S-60 Staliniec

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
S-60 (С-60)
Ilustracja
S-60 na pomniku
Inne nazwy

Staliniec-60 (Сталинец-60)

Producent

CzTZ

Okres produkcji

1931–1937

Miejsce produkcji

Czelabińsk

Poprzednik

brak

Następca

S-65 Staliniec

Dane techniczne
Segment

ciągnik gąsienicowy

Silniki

benzynowy R4: 60 KM[1] lub 69-72 KM[2]

Skrzynia biegów

manualna, 3/1 biegów[3]

Napęd

gąsienicowy

Długość

4090 mm[2]

Szerokość

2395 mm[2]

Wysokość

2770 mm (do komina)[2]

Masa własna

10,5 t[3]

Zbiornik paliwa

390 l[2]

Liczba miejsc

2

Dane dodatkowe
Modele
bliźniacze

Caterpillar Sixty

S-60, Staliniec-60 (ros. Сталинец-60) – radziecki ciągnik gąsienicowy produkowany w Czelabińskiej Fabryce Traktorów. Pierwszy radziecki wielkoseryjny ciągnik gąsienicowy.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Ciągnik Staliniec-60, w skrócie S-60, był kopią amerykańskiego traktora gąsienicowego Caterpillar Sixty. Konstrukcja Caterpillar zwyciężyła w 1929 roku z amerykańskim ciągnikiem Cletrac i radzieckim Kommunar w konkursie decydującym o wyborze masowo produkowanego ciągnika dla radzieckiego rolnictwa[3]. Jeszcze w tym samym roku metodą odwrotnej inżynierii skopiowano ciągnik Caterpillar, wprowadzając przy tym drobne ulepszenia i dostosowując konstrukcję do systemu metrycznego i radzieckich możliwości technologicznych[3]. Jednocześnie 10 sierpnia 1930 rozpoczęto budowę wielkiego kombinatu w Czelabińsku[3]. Różnice wizualne z amerykańskim pierwowzorem były niewielkie: beczkowy zbiornik paliwa montowano tylko po lewej stronie i stosowano ewentualnie tylko krótki dach w formie baldachimu (Caterpillar mógł mieć zbiornik po lewej lub prawej stronie i baldachim nad całym ciągnikiem)[4]. Zachowano nawet charakterystyczne dwa żebra w formie litery „X” chroniące z przodu chłodnicę, a po bokach osłony chłodnicy, w miejsce pionowego napisu wypukłymi literami SIXTY, umieszczono taki napis cyrylicą СТАЛИНЕЦ (Staliniec)[4]. Tylko Staliniec miał nad zbiornikiem paliwa mniejszy 16-litrowy zbiornik paliwa silnika rozruchowego[4].

Prototypowy skopiowany ciągnik ukończono w nowo uruchomionym zakładzie doświadczalnym w Czelabińsku 15 lutego 1931 roku, po czym przez dwa lata zbudowano 525 przedseryjnych, budowanych jednostkowo ciągników[1]. Produkcja seryjna w nowym zakładzie ruszyła 1 czerwca 1933 roku[1]. Ciągnik nazwano Staliniec (stąd też skrót S), gdyż zakłady nosiły imię Stalina[1]. Jego produkcja trwała przez cały okres drugiej pięciolatki (1933–1937), której jednym z głównych założeń miało być zmechanizowanie rolnictwa. Ciągnik był produkowany także na potrzeby Armii Czerwonej, której posłużył jako ciągnik artyleryjski w pierwszych latach II wojny światowej – okazał się w tej roli bardzo dobry ze względu na trwałą konstrukcję i potężny silnik. W wyniku ataku Niemiec na ZSRR w czerwcu 1941 duża liczba tych ciągników została przejęta i wykorzystana przez Wehrmacht. W marcu 1937 zakończono produkcję S-60, którego w czerwcu zastąpił na liniach fabryki w Czelabińsku model S-65 dysponujący silnikiem wysokoprężnym[5]. Wyprodukowano łącznie 68 997 egzemplarzy S-60[3][2].

Opis techniczny[edytuj | edytuj kod]

Napęd stanowił czterocylindrowy silnik pracujący na ligroinie (ciężkiej benzynie)[2]. Silnik rozwijał moc, według różnych źródeł: 60 KM[1] lub 69 KM, a maksymalnie 72 KM[2][3]. Silnik uruchamiany był przy pomocy silnika startowego. Silnik miał wspólny odlewany żeliwny blok z silnikiem startowym i pompą paliwa. Skrzynia biegów miała trzy biegi do przodu i jeden do tyłu[3]. Skręty były wykonywane za pomocą sprzęgieł poślizgowych[5].

Zawieszenie składało się po każdej stronie z ramy, na której były zawieszone kółka jezdne, koła napędowe z tyłu, koła napinające z przodu i dwa koła podtrzymujące[5]. Ramy zawieszone były z tyłu na osi kół napędowych, a z przodu były resorowane na wahaczu[5]. Gąsienice miały szerokość 500 mm[2]. Ciągnik rozwijał prędkość od 3,5 do 8,4 km/h[3].

Na osłonie chłodnicy ciągnik miał z przodu u góry wypukły napis firmowy: ЧТЗ (CzTZ), a po bokach obudowy chłodnicy były pionowe napisy cyrylicą СТАЛИНЕЦ (Staliniec).

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c d e Czelabinskij traktornyj zawod, „Traktory. Istorija, ludi, maszyny” (nr 5/2015), Hachette Collections, s. 12, ISSN 2311-2131 (ros.).
  2. a b c d e f g h i P. Siergiejew, Gusjenicznyje tjagaczi Krasnoj Armii. Czast 1, Kirow 2004 (Wojennyje maszyny; nr 74), s. 22 (ros.).
  3. a b c d e f g h i Leonid Jewsiejew. Czelabinskij pierwieniec. „Tiechnika Mołodioży”. s. 43-44. (ros.). 
  4. a b c P. Siergiejew, Gusjenicznyje tjagaczi Krasnoj Armii. Czast 1, Kirow 2004 (Wojennyje maszyny; nr 74), s. 35-36 (ros.).
  5. a b c d Gusjenicznyj traktor «Staliniec-65», „Traktory. Istorija, ludi, maszyny” (nr 5/2015), Hachette Collections, s. 4-7, ISSN 2311-2131 (ros.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Artyleryjski ciągnik gąsienicowy S-60 „Staliniec”. dws-xip.pl. [dostęp 2018-03-03].
  • P. Siergiejew: Gusjenicznyje tjagaczi Krasnoj Armii. Czast 1. Kirow: 2004, seria: Wojennyje maszyny. nr 74. (ros.).
  • Leonid Jewsiejew. Czelabinskij pierwieniec. „Tiechnika Mołodioży”. (ros.). 

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]