Rzepołuch
Linaria flavirostris[1] | |||
(Linnaeus, 1758) | |||
Systematyka | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Typ | |||
Podtyp | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Infragromada | |||
Rząd | |||
Podrząd | |||
Rodzina | |||
Podrodzina | |||
Plemię | |||
Rodzaj | |||
Gatunek |
rzepołuch | ||
Synonimy | |||
| |||
Podgatunki | |||
| |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
Zasięg występowania | |||
w sezonie lęgowym występuje przez cały rok zimowiska |
Rzepołuch[5], makolągwa żółtodzioba (Linaria flavirostris) – gatunek małego ptaka z rodziny łuszczakowatych (Fringillidae), zamieszkujący Wyspy Brytyjskie, Półwysep Skandynawski, Kaukaz oraz zachodnią i środkową Azję.
W Polsce nielicznie pojawia się na przelotach (IX–XII i III–IV) i zimuje; lokalnie może być średnio liczny[6].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Obecnie wyróżnia się dziewięć podgatunków L. flavirostris[7][2]:
- L. flavirostris pipilans – północna Irlandia i północna Wielka Brytania.
- L. flavirostris flavirostris – północna Skandynawia i północno-zachodnia Rosja.
- L. flavirostris brevirostris – Turcja, Kaukaz i północny Iran.
- L. flavirostris kirghizorum – północny i środkowy Kazachstan.
- L. flavirostris korejevi – północno-wschodni Kazachstan do północno-zachodnich Chin.
- L. flavirostris altaica – południowo-zachodnia Syberia, północna i zachodnia Mongolia.
- L. flavirostris montanella – Kirgistan, Tadżykistan, północny Afganistan i północno-zachodni Pakistan do zachodnich Chin.
- L. flavirostris miniakensis – wschodni Tybet i zachodnie Chiny.
- L. flavirostris rufostrigata – zachodni i południowy Tybet, północne Indie i północny Nepal.
Zaproponowano wyróżnienie kilku innych podgatunków – bensonorum został uznany za synonim L. f. pipilans, a taksony pamirensis, baltistanicus i pallescens zsynonimizowano z L. f. montanella[2][7].
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]- Wygląd zewnętrzny
- Ptak wielkości wróbla, w szacie spoczynkowej podobny do makolągwy. Upierzenie generalnie płowobrązowe. Pierś jaśniejsza, mocno kreskowana. Grzbiet ciemniejszy. Ogon ciemny z jasnymi brzegami, skrzydła ciemne z jasnymi plamami. Obie płci ubarwione podobnie. Jedyną różnicą jest kolor kupra – u samców różowawy, u samic ubarwiony tak jak płaszcz. Dziób u obu płci zmienia kolor w zależności od pory roku – latem jest szary, zimą żółty. Młode podobne do dorosłych, ale bledsze.
- Głos
- W stadzie wabi nosowym, przenikliwym „twit”, „ćłii”, „ćzii” lub „cłeiit”. W locie nieustannie szczebiocze podobnie jak makolągwa, ale bardziej miękko. Śpiew chropawy, nosowy, złożony ze świergotu z wplątanymi krótkimi trelami i różnego rodzaju głosami wabiącymi.
- Rozmiary
- długość ciała ok. 14 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 22–24 cm
Ekologia
[edytuj | edytuj kod]Środowisko
[edytuj | edytuj kod]Obszary bezdrzewne – bagna, nadbrzeżne łąki, wyżynne wrzosowiska. Zimuje na słonych bagnach i wybrzeżach morskich, często gromadząc się w większe stada, również z innymi łuszczakami.
Pożywienie
[edytuj | edytuj kod]Głównie nasiona roślin. Żeruje w stadach na polach, łąkach i nieużytkach, na ziemi lub wśród niskiej roślinności.
Rozród
[edytuj | edytuj kod]- Gniazdo
- W krzewach.
- Jaja
- Samica składa 4–7 jaj.
Status i ochrona
[edytuj | edytuj kod]IUCN uznaje rzepołucha za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988. Liczebność światowej populacji, wstępnie obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy z 2015, zawiera się w przedziale 1–20 milionów dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy[4].
Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[8].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Linaria flavirostris, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e Twite (Carduelis flavirostris). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-03)]. (ang.).
- ↑ D. Lepage: Twite Linaria flavirostris (Linnaeus, 1758). [w:] Avibase – Światowa baza danych ptaków [on-line]. [dostęp 2021-06-23]. (ang.).
- ↑ a b BirdLife International, Linaria flavirostris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2017, wersja 2019-2 [dostęp 2019-09-23] (ang.).
- ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Carduelini Vigors, 1825 (wersja: 2019-05-02). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-01-28].
- ↑ Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP „pro Natura”, 2003, s. 752. ISBN 83-919626-1-X. Według skali przyjętej przez autorów, dla okresu zimowego nieliczny oznacza zagęszczenie 2–20 osobników na 100 km², a średnio liczny – 20–200 osobników na 100 km².
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Finches, euphonias, longspurs, Thrush-tanager. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-01-28]. (ang.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP „pro Natura”, 2003, s. 752–753. ISBN 83-919626-1-X.
- Paul Sterry, Andrew Cleave, Andy Clements, Peter Goodfellow: Ptaki Europy. Przewodnik ilustrowany. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 388. ISBN 83-7311-826-8.
- Lars Jonsson: Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego. tłum. Tadeusz Stawarczyk, Jan Lontkowski, Tomasz Cofta. Warszawa: Muza, 2006, s. 516. ISBN 83-7319-927-6.
- Peter Hayman, Rob Hume: Rozpoznawanie ptaków. Warszawa: Muza SA, 2005, s. 257. ISBN 83-7319-639-0.
- Andrzej G. Kruszewicz: Ptaki Polski. T. 2. Warszawa: Multico, 2006, s. 230. ISBN 83-7073-455-3.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).