Ruch Lapua

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ruch Lapua
Lapuan liike
Ilustracja
Symbol Ruchu Lapua
Państwo

 Finlandia

Lider

Vihtori Kosola
gen. Kurt Martti Wallenius

Data założenia

1929

Data rozwiązania

21 listopada 1932

Ideologia polityczna

skrajna prawica,
antykomunizm,
nacjonalizm

Ruch Lapua (fi. Lapuan liike) – skrajnie prawicowy ruch polityczny w Finlandii na przełomie lat 20. i 30. XX wieku.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Ruch Lapua powstał w 1929 roku. Zainicjowali go antykomunistyczni nacjonaliści, wywodzący się z Białych Finów z okresu fińskiej wojny domowej. Pod koniec listopada 1929 r. w Lapua doszło do zjazdu młodzieżowej organizacji komunistycznej, co doprowadziło do silnego sprzeciwu miejscowych antykomunistów. 1 grudnia odbyli oni swój zjazd, na który przybyło ponad 1 tys. ludzi. Zażądali delegalizacji wszelkich organizacji komunistycznych. W całym kraju miały miejsce liczne wiece, marsze i demonstracje o charakterze antykomunistycznym. Doprowadziło to do powstania Ruchu Lapua. Na jego czele stanęli Vihtori Kosola i szef sztabu armii fińskiej gen. Kurt Martti Wallenius. Pierwsze działania zostały wymierzone przeciwko drukarniom wydającym komunistyczne gazety. W poł. czerwca 1930 r. ponad 3 tys. działaczy przybyło do Oulu, aby zniszczyć drukarnię i biuro gazety „Pohjan Voima”. Władze zdążyły jednak kilka dni wcześniej zabronić jej wydawania. W tym samym czasie spalono komunistyczną drukarnię w Vaasa. Na pocz. lipca miał miejsce tzw. marsz chłopski na Helsinki, w który wzięło udział ponad 12 tys. ludzi, aby zademonstrować rządowi siłę Ruchu. Lappiści wdarli się do gmachu parlamentu i wywlekli stamtąd 2 deputowanych komunistycznych. Przestraszone władze wydały przepisy, delegalizujące komunistyczne wydawnictwa, a także pozbawiające immunitetu komunistycznych deputowanych, którzy zostali aresztowani. Następnie zdelegalizowały działalność partii komunistycznej i rozwiązały parlament. Jednocześnie odbyły się przyśpieszone wybory parlamentarne, a następnie prezydenckie, które wygrała prawica. Wkrótce potem doszło do kilku morderstw na działaczach komunistycznych, które oficjalnie nie zostały wyjaśnione. Ulubioną metodą lappistów było porywanie działaczy komunistycznych, lewicowych lub związkowych, i pobitych odstawianie pod granicę z ZSRR, ewentualnie wyrzucanie na drugą stronę granicy. 14 października został wraz z żoną porwany b. prezydent Kaarlo Juho Ståhlberg. Został on następnie pobity i przewieziony do Joensuu. Po pewnym czasie zwolniono go. Władze aresztowały gen. K.M. Walleniusa, ale został uwolniony od wszelkich podejrzeń i zwolniony. Z Ruchem sympatyzowało początkowo wielu polityków i wyższych wojskowych, gdyż antykomunizm był bardzo rozpowszechniony po wygranej wojnie domowej. Lappistów chwalili publicznie gen. Carl Gustaf Mannerheim i jako jeszcze premier Pehr Evind Svinhufvud. Narastający ekstremizm i wzorowanie się na faszyzmie (czarne koszule jako ubiór członków Ruchu) doprowadziły jednak do zdecydowanego osłabienia poparcia społecznego. W lutym 1932 r. bojówkarze Ruchu zaatakowali zjazd socjaldemokratów w Mäntsälä. Przerodziło się to w próbę zamachu stanu, kierowaną przez gen. K.M. Walleniusa, zwaną rebelią w Mäntsälä. Lappistom udało się przejąć władzę w kilku miejscowościach. Początkowo rząd podjął pertraktacje z nimi, rozważając powierzenie stanowiska premiera jednemu z przywódców Ruchu. Ostatecznie jednak postanowił przystąpić do konfrontacji. Pomimo apeli gen. K.M. Walleniusa armia w większości pozostała wierna władzom. Po odezwie wygłoszonej w radio przez nowego prezydenta P.E. Svinhufvuda, popieranego na początku przez lappistów, pucz został zakończony. Kilkudziesięciu działaczy zostało aresztowanych i skazanych na kary więzienia, zaś Ruch zdelegalizowano 21 listopada 1932 r. Zostały do tego wykorzystane te same przepisy, na podstawie których rozwiązano partię komunistyczną. Wielu jego członków kontynuowało działalność w ramach nowo utworzonego Patriotycznego Ruchu Ludowego.

Pod wpływem Ruchu Lapua ukształtował się na przełomie 1929 i 1930 r. w Estonii kombatancki, antykomunistyczny i antyparlamentarny ruch Wabsów (Związek Uczestników Wojny Wyzwoleńczej).

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

Nazwa Lapuan liike pochodzi od fińskiego miasta Lapua (szw. Lappo) i oznacza ruch z (miasta) Lapua. Członków ruchu nazywano Lappowcami.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]