Samogoszcz (województwo mazowieckie)
51°45′14″N 21°27′54″E/51,753889 21,465000| wieś | |
.JPG) Kościół pw. św. Jadwigi Śląskiej w Samogoszczy (XIX w.; neogotyk) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
25 |
| Kod pocztowy |
08-480[4] |
| Tablice rejestracyjne |
WG |
| SIMC |
0680756[5] |
Położenie na mapie gminy Maciejowice  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie powiatu garwolińskiego  | |
| 51°45′14″N 21°27′54″E/51,753889 21,465000[1]
| |
Samogoszcz – wieś w centralno-wschodniej Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie garwolińskim, w gminie Maciejowice[5][6]. Leży nad rzeką Okrzejką (w okolicach Samogoszczy zwaną potocznie Bączychą), będącą prawym dopływem rzeki Wisły (Dolina Środkowej Wisły).
Samogoszcz jest siedzibą parafii rzymskokatolickiej św. Jadwigi Śląskiej. Jest jedną z najstarszych parafii w okolicy. Początki istnienia parafii datowane są na 1339 rok. Istnieją przypuszczenia, że parafia została założona już w początkach XIII wieku, ale brak na to potwierdzenia. Jedną z pojawiających się dat jest chociażby rok 1326. Wtedy parafia miała już funkcjonować[1].
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Samogoszcz leży 69 km na południowy wschód od Warszawy, na południowym krańcu województwa mazowieckiego. Miejscowość wchodzi w skład powiatu garwolińskiego oraz gminy Maciejowice. Przez Samogoszcz przebiega droga wojewódzka nr 801 z Warszawy do Puław.
Historycznie Samogoszcz położona jest na ziemi stężyckiej w dawnym województwie sandomierskim w Małopolsce.
W latach 1868-1954 miejscowość znajdowała się w granicach gminy Podłęż. W latach 1975–1998 Samogoszcz położona była w województwie siedleckim.
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
Nazwa miejscowości pochodzi od staropolskiego imienia męskiego Samogost, złożonego z członów Samo- ("samotny, jedyny") i -gost ("goście", "gościć")[7].
W okolicy popularna jest również wersja, która nazwę miejscowości wywodzi od lasów, które dawniej (jeszcze na początku XX wieku) licznie porastały okoliczne tereny ("Sam gąszcz"). Nazwa miała ewoluować (historyczna forma: Samogoszcza) aż przybrała współczesną formę – Samogoszcz.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Na terenie Samogoszczy odkryto wielofazowy punkt osadniczy (epoka brązu, epoka żelaza, starożytność, nowożytność).
Samogoszcz została założona przed rokiem 1198[8]. Miejscowe dobra otrzymał wówczas Zakon Kanoników Regularnych Stróżów Grobu Chrystusowego z Miechowa. W spisie darczyńców (powstał w 1198 r.) klasztoru miechowitów zanotowano między innymi, że „Pan Żyro z żoną i synem Oltem darowali dwie posiadłości: Samogoszcz, która leży nad Wisłą i inną, niedaleko osady Kije”[2].
W 1588 roku dziedzic Samogoszczy, Jan Łączyński zapisał na rzecz altarii-ołtarza Świętego Krzyża w nieistniejącym obecnie kościele pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Garwolinie jeden łan ziemi w tej miejscowości[9]. Później Samogoszcz wielokrotnie przechodziła z rąk do rąk, aby ostatecznie razem z dobrami maciejowickimi przejść na własność rodu Zamoyskich.
Miejscowość kilkukrotnie nawiedzały pożary, które niszczyły większość zabudowań. Jeden z największych miał miejsce w czasie "potopu szwedzkiego" (1655-1660), kiedy wieś została splądrowana przez najeźdźców. Spalony został wtedy również drewniany kościół parafialny[potrzebny przypis].
Podczas II wojny światowej na terenie Samogoszczy działały oddziały partyzanckie[10].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- Kościół parafialny pod wezwaniem świętej Jadwigi Śląskiej – murowany, jednonawowa świątynia zbudowana w stylu neogotyckim w latach 1863-1864 według planu Henryka Marconiego przez Juliana Ankiewcza, pochodząca z fundacji hrabiego Stanisława Zamoyskiego (1820-1889) i jego żony, Róży z domu Potockich. W kościele odnaleźć można elementy wyposażenia pochodzące z wcześniejszych świątyń, które znajdowały się w tym miejscu. Jest to m.in. rokokowa ambona z 2. połowy XVIII wieku ozdobiona postaciami czterech Ewangelistów. Jej autorstwo przypisuje się bliżej nieznanemu przedstawicielowi warszawskiego środowiska rzeźbiarskiego[11]. Ponadto warto wymienić marmurową, puklowaną chrzcielnicę z ostatniej ćwierci XVII w.[12] oraz kielich wykonany około połowy XVII w.[13]
- Dzwonnica (ok. 1863), murowana, nawiązująca stylem do budynku kościoła
- nieistniejące Ogrodzenie wokół kościoła z bramą (ok. 1863), murowane
- nieistniejąca Organistówka (ok. 1863), drewniana
- Stara plebania (1844; przebudowa 1878), murowana; obecnie remontowana z przeznaczeniem na siedzibę Parafialnego Domu Kultury
- Kaplica cmentarna (1. ćwierć XX w.), drewniana
- Budynek "starej" szkoły podstawowej (lata 30. XX w.; rozbudowa 2. połowa XX w.), murowany
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 120619
- ↑ Wieś Samogoszcz w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2018-11-27] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2018-11-24].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1132 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ M. Karaś, O staropolskich imionach dwuczłonowych zachowanych w nazwach miejscowych, [w:] Onomastica, r. II, z. 2, Wrocław 1956
- ↑ Samogoszcz, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom X – wynik wyszukiwania – DIR [online], dir.icm.edu.pl [dostęp 2016-01-23].
- ↑ Garwolin. Dzieje miasta i okolicy, red. E. Markowska, Warszawa 1980, s. 77
- ↑ Tamże, s. 284
- ↑ Tamże, s. 235
- ↑ Tamże, s. 236
- ↑ Tamże, s. 238
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Samogoszcz, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 253.
- Strona parafii św. Jadwigi Śląskiej w Samogoszczy
- Artykuł dotyczący historii parafii Samogoszcz; Twój Głos
- Notka dotycząca parafii św. Jadwigi Śląskiej w Samogoszczy
- Kilka zdjęć przedstawiających kościół parafialny w Samogoszczy
- Kaplica drewniana na cmentarzu grzebalnym w Samogoszczy
- Strona Zespołu Szkół w Samogoszczy
- Siedziba gminy: Maciejowice
