Serdżilla
Serdżilla, Sardżila (arab. سرجيلا, Sarjīlā) – opuszczona wczesnobizantyjska osada w północno-zachodniej części Syrii pomiędzy Aleppo i Idlibem; najlepiej zachowana osada z tzw. Martwych Miast wpisanych w 2011 roku na listę dziedzictwa kulturowego UNESCO.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Serdżilla leży w północno-zachodniej części Syrii, ok. 60 km od Aleppo[1], w regionie wokół Dżabal az-Zawijja w południowej części górzystego regionu Masywu Wapiennego pomiędzy dolinami rzek Nahr Afrin i Orontes na zachodzie a płaskowyżem Aleppo i płaskowyżem Idlib na wschodzie[2].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Serdżilla jest najlepiej zachowaną osadą z tzw. Martwych Miast[3][1] – osad założonych ok. I wieku i opuszczonych z niewiadomych przyczyn w okresie od VII do X wieku[2]. „Martwe Miasta” czerpały zyski z międzynarodowego handlu oliwą[4]. Lata ich świetności przypadają na V-VI wiek, kiedy to w regionie żyło 300 tys. ludzi w ok. 700 osadach[5]. Od połowy VI wieku region dotknęła seria niekorzystnych wydarzeń – najazdy Sasanidów, epidemie dżumy (np. dżuma Justyniana[6]), susze i głód[5]. Większość osad, w tym Serdżilla, zostały opuszczone w VII wieku[7]. Gdy Arabowie podbili ten teren, centrum polityczne regionu przeniosło się z Antiochii do Damaszku, główne szlaki handlowe się przesunęły, a osady straciły główne źródło dochodów[4]. Z tego powodu mieszkańcy mogli opuścić osady i przenieść się do innych ośrodków rozwijających się pod rządami Arabów[4].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
W Serdżilli zachowały się w bardzo dobrym stanie zarówno budynki mieszkalne, jak i budynki użyteczności publicznej. Wszystkie budynki zostały wzniesione z lokalnego kamienia bez użycia zaprawy[8]. Większość zabudowań to dwupiętrowe domy mieszkalne – na piętrze mieszkali ludzie, a na parterze zwierzęta[9]. Wiele domów miało portyki i werandy, ciągnące się wzdłuż ulicy, służące jako stajnie lub sklepy[10]. Największe z domów mieszkalnych mieściły 16 pomieszczeń[7]. W żadnym z budynków nie ma schodów, stąd hipoteza, że domy miały drewniane schody biegnące na zewnątrz, które w ciągu kilkunastu wieków uległy dezintegracji[7]. Większe domy miały własne, kamienne prasy do wytłaczania oliwy[7].
Pozostałości budynków użyteczności publicznej zachowały się przy placu pośrodku osady – ruiny wczesnobizantyjskiej łaźni, dwupiętrowego andronu i trójnawowego kościoła[3][2][7].
W 1899 roku amerykańscy archeolodzy z Uniwersytetu Princeton pod kierownictwem Howarda Crosby’ego Butlera (1872–1922) datowali budynek łaźni na podstawie znalezionej w nim mozaiki na rok 473[1][11]. Położone w środkowej części budynku apsydy zidentyfikowano jako caldarium i frigidarium[1]. Łaźnie były zasilane wodą z cysterny, po której zachowało się dno[1] i której pojemność jest oceniana na 100 tys. litrów[11]. Łaźnie w Serdżilli nie służyły Rzymianom, lecz całej populacji lokalnej. Były formą przejściową pomiędzy rzymskimi termami a muzułmańskim hammamem[12].
Andron z VI w.[11] – miejsce spotkań mężczyzn – jest jedną z najlepiej zachowanych rzymskich budowli na świecie[1]. Wzniesiony na planie kwadratu, liczy dwa piętra ozdobione portykami z trzema kolumnami na każdym piętrze[1].
Ruiny trójnawowego kościoła znajdują się 50 m od andronu[7]. Do dnia dzisiejszego zachowały się trzy sarkofagi[7]. Kościół datowany jest na rok 372, co czyni go jednym z najstarszych w regionie[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g Diana Darke: Syria. Bradt Travel Guides, 2010, s. 156. ISBN 978-1-84162-314-6. [dostęp 2015-05-18]. (ang.).
- ↑ a b c UNESCO: Ancient villages of Northern Syria (Syrian Arab Republic) No 1348. [dostęp 2015-05-18]. (ang.).
- ↑ a b Terry Carter, Lara Dunston, Amelia Thomas: Syria & Lebanon. Lonely Planet, 2008, s. 199–200. ISBN 978-1-74104-609-0. [dostęp 2015-05-18]. (ang.).
- ↑ a b c R. Cavallo, S. Komossa, N. Marzot: New Urban Configurations. IOS Press, 2014, s. 892. ISBN 978-1-61499-366-7. [dostęp 2015-05-18]. (ang.).
- ↑ a b Clive Foss. Dead Cities of the Syrian Hill Country. „Archeology”. 49, September/October 1996. 5. Archaeological Institute of America. (ang.).
- ↑ Bogusław Chrabota. Dżuma, która zabiła cywilizację. „Rzeczpospolita”, 2014-09-06. (pol.).
- ↑ a b c d e f g h Diana Darke: Syria. Bradt Travel Guides, 2010, s. 157. ISBN 978-1-84162-314-6. [dostęp 2015-05-18]. (ang.).
- ↑ Diana Darke: Syria. Bradt Travel Guides, 2010, s. 154. ISBN 978-1-84162-314-6. [dostęp 2015-05-18]. (ang.).
- ↑ Warwick Ball: Rome in the East: The Transformation of an Empire. Routledge, 2002, s. 215. ISBN 978-1-134-82386-4. [dostęp 2015-05-18]. (ang.).
- ↑ Warwick Ball: Rome in the East: The Transformation of an Empire. Routledge, 2002, s. 218. ISBN 978-1-134-82386-4. [dostęp 2015-05-18]. (ang.).
- ↑ a b c Frank Rainer Scheck, Johannes Odenthal: Syrien: Hochkulturen zwischen Mittelmeer und Arabischer Wüste. DuMont Reiseverlag, 1998, s. 312. ISBN 978-3-7701-3978-1. [dostęp 2015-05-20]. (niem.).
- ↑ Warwick Ball: Rome in the East: The Transformation of an Empire. Routledge, 2002, s. 219. ISBN 978-1-134-82386-4. [dostęp 2015-05-18]. (ang.).