Rynek Staromiejski w Toruniu

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Rynek Staromiejski
Stare Miasto
Obiekt zabytkowy nr rej. A/1373 z 21 września 1935
Ilustracja
Rynek Staromiejski w Toruniu (widok znad narożnika południowo-wschodniego)
Państwo

 Polska

Województwo

 kujawsko-pomorskie

Miejscowość

Toruń

Plan
Plan przebiegu ulicy
Przebieg
ul. Różana,
ul. Panny Marii,
ul. Chełmińska, ul. Szewska,
ul. Szeroka, ul. Żeglarska
Położenie na mapie Torunia
Mapa konturowa Torunia, w centrum znajduje się punkt z opisem „Rynek Staromiejski”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Rynek Staromiejski”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Rynek Staromiejski”
Ziemia53°00′38,1″N 18°36′15,9″E/53,010592 18,604428
Pomnik Mikołaja Kopernika

Rynek Staromiejski w Toruniu – centralny punkt Starego Miasta, główny plac Torunia o wymiarach 109 x 104 m. W jego centrum znajduje się gmach Ratusza Staromiejskiego[1].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Rynek Staromiejski został wytyczony pomiędzy rokiem 1252 a 1259. Przyjmując hipotezę o dwufazowym powstawaniu Starego Miasta, zaznaczyć należy, iż obecny rynek jest drugim z kolei głównym placem ośrodka staromiejskiego. Początkowo (tj. w okresie poprzedzającym poszerzenie obszaru miasta Torunia - wspomniany już okres między 1252 a 1259) głównym punktem miasta był plac, zajmowany obecnie przez kościół katedralny (dawniej farę staromiejską). W związku z dwufazowością rozwoju Starego Miasta Torunia, jego rynek nie charakteryzuje się tak typową dla planów miast średniowiecznych regularnością (co można sprawdzić, porównując go choćby z rynkiem sąsiedniego Nowego Miasta Torunia). I tak też – zaledwie z dwu jego narożników (północno i południowo-wschodniego) wychodzą po dwie ulice (odpowiednio: Chełmińska i Szewska oraz Żeglarska i Szeroka). Narożnik północno-zachodni jest punktem wyjścia jedynie ul. Panny Marii, południowo-zachodni natomiast tylko ul. Różanej. Począwszy od roku 1259 w centralnym punkcie placu zaczęła narastać zabudowa śródrynkowa – dająca w konsekwencji wielu przebudów początek dzisiejszemu Ratuszowi Staromiejskiemu. Jako centralny punkt miasta – był i jest Rynek Staromiejski najważniejszym jego miejscem. Od wieków pełnił on głównie funkcję wielkiego placu targowego (przy czym poszczególne jego części przyporządkowane były określonym rodzajom sprzedawanych tam towarów, np. południowo-wschodni narożnik był targiem warzywnym)[potrzebny przypis].

W okresie międzywojennym przy Rynku Staromiejskim mieszkali głównie kupcy, do ok. 1932 roku wśród mieszkańców Rynku zaczęli dominować urzędnicy[2]. Z inicjatywy kupców w okresie międzywojennym wybudowano linię tramwajową przechodzącą przez Rynek[3].

Podczas II wojny światowej architekt Hans Döllgast przygotował ujednolicenia zabudowy Rynku[4].

Rynek Staromiejski był także miejscem straceń, czy kar wymierzanych przy znajdującym się na placu pręgierzu. W najbardziej reprezentacyjnym punkcie rynku – w jego zachodniej pierzei (nazywanej zresztą placem turniejowym) odbywały się wszelkiego rodzaju imprezy okolicznościowe. Jak na główny punkt miasta przystało, przez pewien czas był Rynek Staromiejski komunikacyjnym sercem Torunia, „punktem węzłowym”, miejscem postoju konnych omnibusów, rozwidlenia się linii tramwajowych, w późniejszym okresie – w pocz. XX w. – pierwszym postojem taksówek[potrzebny przypis].

Wybrane obiekty[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Rynek Staromiejski. toruntour.pl. [dostęp 2024-01-28].
  2. Filipski 2016 ↓, s. 113.
  3. Filipski 2016 ↓, s. 114.
  4. Kluczwajd 2022 ↓, s. 85.
  5. Gąsiorowski 2004 ↓, s. 29–30, 49.
  6. Gąsiorowski 2004 ↓, s. 30–32.
  7. Kontakt. muzeum.torun.pl. [dostęp 2024-01-28].
  8. Dąbrowska 2017 ↓, s. 115-116.
  9. a b Dąbrowska 2017 ↓, s. 112.
  10. Dąbrowska 2017 ↓, s. 114.
  11. Historia. artus.torun.pl. [dostęp 2024-01-28].
  12. Kamienica Rynek Staromiejski 10 (Komendantura Twierdzy Toruń). turystyka.torun.pl. [dostęp 2024-01-28].
  13. Kościół Ducha Św. w Toruniu. toruntour.pl. [dostęp 2024-01-28].
  14. Arszyński 1997 ↓, s. 114–115.
  15. Sławiński 2018 ↓, s. 51.
  16. Kamienica Pod Lwem (Glazurowa; Rynek Staromiejski 36). turystyka.torun.pl. [dostęp 2024-01-28].
  17. a b Daniel Ludwiński: Co z PDT w Toruniu? Pustki i szyldy „na wynajem”. W Domu Towarowym PDT w Toruniu zakupów nie zrobimy. torun.naszemiasto.pl, 2023-06-18. [dostęp 2024-01-28].
  18. Gąsiorowska i Gąsiorowski 1971 ↓, s. 51.
  19. Gmina Miasta Toruń: Gminny Program Opieki nad Zabytkami Miasta Torunia na lata 2022–2025. 2021, s. 99.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Marian Arszyński: Kościół pw. Ducha Świętego w Toruniu – zarys dziejów i problematyki artystycznej. W: Jezuici w Toruniu 1596-1996. Materiały konferencji zorganizowanej w Toruniu 17–23 listopada 1996 r. z okazji Jubileuszu 400 lecia przybycia Jezuitów do miasta. Kazimierz Maliszewski, Waldemar Rozynkowski (red.). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Scriptor, 1997. ISBN 83-905595-1-X.
  • Krystyna Dąbrowska. Polichromia w sieni Dworu Artusa w Toruniu jako jeden z elementów pruskiej polityki kulturalne. „Rocznik Toruński”. 44, 2017. 
  • Łukasz Filipski. Socjotopografia Torunia w okresie międzywojennym w świetle analizy ksiąg adresowych z 1923 i 1932 roku. „Rocznik Toruński”. 43, 2016. 
  • Eugeniusz Gąsiorowski: Ratusz Staromiejski w Toruniu. Toruń: Muzeum Okręgowe w Toruniu, 2004. ISBN 83-87083-78-X.
  • Maria Gąsiorowska, Eugeniusz Gąsiorowski: Toruń. Przewodnik. Toruń: Sport i Turystyka, 1971.
  • Katarzyna Kluczwajd: Toruń tylko zaplanowany. Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2022. ISBN 978-83-7729-703-2.
  • Wojciech Sławiński: W czyje ręce? Powojenny spór o staromiejski kościół ewangelicki pw. Krzyża Świętego w Toruniu: kalendarium wydarzeń. W: Toruńska architektura sakralna po 1945 roku: minimalizm czy kultura nadmiaru?. Katarzyna Kluczwajd, Michał Pszczółkowski (red.). Toruń: 2018. ISBN 978-83-946646-1-9.