Rynek w Kłobucku

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Rynek im. Jana Pawła II
Śródmieście
Obiekt zabytkowy nr rej. R/403/53 • 1131/69 • A-46/78[1]
Ilustracja
Rynek w maju 2010, w tle kościół świętych Marcina i Małgorzaty
Państwo

 Polska

Miejscowość

Kłobuck

Położenie na mapie Kłobucka
Mapa konturowa Kłobucka, w centrum znajduje się punkt z opisem „Rynek im. Jana Pawła II”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Rynek im. Jana Pawła II”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Rynek im. Jana Pawła II”
Położenie na mapie powiatu kłobuckiego
Mapa konturowa powiatu kłobuckiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Rynek im. Jana Pawła II”
Położenie na mapie gminy Kłobuck
Mapa konturowa gminy Kłobuck, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Rynek im. Jana Pawła II”
Ziemia50°54′17,0″N 18°56′12,0″E/50,904722 18,936667
Multimedia w Wikimedia Commons

Rynek im. Jana Pawła II w Kłobucku – plac w Kłobucku. Jest on głównym elementem urbanistycznym miasta od XIV wieku, kiedy to został wytyczony po północnej stronie kościoła świętych Marcina i Małgorzaty, na niezabudowanym do tego czasu terenie[2][3].

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Rynek ma nieregularny, czworokątny kształt, co jest wynikiem wielokrotnych zmian w jego zabudowie. Położony jest w centralnej części miasta. Przy południowej pierzei umiejscowiony jest kościół parafii św. Marcina, oddzielony od rynku wysokim murem. Po przeciwnej stronie znajduje się budynek starostwa powiatowego i urzędu skarbowego. We wschodniej i zachodniej pierzei dominuje niejednolita zabudowa mieszkaniowa i usługowa.

Nawierzchnię rynku stanowią obecnie kamienne płyty i kostka. Płyta rynku jest wyprofilowana w kształt pochyłej rynny, tworzącej audytorium dla ustawianej w najniższym miejscu sceny. Plac zamknięty jest od strony północnej murem ze ścianą wodną i szklanym pawilonem. Postępuje odbudowa pierzei wschodniej[4].

W południowej części rynku znajduje się studnia oraz pomnik Jana Długosza.

Na rynku zbiegają się ulice: 11 Listopada, Targowa, 3 Maja, Strażacka, Jana Długosza i Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Ulice otaczające rynek mają wspólną numerację przypisaną do adresu Rynek im. Jana Pawła II.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Zachodnia pierzeja rynku

Niewielki, czworokątny rynek i wychodzące z niego prostopadle ulice powstały obok istniejącej wcześniej osady, zwanej obecnie Staromieściem[2]. Rynek, od czasu swego powstania, pełnił typową w średniowieczu funkcję handlową[2][5]. Oprócz cotygodniowych, wtorkowych targów, w Kłobucku organizowano corocznie trzy duże jarmarki o znaczeniu ponadregionalnym[5]. Odbywały się one w dni patronów kłobuckich kościołów: świętej Małgorzaty (13 lipca), świętego Marcina (11 listopada) i świętego Bartłomieja (24 sierpnia)[5]. W rynku usytuowano także drewniany ratusz, jednak dokładna data budowy nie jest znana.

Średniowieczna zabudowa rynku, oprócz kościoła, była głównie drewniana, co było powodem częstych i dotkliwych pożarów[6]. Dwa razy, 15 października 1457 r., w wyniku napadu księcia oświęcimskiego Jana IV, i ponownie 28 marca 1469 r., z powodu zaprószenia ognia przez jednego z kowali, miasto, otoczone jeszcze wtedy wałami, prawie doszczętnie spłonęło[7]. W pożarze, który wybuchł 18 maja 1689 r., według rejestru sporządzonego przez radę miejską i urząd lantwójtowski, spłonęło 18 domów w rynku i ponad 30 w jego pobliżu. Finansowy upadek miasta w tym czasie, znacznie utrudnił odbudowę[8].

Na początku XVII w. starosta krzepicki Mikołaj Wolski, wybudował w rynku murowany pałac, połączony nadziemnym przejściem z kościołem św. Marcina i Małgorzaty. Budynek nie przetrwał jednak do czasów obecnych, nie wiadomo dokładnie kiedy został zburzony[6].

W 1826 r., komisarz województwa kaliskiego wydał zarządzenie, o konieczności rozpoczęcia prac regulacyjnych w miastach, w tym także w Kłobucku. W tym samym roku geometra rządowy Woyda rozpoczął prace nad planem regulacji[9]. Przeprowadził pomiary, których celem było wytyczenie granic między posiadłościami miejskimi a sąsiednimi szlacheckimi folwarkami. Regulacją objęto również rynek. Sporządzając plan, Woyda zaplanował powiększenie rynku poprzez zburzenie jednego z domów żydowskich, zlikwidowanie ogrodu, oraz zajęcie trzech niezabudowanych placów znajdujących się po wschodniej stronie rynku[9]. Z placu miały wychodzić cztery proste ulice, a kolidujące z tym zamierzeniem domy przeznaczono do rozbiórki. Pomiarów dokonano w obecności burmistrza, ławników oraz właścicieli poszczególnych nieruchomości i zakończono je 9 stycznia 1827 roku[9].

Wynikiem regulacji było głównie podniesienie bezpieczeństwa przeciwpożarowego. Zabroniono stawiania w mieście domów drewnianych, zlikwidowano stodoły należące do mieszczan trudniących się rolnictwem, które usytuowane były obok domów mieszkalnych w śródmieściu[10]. Ostatnie drewniane domy w rynku spłonęły w 1832, w ostatnim tak wielkim pożarze w Kłobucku[10].

1 września 1939, w trakcie bitwy pod Mokrą, przesuwające się na południe oddziały niemieckie zajęły miasto bez walki, podpalając bez przyczyny domy w rynku, przy ulicach Wieluńskiej, 3-go Maja i Pięknej[3].

Degradacja[edytuj | edytuj kod]

31 marca 1953 plac, wraz układem architektonicznym centrum miasta, po raz pierwszy wpisano do rejestru zabytków[1]. Nie pomogło to jednak w utrzymaniu go w zabytkowej formie. Architektura rynku została drastycznie zmieniona w czasach PRL-u. W 1976 r. wywłaszczono prywatnych właścicieli działek we wschodniej i, znajdującej się dużo bliżej kościoła niż obecnie, północnej pierzei rynku, a ich domy zburzono. Przesunięto wschodnią pierzeję na wysokość ulicy 11 listopada i domu handlowego Merkury a północną na wysokość obecnej siedziby urzędu powiatowego[4]. Starą, kamienną nawierzchnię rynku usunięto a w jej miejsce powstały asfaltowe chodniki i nieprzemyślnie zaprojektowany trawnik, powstał także przystanek autobusowy. Planowano budowę ratusza i pałacu ślubów, jednak plany te nie doczekały się realizacji[4]. Rynek zatracił swój miejski charakter i z wyjątkiem przystanku autobusowego stał się miejscem odludnym[11][4].

Rewaloryzacja[edytuj | edytuj kod]

Panorama rynku w Kłobucku
Panorama rynku w Kłobucku

Władze miasta postanowiły przywrócić pierwotne funkcje rynku, jako miejsca spotkań mieszkańców[12]. 6 grudnia 2005 Urząd Miasta, wraz z częstochowskim oddziałem Stowarzyszenia Architektów Polskich, ogłosił konkurs na projekt architektoniczny rewitalizacji rynku[13]. W konkursie zgłoszono 12 prac. Rozstrzygnięcie konkursu nastąpiło 10 marca 2006. Zwyciężył projekt pracowni architektury toprojekt z Rybnika, która została zaproszona do wykonania projektu budowlanego[14].

Pomnik Jana Długosza

Problemem w przypadku kłobuckiego rynku był brak źródeł ikonograficznych, według których można byłoby odtworzyć dokładny historyczny wygląd tego miejsca. Istnieją jedynie niedokładne opisy jego architektury. Obecna zabudowa rynku jest nieregularna i tylko częściowo nawiązuje do historycznych założeń. Nawet najnowsze z budynków powstały bez obostrzeń konserwatorskich[15]. Miejskie plany zagospodarowania przestrzennego przewidują uregulowanie stanu architektonicznego w otoczeniu rynku[12].

24 września 2008 urząd gminy w Kłobucku ogłosił przetarg na wyłonienie wykonawcy remontu rynku[16]. Latem 2009 wykonawca rozpoczął prace, na ich zakończenie miał czas do 17 maja 2010 r.[16], jednak ze względu na ciężką zimę 2009/2010 oraz powódź w maju 2010 r. termin ten został przesunięty. Rynek oficjalnie otwarto 27 czerwca 2010 r. podczas Dni Kłobucka. Pierwszy koncert na nowym rynku zagrał zespół T.Love[17].

W maju 2012 r., zrewaloryzowany rynek nominowany został przez Towarzystwo Urbanistów Polskich do nagrody w konkursie na najlepiej zagospodarowaną przestrzeń publiczną[18].

20 września 2015 r., w trakcie corocznych Dni Długoszowskich, na rynku odsłonięty został pomnik Jana Długosza. Autorem naturalnej wielkości rzeźby wykonanej z brązu jest Jerzy Kędziora[19].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2021-11-08].
  2. ↑ a b c Jacek Laberscheck: W czasach piastowskich i jagiellońskich. W: Feliks Kiryk: Kłobuck – Dzieje miasta i gminy (do roku 1939). s. 108.
  3. ↑ a b Kartki z historii Kłobucka. Towarzystwo Przyjaciół Kłobucka. [dostęp 2010-11-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-01-13)]. (pol.).
  4. ↑ a b c d Tomasz Haładyj: Tego rynku Kłobuck nie musi się wstydzić. gazeta.pl, 2010-07-02. [dostęp 2021-11-08]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (pol.).
  5. ↑ a b c Jacek Laberscheck: W czasach piastowskich i jagiellońskich. W: Feliks Kiryk: Kłobuck – Dzieje miasta i gminy (do roku 1939). s. 127.
  6. ↑ a b Jacek Laberscheck: Na przełomnie wieków XVI i XVII. W: Feliks Kiryk: Kłobuck – Dzieje miasta i gminy (do roku 1939). s. 166.
  7. ↑ Jacek Laberscheck: Na przełomnie wieków XVI i XVII. W: Feliks Kiryk: Kłobuck – Dzieje miasta i gminy (do roku 1939). s. 158.
  8. ↑ Andrzej Wasiak: Od potopu szwedzkiego do schyłku Rzeczypospolitej staropolskiej. W: Feliks Kiryk: Kłobuck – Dzieje miasta i gminy (do roku 1939). s. 226.
  9. ↑ a b c Czesław Michalski: W okresie wojen napoleońskich i powstań narodowych. W: Feliks Kiryk: Kłobuck – Dzieje miasta i gminy (do roku 1939). s. 251.
  10. ↑ a b Czesław Michalski: W okresie wojen napoleońskich i powstań narodowych. W: Feliks Kiryk: Kłobuck – Dzieje miasta i gminy (do roku 1939). s. 253.
  11. ↑ Tomasz Haładyj: Nowy rynek w Kłobucku. gazeta.pl, 2006-03-10. [dostęp 2010-02-28]. (pol.).
  12. ↑ a b Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Klobuck. BIP Urzędu Gminy Kłobuck. [dostęp 2009-05-27]. (pol.).
  13. ↑ Konkurs na koncepcję architektoniczną zagospodarowania powierzchni Rynku w Kłobucku. SARP, 2005-12-06. [dostęp 2009-11-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-04-22)]. (pol.).
  14. ↑ Rozstrzygnięcie konkursu – Kłobuck. SARP, 2006-03-13. [dostęp 2010-01-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-04-22)]. (pol.).
  15. ↑ Piotr Piesik: Kłobucki rynek godny tradycji Jana Długosza. polskatimes.pl, 2009-09-10. [dostęp 2022-02-17]. (pol.).
  16. ↑ a b Ogłoszenie o zamówieniu. BIP Urzędu Gminy Kłobuck. [dostęp 2010-01-16]. (pol.).
  17. ↑ Dni Kłobucka 26-27 czerwca 2010 roku. gminaklobuck.pl. [dostęp 2010-06-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-11)]. (pol.).
  18. ↑ Nominacje do nagrody TUP w konkursie na najlepiej zagospodarowaną przestrzeń publiczną. Towarzystwo Urbanistów Polskich. [dostęp 2012-05-25]. (pol.).
  19. ↑ Bartłomiej Romanek: Kłobuck: Pomnik Jana Długosza został odsłonięty na Rynku. Dziennik Zachodni, 2015-09-20. [dostęp 2015-09-20]. (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rynek_w_Kłobucku&oldid=70094196”