Sójeczka perska
| Podoces pleskei[1] | |
| Zarudny, 1896 | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
sójeczka perska |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
Sójeczka perska[3] (Podoces pleskei) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny krukowatych (Corvidae). Występuje endemicznie w Iranie (jako jedyny ptasi endemit). Niezagrożony wyginięciem.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Po raz pierwszy gatunek opisał Nikolai Zarudny, rosyjski odkrywca i zoolog ukraińskiego pochodzenia. Opis ukazał się w 1896 na łamach czasopisma Ezhegodnik Zoologicheskago muzeia. Zarudny przydzielił sójeczce perskiej nazwę Podoces pleskei[4], akceptowaną obecnie (2020) przez IOC[5]. Miejsce zebrania holotypu niejasno zapisane (Aлькoръ)[4]; możliwe, że chodzi o Alghur[6] (według BirdLife International gatunek tam nie występuje[7]). Tworzy nadgatunek z sójeczką pustynną (P. panderi), wobec której wykazuje podobieństwa w morfologii[6]. Monotypowy[6][5].
Nazwa gatunkowa upamiętnia postać Eduarda Pleskego, rosyjskiego polityka[4].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała według autorów HBW wynosi około 24 cm[6], jednak Zarudny podał wymiary dla trzech osobników (dwa samce, samica) i mierzyły one odpowiednio 27, 28 i 26 cm. Pozostałe wymiary (n=3): rozpiętość skrzydeł 38–40 cm, długość ogona 88–94 mm, skrzydła 113–120 mm, dzioba 38–41 mm, skoku 43–45,5 mm[4]. Masa ciała w przedziale 85–90 g[6].
Jeden z dwóch przedstawicieli rodzaju, który nie posiada czarnych piór z wierzchu głowy[6]. U dorosłego samca wierzch ciała porastają pióra o ciepłej, rudopłowej barwie. Spód ciała także rudopłowy, lecz jaśniejszy. Broda, górna część gardła oraz środkowa część brzucha białe. W niższej części szyi widoczna czarna plama, podobnie jak i za okiem i na kantarku. Skrzydła czarno-białe, sterówki czarne. Miękkie części ciała jak u sójeczki pustynnej: tęczówka ciemnobrązowa, dziób ołowianoszary, nogi szaroniebieskie[8]. Samicę, prócz ogólnie jaśniejszego upierzenia, wyróżnia brak czarnej plamy za okiem oraz na gardle[8].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Jedyny endemiczny ptak Iranu[9]. Zasiedla wschodnią część interioru państwa na obszarze szacowanym przez BirdLife International na 220 tys. km²[7]. Środowiskiem życia sójeczki perskiej są piaszczyste równiny z obecnością roślin z rodzajów Zygophyllum i Artemisia. Osiadły[6].
Zachowanie[edytuj | edytuj kod]
W zachowaniu przypomina sójeczkę pustynną, ogólnie P. pleskei to gatunek od niej cichszy i szybszy[8]. Sójeczki perskie dają się podejść i nakarmić z ręki, jednak oddalają się natychmiast po dostrzeżeniu zagrożenia. Przebywają pojedynczo lub w parach. Jesienią pożywienie stanowi materia roślinna; w żołądkach ptaków odłowionych we wrześniu znaleziono ziarna pszenicy, jęczmienia, Zygophyllum, melona, fragmenty chrząszczy (głównie ryjkowcowate) i kości małych jaszczurek. W lecie (w maju) około 90% pożywienia stanowią zwierzęta. Obserwowano ptaki wyjadające termity z Zygophyllum oraz saksaułów (Haloxylon), jednak nie znaleziono w żołądku ich szczątków. Podobnie jak inne krukowate, część pokarmu przechowuje w wolu, a następnie ukrywa[10].
Lęgi[edytuj | edytuj kod]
Wyprowadza jeden lęg w sezonie. Monogamiczny, pary utrzymują się cały rok[6]. Dobór w pary i budowa gniazd ma miejsce w lutym, składanie jaj rozpoczyna się w marcu. Gniazdo umieszczone przeważnie w korycie rzeki okresowej lub na krzewie – podczas badań w Rezerwacie biosfery Touran 61% gniazd umiejscowionych było na Atraphaxis spinosa. A. spinosa zapewnia dobry kamuflaż i gniazda zbudowane w tejże roślinie miały kształt kubeczka, ale np. na przęślu (Ephedra) lub Zygophyllum stanowiły zadaszone konstrukcje. Podczas wspomnianych badań znajdywano gniazda na wysokości 0,4 do 1,15 m nad ziemią[11].
W zniesieniu 3 do 6 jaj. Skorupka przybiera barwę od brudnobiałej po kremową, pokrywają ją brązowe plamki. Wymiary jaja to średnio 28,35 na 20,65 mm, średnia masa 6,01 g (n=81)[11]. Inkubacja trwa 16[11]–18 dni. Wyklucie się całego lęgu zajmuje ponad 2 dni[11]. Pisklęta w wieku około 5–7 dni mają nadal zamknięte oczy, lotki zaczynają rosnąć[10]. W wieku 12–17 dni są w pełni opierzone[11]. Opuszczają gniazdo po 15–18 dniach, mimo że nie są wtedy zdolne do lotu[10].
Status[edytuj | edytuj kod]
Przez IUCN od 1994 roku gatunek klasyfikowany jest jako najmniejszej troski (LC, Least Concern); wcześniej, od 1988 roku miał status „bliski zagrożenia” (NT, Near Threatened)[2]. Całkowita liczebność populacji nieznana, trend szacowany jako stabilny ze względu na brak doniesień o jej spadku i brak widocznych zagrożeń. Sójeczka perska występuje na 5 obszarach uznanych za ostoje ptaków IBA[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Podoces pleskei, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ a b Podoces pleskei, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Corvidae Leach, 1820 - krukowate - Crows and jays (wersja: 2020-01-11). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-04-19].
- ↑ a b c d Nikolai Zarudny. Замѣтка o нoвoмъ видѣ Podoces (Podoces pleskei, sp.n.). „Ezhegodnik Zoologicheskago muzeia”. 1, s. XII–XIII, 1896.
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Crows, mudnesters, birds-of-paradise. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-04-19]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Madge, S.: Pleske's Ground-jay (Podoces pleskei). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2014. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-31)].
- ↑ a b c Iranian Ground-jay Podoces pleskei. BirdLife International. [dostęp 2014-10-31].
- ↑ a b c Henry Eeles Dresser: A manual of palæarctic birds. T. 1. 1902, s. 407–408.
- ↑ Country profile: Iran. BirdLife Data Zone. [dostęp 2020-04-19].
- ↑ a b c Akbar Hamedanian. Observations of Pleske's Ground Jay Podoces pleskei in central Iran. „Sangrouse”. 19 (1), s. 88-91, 1997.
- ↑ a b c d e Satei et al. Breeding Activities and Success of Pleske's Ground Jay Podoces pleskei in Touran Biosphere Reserve, Semnan Province, Iran. „Podoces”. 5 (1), s. 35-41, 2010.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i nagrania audio. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).