Shirley Temple
![]() Shirley Temple (1948) | |
Imię i nazwisko |
Shirley Jane Temple |
---|---|
Data i miejsce urodzenia |
23 kwietnia 1928 |
Data i miejsce śmierci |
10 lutego 2014 |
Zawód | |
Współmałżonek |
John Agar |
Lata aktywności |
1932–1964 (aktorka) |
Strona internetowa |
Shirley Temple Black, właśc. Shirley Jane Temple (ur. 23 kwietnia 1928 w Santa Monica, zm. 10 lutego 2014 w Woodside) – amerykańska aktorka filmowa, piosenkarka, tancerka, businesswoman i dyplomatka. Aktorka dziecięca o światowej sławie. Zagrała łącznie w 60 filmach, głównie w latach 30. XX wieku[1]. American Film Institute umieścił ją na osiemnastym miejscu na liście największych aktorek wszech czasów (The 50 Greatest American Screen Legends)[2].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Od trzeciego roku życia chodziła do szkoły tańca. W wieku 4 lat odkrył ją Charles Lamont, który był dyrektorem drugorzędnego studia Educational Pictures. Obsadził ją w serii zatytułowanej „The Baby Burlesques”. Naśladowała w nich takie gwiazdy jak np.: Marlena Dietrich. Następnie wystąpiła w kolejnej serii – „Frolics of Youth”. Potem zagrała w swoim pierwszym ważnym filmie „Stand Up and Cheer” w 1934 r. Film od razu stał się przebojem, a Shirley podpisała siedmioletni kontrakt z Fox Productions. We współpracy z wytwórnią wystąpiła w szeregu popularnych obrazów, m.in. „Mała miss Marker” (1934), „Złotowłosy brzdąc” (1935), „Mały pułkownik” (1935), „Biedna, mała dziewczynka” (1936), „Heidi” (1937), „Mała miss Broadway” (1938) i „Mała księżniczka” (1939).
W 1935 dostała Nagrodę Specjalną Akademii. Jej zarobki sięgnęły ok. 300 000 dolarów za tytuł. W filmach często bywała sierotą, odnajdującą wspaniały dom lub dzieckiem wychowywanym przez jednego rodzica, którego kojarzy z nowym partnerem. Zawsze znalazł się w nich czas na parę scenek tanecznych czy piosenek. Partnerowały jej w rolach dorosłych największe ówczesne gwiazdy, jak choćby Gary Cooper, Carole Lombard czy Victor McLaglen. Kiedy zaczęła dorastać, przeniosła się do MGM, gdzie nakręciła tylko jeden film. Następnie związała się kontraktem z Davidem O. Selznickiem i zagrała jako nastolatka w kilku jego produkcjach. Jednak żadna z nich nie odniosła większego sukcesu.
W 1945 wyszła za mąż za Johna Agara. Wystąpiła z nim w „Forcie Apaczów” w 1948. Rok później rozwiodła się z nim i poślubiła Charlesa A. Blacka. Miała dwie córki – Lindę (ur. 1948) i Lori (ur. 1954) oraz syna Charlesa (ur. 1952). W 1950 definitywnie pożegnała się z wielkim kinem i przez kilka lat poświęciła się życiu rodzinnemu. Pojawiła się jeszcze w telewizyjnej serii „Shirley Temple's Storybook” (1958–1959) i rozpoczęła karierę polityczną z ramienia Partii Republikańskiej. W 1969 r. była delegatką USA przy Zgromadzeniu Ogólnym ONZ. W 1976 w administracji prezydenta Geralda Forda otrzymała stanowisko szefa protokołu. Przez długi czas pracowała jako ambasador Stanów Zjednoczonych, pełniąc tę funkcję na placówkach w Ghanie (1974–1976) i Czechosłowacji (1989–1992).
W 1977 za całokształt twórczości otrzymała nagrodę od American Center of Films for Children. W 1988 opublikowała swoją autobiografię Child Star. Shirley Temple zmarła w wieku 85 lat w swoim domu w Woodside, w otoczeniu rodziny i przyjaciół. Bezpośrednią przyczyną jej śmierci była przewlekła obturacyjna choroba płuc.
Filmografia[edytuj | edytuj kod]
krótkometrażowe[edytuj | edytuj kod]
- 1932:
- Runt Page jako Lulu Parsnips
- War babies/Wojenna miłość jako Charmaine
- The Pie-Covered Wagon/Na budyniowym szlaku jako Shirley
- 1933:
- Glad Rags to Riches/Od nędzy do pieniędzy jako Nell/La Belle Diaperina
- Kid in Hollywood/Brzdąc w Hollywood jako Morelegs Sweettrick
- The Kid's Last Fight/Ostatnia walka brzdąca jako Shirley
- Polly Tix in Washington/Polly Tix w Waszyngtonie jako Polly Tix
- Dora's Dunking Doughnuts jako Shirley
- Merrily Yours/Merry Lou psoci jako Mary Lou Rogers
- Kid 'in' Africa/Brzdąc w Afryce jako Madame Cradlebait
- What's to Do? jako Mary Lou Rogers
- 1934:
- Pardon My Pups jako Mary Lou Rogers
- Managed Money jako Mary Lou Rogers
pełnometrażowe[edytuj | edytuj kod]
- 1932:
- Red-Haired Alibi jako Gloria Shelton
- Kid's Last Stand jako dziewczyna
- 1933:
- Out All Night jako dziecko
- To the Last Man (niewymieniona w napisach)
- Ukłoń się kochanie (?)
- 1934:
- Carolina jako Joan Connelly
- Mandalay jako Betty Shaw
- As the Earth Turns jako dziecko
- Stand Up and Cheer/Rewolucja śmiechu jako Shirley Dugan
- Zmiana serc jako Shirley
- Mała panna Marker jako Marthy 'Marky' Jane
- Now I'll Tell jako Mary Doran
- Tajemnica małej Shirley jako Shirley
- Teraz i zawsze jako Penelope 'Penny' Day
- Roześmiane oczy jako Shirley Blake
- 1935:
- Mały pułkownik jako Lloyd Sherman
- Our Little Girl/Nasze Słoneczko jako Molly Middleton
- Złotowłosy brzdąc jako Elizabeth Blair
- Mały buntownik jako Virgie Cary
- 1936:
- Moja gwiazdeczka jako Helen
- Mała biedna dziewczynka jako Barbara Barry
- Śmieszka jako Dimples Appleby
- Pasażerka na gapę jako Ching-Ching/Barbara Stewart
- 1937:
- Strzelec z Bengalu jako Priscilla Williams
- Kalif Bagdadu jako Shirley Temple na fikcyjnej premierze
- Heidi jako tytułowa Heidi
- 1938:
- Słowiczek jako Rebecca Winstead
- Mała Miss Broadwayu jako Betsy Brown
- Just Around the Corner jako Penny Hale
- 1939:
- Mała księżniczka jako Sara Crewe
- Zuzanna z gór Zachodu jako Susannah Sheldon
- 1940:
- Błękitny ptak jako Mytyl
- Young People jako Wendy
- 1941: Kathleen jako Kathleen Davis
- 1942: Miss Annie Rooney jako Annie Rooney
- 1944:
- Od kiedy cię nie ma jako Brig Hilton
- I'll Be Seeing You jako Barbara Marshall
- 1945: Kiss and Tell jako Corliss Archer
- 1947:
- Honeymoon jako Barbara Olmstead
- Kawaler i nastolatka jako Susan Turner
- That Hagen Girl jako Mary Hagen
- 1948: Fort Apaczów jako Philadelphia Thursday
- 1949:
- Mr. Belvedere Goes to College jako Ellen Baker Ashley
- Przygoda w Baltimore jako Dinah Sheldon
- The Story of Seabiscuit jako Margaret O'Hara/Knowles
- A Kiss for Corliss jako Corliss Archer
- The Baby Burlesk (?)
- Frolics of Youth (?)
- Shirley Temple największa mała gwiazda lat 30.
seriale TV[edytuj | edytuj kod]
- 1958-1961: Shirley Temple's Storybook (11 odcinków)
- 1963: The Red Skelton Show (1 odcinek)
Nagrody[edytuj | edytuj kod]
- Nagroda Akademii Filmowej 1935 Academy Juvenile Award
- Nagroda Gildii Aktorów Ekranowych 2006 Nagroda Honorowa
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Shirley Temple, IMDb [dostęp 2021-11-11] .
- ↑ AFI's 100 YEARS...100 STARS. American Film Institute. [dostęp 2018-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-30)]. (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Valerie J. Nelson , Shirley Temple Black, iconic child star, dies at 85, latimes.com, 11 lutego 2014 [dostęp 2014-02-11] (ang.).
- Aljean Harmetz , Shirley Temple Black, Screen Darling, Dies at 85, nytimes.com, 11 lutego 2014 [dostęp 2014-02-11] (ang.).
- Ronald Bergan , Shirley Temple Black obituary, theguardian.com, 11 lutego 2014 [dostęp 2014-02-11] (ang.).
- Chris Maume , Shirley Temple: Child star who helped the US through the Depression and went to on serve two stints as an ambassador, independent.co.uk, 12 lutego 2014 [dostęp 2014-02-12] (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Shirley Temple w bazie IMDb (ang.)
- Shirley Temple w bazie Filmweb
- Shirley Temple w bazie Notable Names Database (ang.)
- ISNI: 0000 0001 1771 872X
- VIAF: 79088066
- LCCN: n80004347
- GND: 119260328
- NDL: 00476044
- LIBRIS: 97mqwwst5l0x29f
- BnF: 12297893c
- SUDOC: 031838332
- SBN: RAVV088772
- NLA: 35418890
- NKC: jn20000701786
- BNE: XX1635899
- NTA: 075075105
- PLWABN: 9810642304605606
- NUKAT: n2008055463
- J9U: 987007278589805171
- CANTIC: a10815090
- WorldCat: lccn-n80004347
- Ambasadorowie Stanów Zjednoczonych przy ONZ
- Ambasadorowie w Czechosłowacji
- Ambasadorowie w Ghanie
- Amerykańskie aktorki dziecięce
- Amerykańskie aktorki filmowe
- Laureaci Academy Juvenile Award
- Laureaci Kennedy Center Honors
- Laureaci Nagrody Gildii Aktorów Ekranowych za całokształt twórczości
- Ludzie urodzeni w Santa Monica
- Urodzeni w 1928
- Zmarli w 2014