Samuel Adalberg
| |
| Data i miejsce urodzenia |
21 czerwca 1867 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
10 listopada 1939 |
| Miejsce spoczynku |
cmentarz żydowski |
| Zawód, zajęcie |
historyk, paremiolog, folklorysta, wydawca |
Samuel Adalberg (ur. 21 czerwca 1867 w Warszawie, zm. 10 listopada 1939 tamże) – polski historyk żydowskiego pochodzenia, paremiolog, folklorysta i wydawca tekstów staropolskich.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się 21 czerwca 1867 w Warszawie[1]. Był przedstawicielem zasymilowanej żydowskiej inteligencji warszawskiej. Ukończył gimnazjum w Warszawie. Studiował na kilku wyższych uczelniach w Europie Zachodniej, m.in. filozofię i historię w Berlinie i Paryżu[1]. Następnie pracował jako urzędnik w banku Hipolita Wawelberga, a także jako zarządca jego dóbr. Pracował również w prywatnym biurze statystycznym Jana Gotliba Blocha w celu badania warunków życia Żydów w Polsce i Rosji.
Adalberg zasłynął przede wszystkim jako twórca pierwszego wydanego w Polsce zbioru paremiograficznego, Księgi przysłów, przypowieści i wyrażeń przysłowiowych polskich, która ukazywała się w latach 1889–1894 dzięki sfinansowaniu edycji przez Witolda Zglenickiego uzyskanych za pośrednictwem Kasy Mianowskiego. Dzieło to zawierające ponad 3000 przysłów podstawowych i drugie tyle wariantów, było podsumowaniem dorobku czterech stuleci w dziedzinie paremiologii. Dzięki niemu większość materiałów, sięgających nieraz średniowiecza i przeważnie zawartych w niedostępnych rękopisach, stała się własnością powszechną. Poszerzone i na nowo opracowane wznowienie ukazało się w latach 1969–1978 jako czterotomowa Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich (tzw. Nowy Adalberg[2]) pod redakcją Juliana Krzyżanowskiego. Adalberg przetłumaczył także 580 przysłów żydowskich z kolekcji Ignacego Bernsteina, które opublikował w 1890 roku jako Przysłowia żydowskie w czasopiśmie „Wisła”.
W uznaniu zasług otrzymał członkostwo w Akademii Umiejętności. Stał na czele powołanej przez Hipolita Wawelberga i Szymona Askenazego fundacji pomagającej ubogim studentom żydowskim, działającej przy Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie.
Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę został dyrektorem departamentu do spraw żydowskich przy Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Był też radnym m. st. Warszawy[1].
Na początku II wojny światowej popełnił samobójstwo. Został pochowany na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie. Położenie jego grobu nie jest znane[3].
Wybrane publikacje[edytuj | edytuj kod]
- 1887: Słownik przysłów, przypowieści i wyrażeń przysłowiowych polskich
- 1890: Przysłowia żydowskie
- 1891: Przysłowia polskie i krytyka
- 1894: Księga przysłów, przypowieści i wyrażeń przysłowiowych polskich
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1939, s. 2. [dostęp 2021-06-27].
- ↑ przysłowioznawstwo, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2022-01-24].
- ↑ Cmentarze m. st. Warszawy. Cmentarze żydowskie. Warszawa: Rokart, 2003. ISBN 83-916419-3-7.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Alina Cała: Adalberg Samuel. W: Alina Cała, Hanna Węgrzynek, Gabriela Zalewska: Historia i kultura Żydów polskich. Słownik. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2000, s. 2. ISBN 83-02-07813-1.
- Henryk Kroszczor: Cmentarz Żydowski w Warszawie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983. ISBN 83-01-04304-0.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Publikacje Samuela Adalberga w bibliotece Polona
- Księga przysłów, przypowieści i wyrażeń przysłowiowych polskich w Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej