Ruten

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Ruten
technet ← ruten → rod
Wygląd
srebrzystobiały
Ruten
Widmo emisyjne rutenu
Widmo emisyjne rutenu
Ogólne informacje
Nazwa, symbol, l.a.

ruten, Ru, 44
(łac. ruthenium)

Grupa, okres, blok

8 (VIIIB), 5, d

Stopień utlenienia

II, III, IV, VI, VIII

Właściwości metaliczne

metal przejściowy

Właściwości tlenków

średnio kwasowe

Masa atomowa

101,07(2) u[a][3]

Stan skupienia

stały

Gęstość

12370 kg/m³

Temperatura topnienia

2334 °C[1]

Temperatura wrzenia

4150 °C[1]

Numer CAS

7440-18-8

PubChem

23950

Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą
warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Ruten (Ru, łac. ruthenium) – pierwiastek chemiczny z grupy metali przejściowych (żelazowców) w układzie okresowym. Pierwiastek ten nie ma własnych minerałów, występuje głównie w stanie wolnym razem z innymi platynowcami, najczęściej w rudach siarczkowych żelaza, chromu i niklu. Zawartość w skorupie ziemskiej wynosi 5·10−7% wag. Tworzy głównie związki kompleksowe, ale znane są też proste związki tego pierwiastka.

Odkrycie[edytuj | edytuj kod]

W zapiskach Jędrzeja Śniadeckiego z roku 1807 znajduje się informacja, że wyizolował on prawdopodobnie pierwiastek 44, który został przez niego nazwany „westem”, łac. Vestium (od Westy). Swoje odkrycie opublikował w pracy zatytułowanej Rosprawa o nowym metallu w surowey platynie odkrytym[4] (Wilno 1808, j. pol.; przedruk w j. ros. „Technologiczeskij Żurnal”, 1809). W roku 1808 o nowym pierwiastku poinformował Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Warszawie i wygłosił wykład na ten sam temat na Uniwersytecie Wileńskim. Odkrycie Śniadeckiego nie zostało potwierdzone, a ruten został ponownie wyizolowany z surowej platyny w roku 1828 przez Gottfrieda Osanna (Uniwersytet w Tartu), a dokładnie zbadany w 1844 roku przez Karla Clausa (Uniwersytet w Kazaniu). Nadali oni metalowi nazwę „ruten” od łacińskiego określenia Rusi (Ruthenia)[5][6]. Jędrzej Śniadecki później odwołał swoje odkrycie[7].

Otrzymywanie[edytuj | edytuj kod]

Kryształy rutenu

Ruten, razem z innymi platynowcami, jest produktem ubocznym oczyszczania głównego składnika rudy (żelazo, nikiel itd.). Mieszaninę stopów (Os, Ir, Rh, Ru) rozdziela się działając kwasami (różnice w rozpuszczalności w kwasach), wykorzystując różnice w podatności na utlenianie i rozpuszczalności soli kompleksowych.

Wykorzystanie[edytuj | edytuj kod]

Jego stopy wykazują wysoką twardość i wytrzymałość. Stopy rutenu z platyną lub palladem używane są w jubilerstwie i dentystyce. Stop rutenu z molibdenem jest nadprzewodnikiem (temperatura krytyczna około 10K). Ze stopów tego pierwiastka produkowane są końcówki stalówek wiecznych piór. Wiele związków metaloorganicznych rutenu jest stosowanych jako katalizator reakcji organicznych, jak np. katalizatory Grubbsa, używane w metatezie olefin. Barwniki zawierające ruten znalazły zastosowanie w konstrukcji barwnikowych ogniw fotowoltaicznych[8].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Wartość w nawiasie oznacza niepewność związaną z ostatnią cyfrą znaczącą. Znane są próbki geologiczne, w których pierwiastek ten ma skład izotopowy odbiegający od występującego w większości źródeł naturalnych. Masa atomowa pierwiastka w tych próbkach może więc różnić się od podanej w stopniu większym niż wskazana niepewność.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b David R. Lide (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-30, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).
  2. ↑ Ruten (nr 545023) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-10-05]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
  3. ↑ Juris Meija i inni, Atomic weights of the elements 2013 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 88 (3), 2016, s. 265–291, DOI: 10.1515/pac-2015-0305 (ang.).
  4. ↑ J. Śniadecki, Rosprawa o nowym metallu w surowey platynie odkrytym: czytaná na publiczném posiedzéniu Imperatorskiego Uniwersytetu Wileńskiégo dnia 28 czerwca 1808. d. s. / przez Jędrzeia Sniadeckiego., Wilno 1808.
  5. ↑ Roman Edmund Sioda, Vestium vel ruten Wiedza i Życie 2011, t. 2, s. 42–45, Różność czy identyczność Vestium / Rutenu? Wiadomości Chemiczne (2011).
  6. ↑ Ruten wczoraj i dziś – od Śniadeckiego do Grubbsa, Rajmund Sołoniewicz, Jędrzej Śniadecki jako chemik-analityk.
  7. ↑ Ruthenium: historical information. webelements. [dostęp 2012-04-30]. Na podstawie dotychczasowych publikacji słuszny jest jedynie ostrożnie wyrażony następujący pogląd: nie można wykluczyć, iż Śniadecki pierwszy wyodrębnił z rudy platynowej sól nowego pierwiastka westu-rutenu, a może i sam pierwiastek, ale udowodnić tego w sposób przekonywujący nie jesteśmy dzisiaj w stanie. (Roman Mierzecki, Jędrzej Śniadecki i ruten).
  8. ↑ Hans Desilvestro, Yanek Hebting: Ruthenium-based dyes for Dye Solar Cells (ang.). sigmaaldrich.com. [dostęp 2011-12-28].
p • d • e
Układ okresowy pierwiastków
1 2   3[i] 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
1 H   He
2 Li Be   B C N O F Ne
3 Na Mg   Al Si P S Cl Ar
4 K Ca   Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr
5 Rb Sr   Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe
6 Cs Ba   La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn
7 Fr Ra   Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og
8 Uue Ubn ✱  
  ✱ Ubu Ubb Ubt Ubq Ubp Ubh Ubs ...[ii]  
Metale alkaliczne Metale ziem
alkalicznych 		Lantanowce Aktynowce Metale przejściowe Metale Półmetale Niemetale Halogeny Gazy szlachetne Właściwości
nieznane
  1. ↑ Alternatywnie do skandowców zalicza się często nie lutet i lorens, lecz lantan, aktyn oraz hipotetyczny unbiun.
  2. ↑ Budowa 8. okresu jest przedmiotem badań teoretycznych i dokładne umiejscowienie pierwiastków tego okresu w ramach układu okresowego jest niepewne.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ruten&oldid=66899359”