszedł z Dundee z zadaniem o kryptonimie FD17 – postawienia min na północny zachód od Bergen, w Hjeltefjorden (na pozycji 60°36′N 4°55′E/60,600000 4,916667)[18][20]. Zagroda została postawiona 9 czerwca o godzinie 22:10, w czym nie przeszkodził przepływający przez rejon działania okrętu podwodnego niemiecki niszczyciel Z6 „Theodor Riedel”; po pomyślnym wykonaniu zadania „Rubis” zawinął do portu 12 czerwca[18][20]. Na postawionej przez jednostkę minie zatonął 10 czerwca norweski statek handlowy „Sverre Sigurdssøn” (1081 BRT), płynący z Trondheim do Oslo; 12 i 14 czerwca niemieckie trałowce usunęły 25 min postawionych przez francuski okręt[7][18].

22 czerwca stawiacz min wyruszył na czwartą misję bojową (FD20), 26 czerwca między 3:00 a 6:30 stawiając miny w Trondheimsfjorden na pozycji 62°28′N 5°20′E/62,466667 5,333333[18][21]. Okręt powrócił do bazy w nocy z 29 na 30 czerwca i wówczas załoga dowiedziała się o podpisaniu zawieszenia broni między Francją a Niemcami[18][21]. 3 lipca Brytyjczycy przeprowadzili operację Catapult: w przypadku „Rubisa” obyło się bez rozlewu krwi, gdyż załoga wraz z dowódcą opuściła okręt po otrzymaniu listu od brytyjskiego głównodowodzącego floty podwodnej adm. Maxa Hortona, przekazanego przez dowódcę 9. Flotylli kmdra Jamesa G. Ropera[18][22]. Mimo ataku przeprowadzonego przez niedawnych sojuszników na francuskie okręty w Mers el-Kebir, przeprowadzone przez kpt. mar. Cabaniera tajne głosowanie wśród marynarzy „Rubisa” zakończyło się podjęciem decyzji o kontynuacji walki u boku Brytyjczyków pod egidą Wolnej Francji (poparło ją 39 z liczącej 44 osoby załogi okrętu)[23].

5 września jednostka wypłynęła na pierwszy patrol pod banderą Wolnych Francuzów, kierując się w rejon ławicy Dogger Bank[24][25]. Z powodu braku min okręt nie odniósł sukcesu, powracając do bazy w Dundee po 15 dniach pobytu w morzu[24]. Drugi bezowocny patrol „Rubis” odbył między 5 a 18 października, operując w pobliżu Stavangeru[24][26]. Trzecia misja bojowa, rozpoczęta 31 października, polegała początkowo na dostarczeniu w okolice Bergen agenta norweskiego wywiadu, który opuścił pokład okrętu 3 listopada; następnie „Rubis” patrolował do 12 listopada wody między Bergen a Haugesund, wracając do Dundee 14 listopada[24][27]. Czwarty patrol, równie bezowocny jak trzy poprzednie, został przeprowadzony w dniach 1–18 grudnia 1940 roku, a okręt operował na północ od Bergen[24].

1941 rok[edytuj | edytuj kod]

Po powrocie z rejsu okręt trafił do stoczni Caledon Shipbuilding & Engineering Company na czteromiesięczny remont, zakończony 22 marca 1941 roku[24][28]. W jego trakcie przystosowano okręt do przenoszenia min produkowanych przez koncern Vickers–Armstrong (w porównaniu do oryginalnych Sautier-Harlé miały mniejsze rozmiary i masę ładunku wybuchowego oraz brak możliwości regulacji długości minliny z wnętrza okrętu; posiadały natomiast mechanizm zegarowy umożliwiający oddzielenie miny od wózka nawet 45 dni po jej postawieniu)[24]. 10 maja dowództwo okrętu objął dotychczasowy I oficer, Henri Rousselot (Georges Cabanier został zastępcą szefa sztabu sił morskich Wolnych Francuzów na Pacyfiku), a jednostka otrzymała brytyjski numer taktyczny P15[24].

Na pierwszą misję po remoncie „Rubis” wyszedł 1 czerwca, udając się pod Brest drogą przez Morze Irlandzkie (wraz z HMS „Tuna” (N94), eskortowane przez uzbrojony jacht HMS „Breda” (4.84))[7][24]. 8 czerwca około 23:00, po wynurzeniu ster okrętu zablokował się wychylony o kąt 25° na sterburtę. Uszkodzenie zostało usunięte dopiero po dwóch dniach (wcześniejsze uniemożliwiała sztormowa pogoda), a 19 czerwca jednostka dotarła do bazy[24]. Po powrocie przeprowadzono przegląd mechanizmów „Rubisa”, trwający do 12 lipca, po czym okręt skierowano na ćwiczenia, gdzie służył jako cel dla brytyjskich samolotów[24][29].

14 sierpnia wyposażona w 20 min jednostka wyruszyła na misję bojową o kryptonimie FD33 pod Egersund[24][30]. Rankiem 21 sierpnia okręt postawił 9 min na południe od portu (jedna mina zaklinowała się w szybie), po czym w drodze na kolejną pozycję stawiania min napotkał zbiornikowiec w eskorcie uzbrojonego trawlera. Dowódca wydał rozkaz wystrzelenia torpedy z wyrzutni rufowej, jednak ta z powodu awarii nie opuściła wyrzutni, a po wykonaniu zwrotu cel był już daleko[24]. Około godziny 13:00, po postawieniu drugiej transzy min u wejścia do fiordu położonego na zachód od Egersundu, Rousselot zaobserwował przez peryskop w odległości 8 Mm kolejne dwa statki eskortowane przez dwa uzbrojone trawlery. Około 14:35 okręt wystrzelił z niedużej odległości dwie torpedy z wyrzutni dziobowych w kierunku jednego ze statków, które trafiły w cel odpowiednio po siedmiu i dziesięciu sekundach biegu[31]. Trafionym statkiem okazał się fiński parowiec „Hogland” (4360 BRT), przewożący rudę żelaza z Narwiku do Niemiec, który zatonął na pozycji 58°27′N 5°46′E/58,450000 5,766667[7][32][i]. Z powodu bliskich wybuchów własnych torped okręt opadł na dno i doznał uszkodzeń – zniszczeniu uległa dziobowa bateria akumulatorów[32]. Mimo to około 21:30 załodze udało się wynurzyć okręt i o godzinie 1:00 22 sierpnia nadać szyfrogram do bazy z prośbą o pomoc, informując o niemożności zanurzenia[32]. Osobista interwencja gen. de Gaulle’a sprawiła, że na pomoc „Rubisowi” Brytyjczycy wysłali spore siły składające się z holownika „Abeille IV”, krążownika przeciwlotniczego „Curacoa”, niszczycieli „Lightning”, „Lively” i „Wolfhound” oraz trawlerów zwalczania okrętów podwodnych „Clevella” i „Filey Bay”, a ponadto zobowiązali się do zapewnienia w dzień osłony lotniczej[30][32]. 22 sierpnia elektrycy (pracując w oparach chloru w maskach przeciwgazowych) przywrócili do działania część akumulatorów, co umożliwiło uruchomienie silników. W nocy z 22 na 23 sierpnia okręt utracił jednego członka załogi – marynarz Yves Turier spadł z pokładu i utonął[32]. 23 sierpnia o 19:50 „Rubis” został odnaleziony przez wysłane mu na pomoc okręty i dwa dni później o 14:00 dopłynął do Dundee[30][32].

Okręt trafił do stoczni w Portsmouth, gdzie przeszedł remont obejmujący naprawę stępki i zbiorników balastowych oraz wymianę akumulatorów, które wymontowano z innych stacjonujących na Wyspach Brytyjskich francuskich okrętów podwodnych[33]. 14 października „Rubis” został odznaczony przez gen. de Gaulle’a Orderem Wyzwolenia (fr. Ordre de la Libération)[34]. 18 listopada okręt wyszedł na swoją 11. misję bojową, tym razem pod Solund, z której powrócił 6 grudnia[33][35].

1942 rok[edytuj | edytuj kod]

Początek roku zastał okręt w stoczni, gdzie przechodził krótki, zakończony 4 stycznia przegląd[36]. 8 stycznia 1942 roku „Rubis” wypłynął z Dundee i przez Falmouth udał się na wody Zatoki Biskajskiej, stawiając 16 stycznia cztery składające się z ośmiu min każda zagrody w kanale żeglugowym nieopodal Saint-Jean-de-Luz (FD36)[33][37]. 20 stycznia jednostka powróciła do Falmouth, skąd wraz z HMS „Tuna” w eskorcie trawlera „White Bear” udała się do Dundee, atakowana nieskutecznie bombami przez samotny Ju 88 (okręt dotarł do bazy 29 stycznia)[7][33].

12 marca okręt wyszedł na kolejną misję bojową (FD37), której celem było postawienie min na zachód od duńskiego wybrzeża (na pozycji 56°35′N 6°18′E/56,583333 6,300000), którędy według informacji wywiadu miał przepływać udający się z Niemiec do Trondheim krążownik ciężki „Admiral Hipper”[33]. Po akcji „Rubis” 27 marca dopłynął do Lerwick, skąd nazajutrz w towarzystwie dwóch innych okrętów podwodnych (francuskiego „Minerve” i norweskiego „Uredd”) udał się do macierzystego portu[33]. 31 marca na postawionej przez „Rubisa” minie zatonął wraz z całą załogą niemiecki okręt podwodny U-702, który dzień wcześniej wyszedł z Helgolandu na swój dziewiczy patrol na Morze Norweskie (na pozycji 56°34′N 6°16′E/56,566667 6,266667)[7][38].

14. misja bojowa okrętu trwała od 8 do 15 kwietnia, a jej celem był krążownik ciężki „Prinz Eugen”, który według doniesień wywiadu miał udać się z Trondheim do Niemiec na remont[33]. W tym celu „Rubis” postawił 12 kwietnia zagrodę minową FD38 na zachód od norweskiego portu, na pozycji 63°06′N 6°31′E/63,100000 6,516667[33][39]. W maju jednostka została przydzielona do 5. Flotylli okrętów podwodnych z bazą w Portsmouth[33]. 27 maja „Rubis” opuścił port z zadaniem postawienia dwóch liczących po 16 min zagród pod Capbreton, które wykonał bez przeszkód 5 czerwca; 14 czerwca okręt powrócił do bazy[33]. Na postawionych przez francuski okręt minach zatonęły dwie jednostki: niemiecki pomocniczy trałowiec M-4212 (eks-„Marie Frans”, 125 BRT, 12 czerwca, na pozycji 43°37′N 1°34′W/43,616667 -1,566667) i francuski holownik „Quand Meme” o pojemności 288 BRT (na pozycji 43°37′N 1°35′W/43,616667 -1,583333)[7][33].

30 czerwca jednostka wyszła na swoją 16. wojenną misję o kryptonimie FD40, stawiając 7 i 8 lipca 31 min w sześciu zagrodach na północ od Arcachon i powracając do portu 15 lipca[33]. 10 lipca na jednej z postawionych przez okręt podwodny min zatonął na pozycji 44°58′N 1°23′W/44,966667 -1,383333 niemiecki pomocniczy trałowiec M-4401 (eks-„Imbrim”, 339 BRT), zaś 4 sierpnia pod Arcachon jego los podzielił francuski trawler „Vincente Cameleyre” (246 BRT)[7][33]. Następną misję oznaczoną FD41 rozpoczął „Rubis” 8 sierpnia, stawiając 14 sierpnia na tych samych wodach wszystkie możliwe do zabrania ładunki (osiem zagród po cztery miny). W dniu powrotu okręty do bazy – 18 sierpnia – na jedną z min wszedł i zatonął niemiecki pomocniczy patrolowiec V-406 (eks-„Hans Loh”, 464 BRT), a doszło do tego na pozycji 45°03′N 1°34′W/45,050000 -1,566667[7][33].

24 sierpnia „Rubis” przepłynął do macierzystego Dundee, skąd 10 września wyszedł na 18. wojenny patrol[33]. 18 września okręt na zachód od Tromsø postawił liczącą 15 min zagrodę minową FD42 (na pozycji 69°44′N 17°23′E/69,733333 17,383333), mającą zabezpieczyć konwoje PQ-18 i QP-14 przed atakiem ze strony pancernika „Tirpitz”, po czym 24 września powrócił do bazy[40][41].

Następnie okręt trafił do stoczni na generalny remont połączony z modernizacją, który objął m.in. naprawę wyeksploatowanych silników wysokoprężnych, wymianę zdwojonych wkm kal. 13,2 mm na pojedyncze działko przeciwlotnicze Oerlikon kal. 20 mm Mark II/IV (zamontowane w tylnej części kiosku), instalację radaru oraz wymianę akumulatorów, których źródłem był polski okręt podwodny ORP „Wilk”[3][42].

1943 rok[edytuj | edytuj kod]

Remont jednostki trwał aż do maja 1943 roku[42]. Na pierwszą po jego zakończeniu misję „Rubis” udał się 29 czerwca, z zadaniem postawienia min na zachód od Biscarrosse (FD43)[42]. 5 lipca okręt postawił wszystkie 32 miny zgrupowane w dwóch zagrodach, po czym 16 lipca powrócił do bazy[42]. Ofiarą postawionych min został 18 sierpnia niemiecki pomocniczy trałowiec M-4451 (eks-„Gauleiter A. Meyer”, 652 BRT), który zatonął na pozycji 44°58′N 1°10′W/44,966667 -1,166667[7][42]. W dniach 1–8 sierpnia okręt przeprowadził 20. operację bojową o kryptonimie FD44, stawiając 5 sierpnia cztery zagrody minowe u wejścia do zatoki Douarnenez[42][43]. Na kolejną misję załoga „Rubisa” wyruszyła 23 sierpnia, stawiając 30 sierpnia dwie składające się z 16 min zagrody na północny zachód od Capbreton, mimo obecności w rejonie czterech niemieckich niszczycieli (okręt powrócił do bazy 11 września)[42][43]. 22. misja bojowa okrętu oznaczona FD46 trwała od 27 września do 9 października, a jej rezultatem było postawienie czterech zagród minowych na wodach między Île-de-Sein a Półwyspem Bretońskim[42]. Po powrocie z patrolu okręt trafił ponownie do doku na remont, gdyż podczas przeglądu zauważono pęknięcie rufowej części kadłuba[42].

1944 rok[edytuj | edytuj kod]

Po zakończeniu napraw w końcu stycznia 1944 roku, 20 lutego „Rubis” wyszedł w morze na kolejną misję minową (FD47), stawiając cztery dni później cztery liczące po osiem min zagrody między Arcachon a ujściem Żyrondy, po czym 3 marca zawinął do Portsmouth[42][44]. 24. wojenny patrol jednostki trwał od 17 do 30 marca, a jego rezultatem było postawienie min 24 marca na zachód od La Rochelle[42][45]. 14 kwietnia okręt w towarzystwie brytyjskiego HMS „Shalimar” wypłynął z Portsmouth i udał się do Greenock, zostając przyporządkowany 3. Flotylli okrętów podwodnych[7][42]. „Rubis” był tam przez kilka miesięcy wykorzystywany do szkolenia, służąc jako cel dla lotnictwa i jednostek eskortowych[42]. Jednostka zakończyła służbę w 3. Flotylli 16 sierpnia, kiedy to przybyła do Dundee, dołączając po raz kolejny do 9. Flotylli okrętów podwodnych[42].

18 września „Rubis” wraz z HMS „Satyr” (P214) w eskorcie trawlera HMS „Loch Monteith” (FY135) przeszły z Dundee do Lerwick[7]. 20 września okręt wyszedł z portu na kolejną operację minowania, tym razem pod Stavanger. 24 września na południowy zachód od portu „Rubis” postawił trzy zagrody minowe składające się z 12, 11 i 8 min[42]. Już dwa dni później na jednej z min zatonął na pozycji 58°45′N 5°24′E/58,750000 5,400000 niemiecki pomocniczy ścigacz okrętów podwodnych UJ-1106 (eks-„Grönland”, 447 BRT)[7][42]. Wieczorem 27 września na zaminowany przez francuski okręt podwodny rejon wpłynął konwój składający się z pięciu statków handlowych w asyście 10 eskortowców[42]. Na pozycji 58°45′N 5°24′E/58,750000 5,400000 na miny weszły i zatonęły dwa statki: niemiecki „Cläre Hugo Stinnes” (5295 BRT), na pokładzie którego zginęły 52 osoby i norweski „Knute Nelson” (5749 BRT), na którym zginęło ośmiu członków załogi i dziewięciu niemieckich żołnierzy; zatonął także pomocniczy ścigacz okrętów podwodnych UJ-1715 (eks-„Lesum”, 489 BRT), a z jego liczącej 63 osoby załogi ocalało jedynie dwóch marynarzy[7][42].

26. wojenna operacja „Rubisa” odbyła się w dniach 14–26 października, a w jej rezultacie 18 października okręt postawił cztery zagrody liczące łącznie 31 min na zachód od Bergen (na pozycji 60°44′N 4°40′E/60,733333 4,666667)[42]. Prawdopodobnie na pochodzącej z tej zagrody zerwanej minie 27 października został uszkodzony niemiecki pomocniczy patrolowiec V-5304 (eks-„Seehund”, 320 BRT), a do zdarzenia doszło na pozycji 60°55′N 4°40′E/60,916667 4,666667[7][42]. Na kolejną misję bojową jednostka wyszła z Lerwick 20 listopada, by po czterech dniach rejsu postawić trzy zagrody minowe nieopodal Egersundu[42]. Jeszcze tego samego dnia na postawionej przez „Rubisa” minie doznał uszkodzeń norweski parowiec „Castor” o pojemności 1683 BRT (na pozycji 58°26′N 5°49′E/58,433333 5,816667); 27 listopada okręt powrócił do Dundee[7][42]. 13 grudnia „Rubis” wraz z HMS „Venturer” (P68) w eskorcie trawlera „Loch Monteith” (FY135) przeszły z Dundee do Lerwick[7].

15 grudnia okręt wyszedł z Lerwick na swoją 28. misję, z zadaniem postawienia min na torze wodnym w pobliżu Stavangeru[34]. Załoga okrętu osiągnęła cel 19 grudnia, stawiając 30 min zgrupowanych w dwóch zagrodach, nastawionych na uwolnienie w dniu 21 grudnia; po pomyślnej operacji jednostka w Wigilię zawinęła do Dundee[34]. 21 grudnia na zaminowany przez francuski okręt akwen zgodnie z informacjami pozyskanymi przez wywiad wpłynął konwój składający się z pięciu statków handlowych, U-Boota i sześciu jednostek eskorty[34]. Na minach na pozycji 58°51′N 5°30′E/58,850000 5,500000 zatonął niemiecki parowiec „Weichselland” o pojemności 3654 BRT (wcześniej łotewski „Gundega”) oraz trzy pomocnicze ścigacze okrętów podwodnych: UJ-1113 (eks KUJ-7, 970 BRT), UJ-1116 (eks KUJ-11, 970 BRT) i UJ-1702 (eks KUJ-16, 970 BRT); rozmiary klęski Niemców powiększył jeszcze wysłany na pomoc konwojowi kuter trałowy R-402 (140 ton), który także zatonął po wejściu na minę[7][34].

1945 rok[edytuj | edytuj kod]

Grudniowa misja okazała się ostatnią operacją „Rubisa” w II wojnie światowej[34]. Z powodu znacznego weeksploatowania mechanizmów okrętu konieczny był remont generalny, lecz wobec pomyślnego dla Aliantów rozwoju sytuacji Admiralicja brytyjska uznała go za nieopłacalny[34]. Przeprowadzono jedynie doraźne naprawy, by okręt mógł po zakończeniu działań wojennych powrócić do Francji[34]. 11 czerwca 1945 roku jednostka przeszła do Falmouth, skąd kilka dni później wyruszyła w konwoju do Oranu, osiągając docelowy port 23 czerwca[34].

Okres powojenny[edytuj | edytuj kod]

Po przybyciu do Oranu jednostka trafiła do rezerwy, a po przeprowadzeniu remontu służyła w Marine nationale do 4 października 1949 roku[7][34]. Za dokonania wojenne okręt został odznaczony Krzyżem Wojennym (fr. Croix de Guerre)[34]. Po skreśleniu z listy floty „Rubis” był wykorzystywany do szkolenia marynarzy mających podjąć służbę na okrętach podwodnych[34]. Jego były kapitan, a w latach 50. wiceadmirał i dowódca sił ZOP Georges Cabanier zdecydował, że zasłużona jednostka nie trafi do stoczni złomowej, lecz zostanie zatopiona w pobliżu Tulonu i będzie stanowić podwodny cel dla operatorów okrętowych sonarów[34]. „Rubis” został zatopiony na 31 stycznia 1958 roku pozycji 43°11′37″N 6°42′10″E/43,193611 6,702778 na głębokości 41 metrów[34][46]. Wrak okrętu spoczywa na równej stępce, znajduje się w dobrym stanie i jest często odwiedzany przez płetwonurków[34].

Podsumowanie działalności bojowej[edytuj | edytuj kod]

„Rubis” odbył 28 misji bojowych, w wyniku których zatonęło 12 statków i 12 okrętów, zaś dwa statki i dwa okręty zostały uszkodzone. Pełne zestawienie zadanych przez niego strat przedstawia poniższa tabela:

Data Nazwa Państwo Tonaż[j] Zatopienie
26 maja 1940 „Vansø”  Norwegia 54 T
28 maja 1940 „Blaamannen”  Norwegia 174 T
31 maja 1940 „Jadarland”  Norwegia 938 T
10 czerwca 1940 „Sverre Sigurdssøn”  Norwegia 1081 T
7 lipca 1940 „Almora”  Norwegia 2433 N
24 lipca 1940 „Kem”  Norwegia 1705 T
28 lipca 1940 „Argo”  Norwegia 413 T
16 sierpnia 1940 NB-15  Kriegsmarine 173 T
14 września 1940 „Uckermark”  Kriegsmarine 7021 N
21 sierpnia 1941 „Hogland”  Finlandia 4360 T
31 marca 1942 U-702  Kriegsmarine 769 T
12 czerwca 1942 M-4212  Kriegsmarine 125 T
12 czerwca 1942 „Quand Meme”  Francja 288 T
10 lipca 1942 M-4401  Kriegsmarine 339 T
4 sierpnia 1942 „Vincente Cameleyre”  Francja 246 T
18 sierpnia 1942 V-406  Kriegsmarine 464 T
18 sierpnia 1943 M-4451  Kriegsmarine 652 T
26 września 1944 UJ-1106  Kriegsmarine 447 T
27 września 1944 „Cläre Hugo Stinnes”  III Rzesza 5295 T
27 września 1944 „Knute Nelson”  Norwegia 5749 T
27 września 1944 UJ-1715  Kriegsmarine 489 T
27 października 1944 V-5304  Kriegsmarine 320 N
24 listopada 1944 „Castor”  Norwegia 1683 N
21 grudnia 1944 „Weichselland”  III Rzesza 3654 T
21 grudnia 1944 UJ-1113  Kriegsmarine 970 T
21 grudnia 1944 UJ-1116  Kriegsmarine 970 T
21 grudnia 1944 UJ-1702  Kriegsmarine 970 T
21 grudnia 1944 R-402  Kriegsmarine 140 T
RAZEM zatopione: 24
uszkodzone: 4

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 89 i Gogin 2014 ↓ podają, że stępkę okrętu położono w styczniu 1928 roku.
  2. ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 88 podaje, że szerokość okrętu wynosiła 7,12 metra.
  3. ↑ Parkes 1933 ↓, s. 200, Lipiński 1999 ↓, s. 540 i McMurtrie 1941 ↓, s. 193 podają, że wyporność okrętu na powierzchni wynosiła 669 ton.
  4. ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 88 podaje, że łączna moc silników elektrycznych wynosiła 1100 KM.
  5. ↑ Gogin 2014 ↓ podaje, że okręt zabierał 75 ton paliwa.
  6. ↑ Parkes 1933 ↓, s. 200 i McMurtrie 1941 ↓, s. 193 podają, że okręt przenosił sześć torped.
  7. ↑ McMurtrie 1941 ↓, s. 193 podaje, że załoga okrętu liczyła 40 osób.
  8. ↑ Miny te mogły pochodzić z zagród postawionych 12 czerwca przez brytyjski okręt podwodny HMS „Narwhal” (N45)[18].
  9. ↑ Kindell 1941c ↓ podaje, że do zatopienia doszło na pozycji 58°16′N 4°48′E/58,266667 4,800000, którą to pozycję podaje Dawidowicz 2009 ↓, s. 79 jako miejsce, skąd „Rubis” nawiązał kontakt radiowy z bazą.
  10. ↑ Tonaż statków handlowych i innych cywilnych jednostek podany jest w tonach rejestrowych brutto, a w przypadku okrętów podana jest wyporność w tonach.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 274.
  2. ↑ a b Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 89.
  3. ↑ a b c d e f g h Gogin 2014 ↓.
  4. ↑ Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 213.
  5. ↑ Labayle-Couhat 1974 ↓, s. 160.
  6. ↑ Fontenoy 2007 ↓, s. 189.
  7. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w Helgason 2020 ↓.
  8. ↑ a b c d e f Fontenoy 2007 ↓, s. 188.
  9. ↑ a b c d e f g h i j k l Dawidowicz 2009 ↓, s. 76.
  10. ↑ a b Lipiński 1999 ↓, s. 540.
  11. ↑ Parkes 1933 ↓, s. 200.
  12. ↑ a b Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 88.
  13. ↑ a b Kindell 1939 ↓.
  14. ↑ Kindell 1940a ↓.
  15. ↑ a b Kindell 1940b ↓.
  16. ↑ Kindell 1940c ↓.
  17. ↑ a b Kindell 1940d ↓.
  18. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Dawidowicz 2009 ↓, s. 77.
  19. ↑ a b c Kindell 1940e ↓.
  20. ↑ a b Kindell 1940f ↓.
  21. ↑ a b Kindell 1940g ↓.
  22. ↑ Rohwer 1940a ↓.
  23. ↑ Dawidowicz 2009 ↓, s. 77-78.
  24. ↑ a b c d e f g h i j k l m Dawidowicz 2009 ↓, s. 78.
  25. ↑ Rohwer 1940b ↓.
  26. ↑ Rohwer 1940c ↓.
  27. ↑ Rohwer 1940d ↓.
  28. ↑ Kindell 1941a ↓.
  29. ↑ Kindell 1941b ↓.
  30. ↑ a b c Kindell 1941c ↓.
  31. ↑ Dawidowicz 2009 ↓, s. 78-79.
  32. ↑ a b c d e f Dawidowicz 2009 ↓, s. 79.
  33. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Dawidowicz 2009 ↓, s. 80.
  34. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Dawidowicz 2009 ↓, s. 82.
  35. ↑ Kindell 1941d ↓.
  36. ↑ Kindell 1942a ↓.
  37. ↑ Kindell 1942b ↓.
  38. ↑ U-702 ↓.
  39. ↑ Rohwer 1942a ↓.
  40. ↑ Dawidowicz 2009 ↓, s. 80-81.
  41. ↑ Rohwer 1942b ↓.
  42. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v Dawidowicz 2009 ↓, s. 81.
  43. ↑ a b Rohwer 1943 ↓.
  44. ↑ Rohwer 1944a ↓.
  45. ↑ Rohwer 1944b ↓.
  46. ↑ Tony i Lettens 2018 ↓.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Okręty podwodne typu Saphir
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rubis_(1931)&oldid=71727635”