Sławomir Petelicki
Sławomir Petelicki jako pułkownik w 1997 | |
generał brygady | |
Data i miejsce urodzenia |
13 września 1946 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
16 czerwca 2012 |
Przebieg służby | |
Lata służby |
1969–1999 |
Siły zbrojne | |
Jednostki | |
Stanowiska | |
Główne wojny i bitwy |
operacja Uphold Democracy |
Późniejsza praca |
biznesmen |
Odznaczenia | |
Sławomir Jan[1] Petelicki (ur. 13 września 1946 w Warszawie, zm. 16 czerwca 2012 tamże) – polski oficer służb specjalnych, generał brygady[2][3] Wojska Polskiego, pomysłodawca i pierwszy dowódca Jednostki Wojskowej 2305 GROM.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Syn Hanny (1925–2014) z domu Komosy i Mirosława Petelickiego (1922–2014). Jego matka pochodziła z Warszawy, w 1945 wstąpiła ochotniczo do Ludowego Wojska Polskiego, a następnie była sekretarką szefa Departamentu Uzbrojenia WP w MON, ojciec zaś pułkownikiem Sił Zbrojnych, pochodził z Nieświecza, w latach 1943–1944 członkiem komunistycznej partyzantki, od 1944 należał do Brygady PSzP „Grunwald”, a potem pracownikiem Oddziału Spraw Zagranicznych Sztabu Generalnego LWP[4]. Sławomir miał młodszego brata, Janusza (ur. 1953).
Był absolwentem VI Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Reytana w Warszawie[5]. W 1969 ukończył studia na Uniwersytecie Warszawskim, uzyskując tytuł magistra prawa (pracę magisterską obronił w lutym 1970, już po podjęciu pracy w MSW)[6].
Od 1969 do 1990 funkcjonariusz Służby Bezpieczeństwa MSW PRL. Pełnił służbę za granicą w placówkach dyplomatycznych jako dyplomata PRL: w 1971 w Wietnamie Północnym, w 1972 w Chinach, od 1973 w Konsulacie Generalnym PRL w Nowym Jorku, gdzie pod przykryciem attaché konsularnego i wicekonsula PRL był rezydentem o ps. „Wan”. Prowadził tam działalność wywiadowczą, inwigilując głównie środowiska polonijne. W zainteresowaniu placówki wywiadu PRL w Nowym Jorku (kryptonim „Imperium”) były w tym czasie m.in. Polski Instytut Naukowy, Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, Studium Rosyjskie w Hunter College, Fundacja Kościuszkowska, Instytut Piłsudskiego. Do osób, które rozpracowywał Petelicki, należeli m.in. Zbigniew Brzeziński, Jan Nowak-Jeziorański, Jerzy Mroczkowski, Bolesław Wierzbiański, Północno-Amerykańskie Studium Spraw Polskich, organizacja Wolna Polska[6].
W 1976 Wydział XI Departamentu I MSW, specjalizujący się w rozpracowywaniu emigrantów, miał założyć sprawę o kryptonimie „Tyrmand”. Zamknięto ją w 1981[7]. Po powrocie do kraju (w sierpniu 1978) pracował w Wydziale XI Departamentu I MSW, który zajmował się zwalczaniem „dywersji ideologicznej” i emigracji, co oznaczało zwalczanie ośrodków opozycyjnych w kraju i na emigracji. Od lutego 1980 był zastępcą naczelnika tego wydziału[6]. Petelicki był m.in. zaangażowany w szkolenie agenta TW „Grey” i stworzenie planu jego wykorzystania. Zadania tego agenta „polegały na obserwacji środowiska polonijnego w Szwecji, ze szczególnym uwzględnieniem przedstawicielstw KPN i KSS KOR”[8].
W 1983 został skierowany na placówkę wywiadu do Sztokholmu, gdzie kierował rezydenturą pod przykryciem I sekretarza Ambasady PRL. Zajmował się głównie inwigilacją emigracji pomarcowej i solidarnościowej (Biuro Informacyjne „Solidarności”, Kongres Polaków w Szwecji) oraz rozpracowaniem kanałów przerzutowych środków finansowych i materialnych dla opozycji w kraju. Petelicki powrócił do kraju w lipcu 1988. We wrześniu 1989 został zastępcą naczelnika Wydziału X (kontrwywiad zagraniczny) Departamentu I MSW, którym kierował w tym czasie Gromosław Czempiński[6].
Dnia 13 lipca 1990 z polecenia premiera Tadeusza Mazowieckiego, ministra spraw wewnętrznych Krzysztofa Kozłowskiego i po akceptacji przez prezydenta Wojciecha Jaruzelskiego objął dowodzenie niejawną Grupą Reagowania Operacyjno-Manewrowego, funkcjonującą jako jednostka wojskowa 2305. Pierwszych żołnierzy jednostki GROM mających stanowić jej trzon w postaci dowódców sekcji Pułkownik Petelicki wybierał i selekcjonował osobiście[9]. Był specjalistą od dalekiego rozpoznania i dywersji. Brał udział w wielu tajnych operacjach zagranicznych.
Do 19 grudnia 1995 Petelicki był dowódcą pododdziału MSW, a od 14 maja do 13 czerwca 1996 – pełnomocnikiem premiera Włodzimierza Cimoszewicza do walki z przestępczością zorganizowaną. 6 grudnia 1997 ponownie objął stanowisko dowódcy JW 2305, które pełnił do 17 grudnia 1999. 15 sierpnia 1998 został przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego awansowany na stopień generała brygady[2]. Od 1999 pobierał generalską emeryturę od MSW.
Po przejściu na emeryturę zajął się działalnością doradczą. Od 2001 pracował w polskim oddziale firmy doradczej Ernst & Young[7]. Do lipca 2007 zasiadał w Radzie Nadzorczej Biotonu, a do 2009 – w Radzie Nadzorczej Pol-Aqua SA. Jego artykuł Gra o najwyższą stawkę. Czego liderzy biznesu mogą nauczyć się od komandosów GROM-u został wyróżniony jako „najlepszy tekst opublikowany w Harvard Business Review Polska w latach 2003–2006”.
Był honorowym członkiem 5th i 10th Special Forces Groups (US Army Special Forces) „zielonych beretów” Armii Stanów Zjednoczonych, wszechstronnie przeszkolonym na żołnierza działań specjalnych, także w tych oddziałach. Posiadał złotą odznakę GROM z wieńcem. Uzyskał m.in. uprawnienia skoczka spadochronowego wojsk powietrznodesantowych, strzelca wyborowego, płetwonurka, 5 dan w karate fudokan i uprawnienia kierowcy pojazdów wojskowych. Był specjalistą ds. desantu śmigłowcowego. W 2000 został wybrany „Gentlemanem Roku” przez czytelników miesięcznika „Gentleman”. Był pomysłodawcą powstania w 1997 Fundacji Byłych Żołnierzy Jednostek Specjalnych G.R.O.M.[10] oraz jej członkiem[11].
Był członkiem Zespołu Ekspertów Niezależnych (ZEN), który opracował raport Dlaczego musiało dojść do Katastrofy Smoleńskiej w sprawie katastrofy z 10 kwietnia 2010, przedstawiający „fakty i wskazania co należy zrobić, aby zacząć odbudowywać rozbity system bezpieczeństwa Polski”[12]. Został członkiem Komitetu poparcia Marszu Niepodległości w 2011[13].
Był właścicielem firmy S O G Consulting Sławomir Petelicki, zajmującej się usługami i doradztwem w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej, interesów oraz zarządzania[14].
Zmarł 16 czerwca 2012 w wyniku rany postrzałowej. Został pochowany 26 czerwca 2012 w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach[15] (kwatera A29-tuje-14)[16]. Mszę pogrzebową w katedrze polowej Wojska Polskiego w Warszawie koncelebrowali metropolita gdański i były biskup polowy Wojska Polskiego abp Sławoj Leszek Głódź i bp polowy Wojska Polskiego Józef Guzdek[15].
W sprawie jego śmierci prokuratura i policja prowadziły czynności mające na celu wyjaśnienie okoliczności zgonu[17]. Prokuratura Okręgowa w Warszawie ujawniła wstępne wyniki sekcji zwłok generała – potwierdzono postrzał głowy – ranę wlotową i wylotową; nie ujawniono innych obrażeń ciała[18]. W czerwcu 2013 prokuratura umorzyła śledztwo. Według opinii biegłych: „Śledczy prowadzący sprawę nie stwierdzili cech przestępstwa. Jednocześnie z dużym prawdopodobieństwem można stwierdzić, że samobójcza śmierć w dniu 16 czerwca 2012 r. nie była szczegółowo zaplanowana”[19]. Sprawę śmierci Sławomira Petelickiego poruszyła Dorota Kania w książce Cień tajnych służb z 2013[20].
Jego żona, Agnieszka Petelicka, była m.in. producentką filmową[21][22] (w 1996 została matką chrzestną Sztandaru Jednostki Wojskowej GROM[23][24]).
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]- W 2010 nakładem Wydawnictwa Literackiego ukazała się książka pt. GROM. Siła i honor, wywiad-rzeka ze Sławomirem Petelickim, autorstwa Michała Komara[25], drugie wydanie ukazało się w 2013[26]. Po śmierci generała w 2013 ukazały się książki: nakładem Czarnej Owcy publikacja pt. Ostatni samuraj. Rozmowy o generale Petelickim (Triumf i dramat człowieka honoru) autorstwa Anity Czupryn i Doroty Kowalskiej[27] i w czerwcu 2013 nakładem Znaku wydano książkę pt. Droga wojownika autorstwa Andrzeja Wojtasa[28].
- Muzyk Paweł Kukiz zadedykował Sławomirowi Petelickiemu album pt. Siła i honor, wydany we wrześniu 2012[29].
- W 67. rocznicę urodzin generała, 13 września 2013 zapoczątkowało działalność Stowarzyszenie im. Generała Sławomira Petelickiego, powstałe z inicjatywy wdowy Agnieszki Petelickiej, w zamierzeniu mające „nieść pomoc i wsparcie byłym żołnierzom i oficerom jednostek specjalnych Wojska Polskiego, a także ich rodzinom oraz kultywować tradycje jednostek wojsk specjalnych, nauczać patriotyzmu, dbać o pamięć o osiągnięciach żołnierzy i oficerów jednostek specjalnych Wojska Polskiego, w szczególności Generała Sławomira Petelickiego”; pierwszym prezesem został płk Tadeusz Sapierzyński, dowódca GROM-u w latach 2004–2006[30][31][32][33][34].
- W Warszawie od 2012 organizowany jest Rajd Pamięci Generała Petelickiego[35].
- W dniach 13–14 września 2014 r. w Warszawie na Cyplu Czerniakowskim odbył się festyn patriotyczny „Tobie Ojczyzno”, którego głównym organizatorem było Stowarzyszenie im. Generała Sławomira Petelickiego. W ramach festynu zorganizowany został memoriał im. gen.Sławomira Petelickiego, w czasie którego Jednostka Wojskowa GROM wraz z funkcjonariuszami Biura Operacji Antyterrorystycznych Komendy Głównej Policji zaprezentowała pokaz działań specjalnych na Wiśle[36].
Odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski – 1995[37]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski – 1993
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
- Krzyż Zasługi za Dzielność – 1995[38]
- Złoty Krzyż Zasługi
- Srebrny Krzyż Zasługi
- Złoty Medal „Za zasługi dla obronności kraju”
- Srebrny Medal „Za zasługi dla obronności kraju”
- Złota Odznaka GROM
- Odznaka pamiątkowa SG WP
- Oficer Legii Zasługi (Officer of the Legion of Merit) – Stany Zjednoczone
- Medal Pochwalny Sił Lądowych – Stany Zjednoczone
- Air Assault Badge – Stany Zjednoczone
- Odznaka pamiątkowa Sił Specjalnych USA – Stany Zjednoczone
- Challenge coins (Stany Zjednoczone), m.in.:
- Delta Force
- 75th Ranger Regiment
- Special Operations Combat Diver
- Military Sniper
- Military Free Fall
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Sławomir Jan Petelicki. imsig.pl. [dostęp 2022-07-28].
- ↑ a b Nominacje generalskie i odznaczenia. prezydent.pl, 15 sierpnia 1998. [dostęp 2012-06-18].
- ↑ Sławomir Petelicki poza radą Pol-Aquy. businessman.pl, 20 maja 2009. [dostęp 2021-04-09].
- ↑ Piotr Wojciechowski, Sławomir Cenckiewicz: Petelickiego życie skrywane. rp.pl, 27 października 2010. [dostęp 2013-05-06].
- ↑ Sławomir Petelicki. nekrologi.wyborcza.pl. [dostęp 2021-04-10].
- ↑ a b c d Sławomir Cenckiewicz, Piotr Wojciechowski – Petelickiego życie skrywane. Uważam Rze, nr 25 z 2012, s. 16–19.
- ↑ a b Piotr Gontarczyk: Kalwaryjskie pisanie podań. rp.pl, 16 maja 2009. [dostęp 2011-04-01].
- ↑ Marcin Stefaniak. „Byliśmy przyjaciółmi”. Jak szczecińska bezpieka rozpracowywała opozycję przedsierpniową. „Biuletyn IPN”. 10–11, s. 118, 2009. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej. ISSN 1641-9561.
- ↑ Krzysztof Spiechowicz , Grażyna Bukowska , GROM. Prawdziwa Historia, TVN, 2006 (pol.).
- ↑ Kim jesteśmy. grom.org.pl. [dostęp 2013-07-22].
- ↑ Fundacja Byłych Żołnierzy Jednostek Specjalnych GROM. krs.serwisprawa.pl. [dostęp 2013-07-22].
- ↑ Raport Zespołu Ekspertów Niezależnych (ZEN). Dlaczego musiało dojść do katastrofy smoleńskiej. [w:] Zespół Ekspertów Niezależnych (ZEN) [on-line]. 11 kwietnia 2011. [dostęp 2012-06-17].
- ↑ Żaryn: Gen. Petelicki po właściwej stronie medalu. Fronda, 14 października 2011. [dostęp 2013-11-27].
- ↑ S O G Consulting Sławomir Petelicki. krs.serwisprawa.pl. [dostęp 2013-07-22].
- ↑ a b Pogrzeb Sławomira Petelickiego: Czempiński, Olbrychski i Kukiz pożegnali generała. Gazeta Prawna, 26 czerwca 2012. [dostęp 2012-06-26].
- ↑ Cmentarz Wojskowy. Kwatera: A 29, Rząd: TUJE, Grób: 24. cmentarzekomunalne.com.pl. [dostęp 2021-04-10].
- ↑ W Warszawie znaleziono ciało gen. Petelickiego, b. dowódcy GROM. Polska Agencja Prasowa, 17 czerwca 2012. [dostęp 2012-06-17].
- ↑ Sekcja zwłok Petelickiego potwierdza wstępne ustalenia. Polska Agencja Prasowa, 19 czerwca 2012. [dostęp 2012-06-19].
- ↑ Biegli: samobójstwo gen. Petelickiego nie było szczegółowo zaplanowane. wprost.pl, 10 czerwca 2013. [dostęp 2013-06-13].
- ↑ Grzegorz Michniewicz – W samobójstwo nikt nie uwierzył. W: Dorota Kania: Cień tajnych służb. Kraków: Wydawnictwo M, 2013, s. 185–198. ISBN 978-83-7595-640-5.
- ↑ Imperium Krauzego – czy to początek końca?. wiadomosci.dziennik.pl. [dostęp 2021-04-09].
- ↑ Agnieszka Petelicka. Film Polski. [dostęp 2021-04-09].
- ↑ Sztandar Jednostki Wojskowej GROM. grom.wp.mil.pl. [dostęp 2021-04-09].
- ↑ Kalendarium. antyterroryzm.gov.pl. [dostęp 2021-04-09].
- ↑ Sławomir Petelicki , Michał Komar , GROM. Siła i honor, Wydawnictwo Literackie, 2010, ISBN 978-83-08-04538-1 [dostęp 2013-11-27] .
- ↑ Sławomir Petelicki , Michał Komar , GROM. Siła i honor, Wydawnictwo Literackie, 2013, ISBN 978-83-08-05069-9 [dostęp 2013-11-27] [zarchiwizowane z adresu 2013-12-03] .
- ↑ Anita Czupryn , Dorota Kowalska , Ostatni samuraj. Rozmowy o generale Petelickim, Czarna Owca, 2013, ISBN 978-83-7554-707-8 .
- ↑ Rok po śmierci gen. Sławomira Petelickiego. radiownet.pl, 7 sierpnia 2013. [dostęp 2013-11-27].
- ↑ Paweł Kukiz „Siła i honor”. rockmagazyn.pl, 10 października 2012. [dostęp 2013-11-27].
- ↑ Stowarzyszenie im. Generała Sławomira Petelickiego. krs-online.com.pl. [dostęp 2013-11-27].
- ↑ Stowarzyszenie im. Generała Petelickiego rozpoczyna działalność. radiownet.pl, 18 sierpnia 2013. [dostęp 2013-11-27].
- ↑ Stowarzyszenie im. Gen. Sławomira Petelickiego oficjalnie rozpoczyna swoją działalność. radiownet.pl, 30 sierpnia 2013. [dostęp 2013-11-27].
- ↑ „Siła i Honor”. Inauguracja działalności Stowarzyszenia im. Gen. S. Petelickiego. radiownet.pl, 16 września 2013. [dostęp 2013-11-27].
- ↑ Powstało Stowarzyszenie im. gen. Petelickiego. polska-zbrojna.pl, 13 września 2013. [dostęp 2013-11-27].
- ↑ Rajd Pamięci Generała Petelickiego „Mała Selekcja”. infzoliborza.waw.pl, 28 czerwca 2012. [dostęp 2013-11-27].
- ↑ Scenariusz Festynu Patriotycznego „Tobie Ojczyzno”. Tobie Ojczyzno. [dostęp 2014-11-19].
- ↑ M.P. z 1996 r. nr 15, poz. 186 – pkt 1.
- ↑ M.P. z 1995 r. nr 19, poz. 233 – pkt 7.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Gen. bryg. Sławomir Petelicki – zdjęcie (1999). interia.pl. [dostęp 2012-06-18].
- Archiwalna strona „Stowarzyszenia im. Generała Sławomira Petelickiego”. [dostęp 2013-11-27].
- Absolwenci VI Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Reytana w Warszawie
- Absolwenci Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego
- Funkcjonariusze Urzędu Ochrony Państwa
- Funkcjonariusze Departamentu I MSW PRL
- Generałowie brygady Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej
- Odznaczeni Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Zasługi za Dzielność (III Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Srebrnym Krzyżem Zasługi
- Odznaczeni Srebrnym Medalem „Za zasługi dla obronności kraju”
- Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi
- Odznaczeni Złotym Medalem „Za zasługi dla obronności kraju”
- Pochowani na Powązkach-Cmentarzu Wojskowym w Warszawie
- Polacy odznaczeni Legią Zasługi
- Polscy prawnicy
- Urodzeni w 1946
- Zmarli w 2012
- Polscy samobójcy
- Polacy odznaczeni Medalem Pochwalnym (USA)
- Ludzie urodzeni w Warszawie
- Ludzie związani z Ernst & Young