Kolczakówka fiołkowa
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
kolczakówka fiołkowa |
| Nazwa systematyczna | |
| Hydnellum ioeides (Pass.) E. Larss., K.H. Larss. & Kõljalg MycoKeys 54: 41 (2019) | |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[1] | |
 | |
Kolczakówka fiołkowa, sarniak fiołkowy (Hydnellum ioeides (Pass.) E. Larss., K.H. Larss. & Kõljalg) – gatunek grzybów z rodziny kolcownicowatych (Bankeraceae)[2].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Sarcodon, Bankeraceae, Thelephorales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[2].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1872 r. Giovanni Passerini nadając mu nazwę Hydnum joeides. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali mu w 2019 r. K.H. Larss. i Kõljalg przenosząc go do rodzaju Hydnellum[2].
- Hydnum ioeides Pass. 1872
- Sarcodon ioeides (Pass.) Bataille 1924
W 1985 r. Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda podali polską nazwę sarniak fiołkowy (wówczas gatunek ten zaliczany był do rodzaju Sarcodon, czyli sarniak)[4]. Po przeniesieniu do rodzaju Hydnellum nazwa ta stała się niespójna z nazwą naukową. W 2021 Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego zarekomendowała nazwę kolczakówka fiołkowa[5].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średnica 3–11 cm, nierównomiernie pofałdowany, kształt początkowo wypukły, później rozpostarty. Powierzchnia gładka lub aksamitno-filcowata, potem włókienkowato-łuseczkowata, barwy czerwonobrązowej[6], kawy z mlekiem, niekiedy z liliowym lub cielistobrunatnym odcieniem. U wysychających owocników niekiedy z odcieniem mysioszarym.
O długości do 5 mm i grubości 0,5 mm, daleko i nieregularnie zbiegające na trzon. U młodych owocników beżowe, ochrowobrązowe lub różowo-brązowe, z wiekiem stają się ciemniejsze – purpurowobrązowe[6].
Wysokość 2–6 cm, grubość 0,5–2,5 cm, pełny, zwężający się ku podstawie. Powierzchnia włókienkowata lub drobnołuseczkowata, brązowa z fioletowym odcieniem[6].
Po przecięciu liliowy, z czasem staje się fioletowy. Ma korzenny zapach i nieco cierpki smak[6].
Z licznymi, dość grubymi guzkami[6].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Podano występowanie sarniaka fiołkowego tylko w niektórych krajach Europy i na Wyspach Kanaryjskich. Jest rzadki[7]. Brak go w wykazie wszystkich grzybów makroowocnikowych Polski W. Wojewody z 2003 r.[8], ale później w literaturze naukowej podano dwa jego stanowiska (2005 i 2014 r.)[9]. W latach 1995–2004 gatunek ten podlegał ochronie częściowej, a od roku 2004 podlega ochronie ścisłej bez możliwości zastosowania wyłączeń spod ochrony uzasadnionych względami gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej[9].
Naziemny grzyb ektomykoryzowy tworzący symbiozę z kasztanem jadalnym, dębem i bukiem. Rośnie w lasach liściastych[9]. Owocniki wytwarza od lata do jesieni, zazwyczaj w grupach i zrośnięte po kilka[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Hydnellum ioeides, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2021-08-18].
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2021-08-18].
- ↑ Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ Rekomendacja nr 1/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online], Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów, 20 lutego 2021.
- ↑ a b c d e f Na grzyby. Sarniak fiołkowy [online] [dostęp 2015-12-12].
- ↑ Discover Life [online] [dostęp 2015-12-05].
- ↑ Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c Anna Kujawa, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, Izabela L. Kałucka (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4.