51°39′47″N 19°29′22″E/51,663056 19,489444Rzgów
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
.jpg) Fragment rynku | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Gmina | |||||
| Prawa miejskie |
1502/2006 | ||||
| Burmistrz |
Mateusz Kamiński | ||||
| Powierzchnia |
16,77[1] km² | ||||
| Populacja (2022) • liczba ludności • gęstość |
|||||
| Strefa numeracyjna |
+48 42 | ||||
| Kod pocztowy |
95-030 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
ELW | ||||
Położenie na mapie gminy Rzgów  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa łódzkiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu łódzkiego wschodniego  | |||||
| 51°39′47″N 19°29′22″E/51,663056 19,489444
| |||||
| TERC (TERYT) |
1006104 | ||||
| SIMC |
0415787 | ||||
Urząd miejski Plac 500-lecia 2295-030 Rzgów | |||||
| Strona internetowa | |||||
| BIP | |||||
Rzgów – miasto[2] w Polsce, położone w województwie łódzkim, w powiecie łódzkim wschodnim, w gminie Rzgów, nad rzeką Ner, wchodzi w skład aglomeracji łódzkiej. Był miastem duchownym[3] kapituły katedralnej krakowskiej w powiecie piotrkowskim województwa sieradzkiego w końcu XVI wieku[4].
W Rzgowie znajduje się największe w Europie centrum handlu odzieżą i tekstyliami, które tworzą Centrum Handlowe Ptak i Polros.
Rzgów położony jest w dawnej ziemi sieradzkiej[5]. Uzyskał lokację miejską w 1467 roku, ale nie została ona zrealizowana, ponowna lokacja w 1502 roku, degradacja w 1870 roku, ponowne nadanie praw miejskich w 2006 roku[6].
Historia[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
Pierwsze wzmianki o Rzgowie pochodzą z 1378 roku. Lokowano tu wówczas wieś na prawie niemieckim. W 1460 kapituła krakowska od Andrzeja z Pabianic, plebana w Targowisku, zakupiła za 130 grzywien wójtostwo w Rzgowie oraz młyn wodny na Nerze. W 1467, wskutek starań ówczesnych właścicieli miasta, kapituły katedralnej krakowskiej, miasto otrzymało z nadania króla Kazimierza Jagiellończyka prawa miejskie[7].
W 1469 Krakowska Kapituła Katedralna zbudowała w miejscowości kościół św. Stanisława. Miejscowość odnotowana została w historycznych dokumentach podatkowych. Z 9 łanów kmiecych kapituła pobierała czynsz w wysokości 14 groszy od dwóch ogrodów, a z trzeciego fertona oraz 2 kapłony, 30 jaj oraz 12 wozów drewna od każdego łanu. Odnotowano także pasieki dworu pabianickiego dające do 2 miar miodu[7].
W 1552 odnotowano w miejscowości młyn o trzech kołach wodnych alias folusz. Miasto płaciło wówczas 1 złoty 6 groszy szosu. W wykazie poborowym z 1563 podano 90 rzemieślników pracujących w mieście płacących po 4 grosze szosu[7].
Po rozbiorach Polski miejscowość znalazła się początkowo w zaborze pruskim. Po 1795 Rzgów wraz z dobrami kapituły tworzył królewską domenę pabianicką. W latach 1807–1815 miejscowość leżała w granicach Księstwa Warszawskiego. Po podziale księstwa leżała w zaborze rosyjskim w Królestwie Polskim. W XIX-wiecznym Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego wymieniona jest jako osada miejska, dawniej miasteczko leżące w powiecie łódzkim w gminie Gospodarz i parafii Rzgów. Prawa miejskie miasto straciło w roku 1870, w wyniku carskiej reformy administracyjnej[7].
W 1827 w Rzgowie znajdowały się 162 domy zamieszkane przez 997 mieszkańców. W 1862 liczba domów wzrosła do 176, a mieszkańców do 1559. W mieście odbywało się wówczas 6 jarmarków rocznie. W 1889 w miejscowości znajdowało się 228 domów; głównie drewnianych, zamieszkiwanych przez 1656 mieszkańców. W miasteczku stał murowany kościół, urząd gminy, szkoła początkowa. Miejscowość liczyła w sumie 2444 mórg powierzchni w tym 1730 gruntów ornych[7].
W nocy z 25 na 26 lipca 1812 roku miał miejsce pożar Rzgowa, który wybuchł przy ulicy Tuszyńskiej. W ciągu trzech godzin spłonęło 140 domów, budynki gospodarskie, 70 stodół, a także proboszczówka i inne obiekty[8].
Z kolei latem 1918 roku miał miejsce pożar Rzgowa, który rozpoczął się od iskry z parowozu kolejki dojazdowej ŁWEKD. Pożar ten zamknął okres drewnianej zabudowy osady, która wcześniej dominowała – osada została odbudowana w cegle, zyskując wyraźnie charakter miejski.
W okresie II wojny światowej Rzgów został wcielony w granice III Rzeszy i znalazł się w granicach tzw. Kraju Warty (Warthegau) pod nazwą Rzgow. W 1943 roku niemieccy okupanci zmienili nazwę na nową, ahistoryczną Lancellenstätt[9].
Do 1953 miejscowość była siedzibą gminy Gospodarz. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w starym województwie łódzkim. 1 stycznia 2006 Rzgów odzyskał prawa miejskie[2].
Po zmianie ustroju społeczno-gospodarczego w Polsce od czerwca 1989 r., w latach 90. XX w. nastąpił znaczący rozwój miasta, w oparciu o rozwijające się w nim i w pobliżu duże targowiska odzieży i artykułów włókienniczych. Inicjatorem tych przemian były dwie miejscowe rodziny: Antoniego Ptaka i Gałkiewiczów[10].
Demografia[edytuj | edytuj kod]
- Piramida wieku mieszkańców Rzgowa w 2014 roku[11].
Transport[edytuj | edytuj kod]
Drogi przebiegające przez Rzgów:
- Droga ekspresowa S8 (E67): granica państwa – Kudowa-Zdrój – Wrocław – Warszawa – Białystok – Budzisko – granica państwa
- Droga krajowa nr 12: granica państwa – Łęknica – Żary – Leszno – Kalisz – Sieradz – Piotrków Trybunalski – Radom – Lublin – Chełm – Berdyszcze – granica państwa
- Droga krajowa nr 71: Sosnowiec-Pieńki – Zgierz – Pabianice – Rzgów
- Droga krajowa nr 91: Gdańsk – Toruń – Włocławek – Łódź – Piotrków Trybunalski – Radomsko – Częstochowa – Podwarpie
- Droga wojewódzka nr 714: Rzgów – Kurowice
Przez Rzgów przebiega łódzka magistrala rowerowa.
W latach 1916–1978 Rzgów był również skomunikowany w relacji Łódź – Tuszyn poprzez podmiejską sieć tramwajową. W latach 1916–1948 linia obsługiwana była przez Łódzkie Wąskotorowe Elektryczne Koleje Dojazdowe i miała status kolejki dojazdowej. Początkowo była obsługiwana trakcją parową, która w 1927 r. zmieniona została na trakcję elektryczną. W okresie II wojny światowej linia ta otrzymała numer 80. Przed wojną i po wojnie tramwaj był oznakowany nazwą docelowego przystanku, czyli Tuszyna. Od 1956 linia otrzymała numerację 42, która była utrzymana do jej likwidacji w 1978 roku[12]. 17 czerwca 1978 r., w związku z gruntowną przebudową drogi Łódź – Piotrków Trybunalski, likwidacji uległ odcinek Rzgów – Tuszyn tej linii[13]. Od tego czasu, do całkowitej likwidacji linii rzgowsko-tuszyńskiej (z dniem 1 czerwca 1993), jej nową krańcówkę umieszczono przy ulicy Tuszyńskiej[14]. Śladem tej linii kursują autobusy MPK-Łódź nr 50[15].
Edukacja[edytuj | edytuj kod]
Istnienie w miejscowości szkoły początkowej odnotował w 1889 roku XIX-wieczny Słownik geograficzny Królestwa Polskiego[7].
Obecnie w Rzgowie znajduje się Przedszkole Miejskie, Szkoła Podstawowa im. Jana Długosza i Gimnazjum im. Kazimierza Jagiellończyka.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Do rejestru zabytków[16] wpisany jest jeden obiekt:
- późnorenesansowy kościół parafialny św. Stanisława (nr rej.: 123-VII-1 z 23.08.1946 oraz A/155/189 z 29.08.1967), wzniesiony ok. 1630 r. murowany, jednonawowy z ośmioboczną wieżą, szczyty ozdobione attykami. Wyposażenie barokowe.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku, Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08].
- ↑ a b Dz.U. z 2005 r. nr 141, poz. 1185.
- ↑ Przeszłość administracyjna ziem województwa łódzkiego, „Rocznik Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Historycznego”, Łódź 1929, s. 15.
- ↑ Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku. Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1998, s. 68.
- ↑ Stanisław Płaza, Sejmiki i zjazdy szlacheckie województwa sieradzkiego. Ustrój i funkcjonowanie (1572–1632), t. 1, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa–Kraków 1987, ISBN 83-01-08272-0, ISSN 0083-4394, s. 14.
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 68–69.
- ↑ a b c d e f Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich t. X, hasło "Rzgów". nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1881. s. 166. [dostęp 2019-10-18].
- ↑ y, Parafialna Księga Zgonów Rzymskokatolickiej Parafii Św. Stanisława i Biskupa Męczennika, k. 1, 1810.
- ↑ Vgl. Anordnung über Ortsnamenänderung im Reichsgau Wartheland, Nr 62, 18 maja 1943; Posen 1943.
- ↑ Anna Gałkiewicz, 400 lat rodziny Gałkiewiczów w Rzgowie, Rzgów 2003.
- ↑ Rzgów w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-09] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Linia 42. [dostęp 2011-08-26].
- ↑ Tomasz Sas, Ostatni kurs do Tuszyna, „Tramwajarz Łódzki”, 14 VII 1978, nr 3, s. 3.
- ↑ Łódzkie tramwaje i autobusy – Krańcówki tramwajowe.
- ↑ Wojciech Źródlak, Jerzy Wojtowicz, Marcin Kaczyński, Łódzka podmiejska komunikacja tramwajowa 1901–2001, Jan Raczyński (red.), Łódź: Wyd. EMI-PRESS, 2001, ISBN 83-904079-8-1, OCLC 830247102.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo łódzkie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 15 lutego 2023, s. 34 [dostęp 2014-02-09].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Anna Gałkiewicz, Fenomen Rzgowa, Rzgów 2005, ISBN 83-922457-0-9, 9788392245704
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Rzgów (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 166.
| Miasta na prawach powiatu | |
|---|---|
| Miasta powiatowe | |
| Miasta gminne |
