Samodzielny Batalion Moździerzy
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1939 |
| Rozformowanie |
1939 |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
kpt. Józef Cebula |
| Ostatni |
kpt. Józef Cwynar |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość |
Centrum Wyszkolenia Obrony Przeciwlotniczej i Przeciwgazowej, Grupa „Kowel” |
Samodzielny batalion moździerzy[a] – pododdział piechoty Wojska Polskiego II RP.
Formowanie i zmiany organizacyjne[edytuj | edytuj kod]
Samodzielny Batalion Moździerzy nie występował w organizacji pokojowej Wojska Polskiego. Jego dowództwo zostało zaimprowizowane w czasie kampanii wrześniowej 1939 roku, natomiast mobilizacja wchodzących w jego skład trzech kompanii moździerzy została przygotowana i przeprowadzona zgodnie z planem mobilizacyjnym „W”. Kompanie moździerzy nr 1, 2 i 3 zostały sformowane w I rzucie mobilizacji powszechnej, planowo do 2 września. Jednostką mobilizującą było Centrum Wyszkolenia Obrony Przeciwlotniczej i Przeciwgazowej w Trauguttowie koło Brześcia, które miało pełnić dla kompanii moździerzy funkcję ośrodka zapasowego. Kompanie zostały utworzone według organizacji wojennej L.3008/mob.org.
Organizacja wojenna samodzielnych 1, 2 i 3 kompanii moździerzy:
- drużyna dowódcy
- pluton łączności
- pluton zwiadowców
- trzy plutony moździerzy x 4 działony moździerzy kal. 81 mm wz. 1931[1].
Wspomniana organizacja, czyli w dzisiejszym znaczeniu - etat, została zaliczona do organizacji jednostek piechoty, natomiast w tabeli mobilizacyjnej 22-IX-168 kompanie zostały określone, jako oddziały broni chemicznej[2].
Organizacja improwizowanego batalionu moździerzy sformowanego 5 IX 1939:
- dowództwo (improwizowane)
- trzy kompanie moździerzy
- pluton gospodarczy.
- Łącznie 870 żołnierzy, w tym 16 oficerów, 220 koni, 64 wozy taborowe, 36 moździerzy 81 mm, 4800 granatów, w tym 1000 ciężkich[1].
Na stanowisko dowódcy batalionu został wyznaczony kapitan Józef Cebula[b]. Według innych źródeł dowodzenie przejął dowódca 1 kompanii moździerzy kpt. Józef Cwynar[1]. Na uzbrojeniu batalionu znalazło się trzydzieści sześć 81 mm moździerzy i 4800 granatów (133 pocisków na jeden moździerz). Kompanie moździerzy przeznaczone były do walki chemicznej, natomiast w kampanii wrześniowej zostały wykorzystane jako broń towarzysząca piechoty.
Działania bojowe[edytuj | edytuj kod]
9 września batalion stacjonował we wsi Przyłuki koło Brześcia. Batalion miał zostać załadowany do transportu kolejowego i miał być odesłany w rejon Lwowa do dyspozycji gen. broni Kazimierza Sosnkowskiego. Z uwagi na brak transportu kolejowego w Brześciu, 11 września 1939 roku batalion opuścił Brześć, a wieczorem 12 września odmaszerował na Kowel[3]. Rano 15 września pododdział przybył do rejonu na północ od Ratna i wszedł w skład Grupy „Kowel” pułkownika dyplomowanego Leona Koca[4]. Stacjonował w rejonie wsi Dubica do 17 września. W dniach 17-19 września w batalionie następuje częściowa demobilizacja i dezercja mniejszości narodowych. Ubyli głównie woźnice i drużyny łączności z kompanii. W koszarach 50 pułku piechoty batalion uzupełnił swój skład ochotnikami, w tym plutonem łączności z Ośrodka Zapasowego 16 Dywizji Piechoty. Zakopano tu część sprzętu i amunicji. 20 września batalion podjął marsz w kierunku Brześcia n/Bugiem w składzie oddziałów Grupy „Kowel”. W trakcie marszu batalion samodzielnie zmienił kierunek marszu w stronę Włodzimierza Wołyńskiego, dotarł w jego pobliże po północy 21 września. Stanął we wsi Werba na północ od Włodzimierza Woł. Na wieść o zajęciu Włodzimierza przez oddziały sowieckie i kapitulacji większości zgromadzonych tam oddziałów Grupy „Włodzimierz” podjął marsz w kierunku zachodnim, na przeprawę w Uściługu przez Bug. Przed odmarszem kpt. Cwynar dokonał reorganizacji batalionu, z trzech kompanii moździerzy, formuje jedną, z pozostałych żołnierzy formuje kompanię strzelecką, pluton gospodarczy i zwiad konny. Część żołnierzy odeszła, w batalionie zostają głównie ochotnicy. Z uwagi na zajęcie Uściługu przez oddziały sowieckie, batalion nocnym marszem odszedł na północ w kierunku Horodła. Podczas marszu obok batalionu maszerował dywizjon konny Policji Państwowej z Warszawy. Batalion moździerzy 22 września przeprawił się brodem przez Bug, po czym przeszedł przez Horodło do wsi Kopyłów, gdzie na postoju uporządkował pododdziały. W trakcie przeprawy utracono kilka wozów i kuchnię polową. 22 września wieczorem batalion przybył pod Hrubieszów, gdzie kpt. Cwynar podporządkował się dowódcy Grupy „Hrubieszów” mjr. dypl. st. spocz. Witoldowi Radziulewiczowi. Batalion na noc zajął kwatery w koszarach. O godz. 5.00 23 września batalion kpt. Cwynara zajął wieś Husynne, gdzie przystąpił do organizacji obrony[5]. W dniach 23-24 września 1939 roku batalion walczył pod Husynnem z oddziałami 8 Korpusu Strzelców Armii Czerwonej, w tym 36 Lekką Brygadą Czołgów i pododdziałami 81 Dywizji Strzeleckiej. 24 września batalion moździerzy w zasadzce sowieckiej 81 DStrz. częściowo dostał się do niewoli sowieckiej, a częściowo uległ rozproszeniu.
Obsada dowódcza[edytuj | edytuj kod]
Obsada do 17 września 1939
- dowódca batalionu moździerzy - kpt. Józef Cwynar (jednocześnie dowódca 1 kompanii)
- dowódca 1 kompanii moździerzy - kpt. Józef Cwynar
- dowódca 2 kompanii moździerzy - por. Władysław Lankiewicz
- dowódca 3 kompanii moździerzy - por. Bronisław Czaja.
Obsada dowódcza po reorganizacji 21 września 1939
- dowódca batalionu - kpt. Józef Cwynar
- adiutant batalionu - por. Bronisław Czaja
- dowódca kompanii moździerzy - por. Władysław Lankiewicz
- dowódca I plutonu - kpr. pchor. Marian Gorzkowski
- dowódca II plutonu - ppor. rez. Stanisław Grażewicz
- dowódca III plutonu - NN
- dowódca kompanii strzeleckiej - ppor. rez. Windakiewicz
- dowódca plutonu - ppor. rez. Wacław Stasiak
- dowódca zwiadu konnego - kpr. pchor. piech. rez. Włodzimierz Rzeczycki?
- dowódca plutonu gospodarczego - NN[6].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Ludwik Głowacki, Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939, Wydawnictwo Lubelskie, Warszawa 1986, ISBN 83-222-0377-2, s. 217, 236, określił oddział, jako „specjalny dywizjon moździerzy” lub „samodzielny batalion moździerzy”. Mając na uwadze, że ówcześnie zaliczano moździerze kalibru 81 mm do broni towarzyszącej piechoty wydaje się, że właściwszą nazwą jest – „samodzielny batalion moździerzy”. Z drugiej strony, pododdział został wystawiony przez ośrodek szkolenia artylerii przeciwlotniczej i stąd być może autor zachował artyleryjską nomenklaturę
- ↑ Józef Cebula urodził się 8 września 1893 w Kliszowie, w powiecie mieleckim, w rodzinie Józefa (Jana). Zweryfikowany 3 maja 1922 roku w stopniu porucznika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku i 159. lokatą w korpusie oficerów artylerii. 31 marca 1924 roku awansował na kapitana ze starszeństwem z 1 lipca 1923 roku i 115. lokatą w korpusie oficerów artylerii. W 1923 roku pełnił służbę w 21 Pułku Artylerii Polowej w Krakowie. 9 grudnia 1932 roku został przeniesiony z korpusu oficerów artylerii do korpusu oficerów uzbrojenia i jednocześnie z 2 Okręgowego Szefostwa Uzbrojenia do Szkoły Gazowej w Warszawie. W 1934 roku został przeniesiony z korpusu oficerów uzbrojenia do korpusu oficerów artylerii z pozostawieniem na dotychczasowym stanowisku w 17 Pułku Artylerii Lekkiej w Gnieźnie. Odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Janicki 2024 ↓, s. 49.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 766, 1095, 1134.
- ↑ Głowacki 1976 ↓, s. 191.
- ↑ Głowacki 1976 ↓, s. 176.
- ↑ Janicki 2024 ↓, s. 50-51.
- ↑ Janicki 2024 ↓, s. 49-50.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Ludwik Głowacki: Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1976.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
- Paweł Janicki, Technika Wojskowa Historia nr 2/2024 (86). „Bój pod Husynnem - epilog mitu”, Warszawa: Magnum X Sp.z.o.o., 2024, ISSN 2080-9743.