Siarczan niklu(II)

Siarczan niklu(II)
bezwodny	sześciowodny
Nazewnictwo
	Nomenklatura systematyczna (IUPAC)
konst.	siarczan niklu(II)
addyt.	tetraoksydosiarczan(2−) niklu(2+)
	Inne nazwy i oznaczenia
półsyst.	siarczan niklu(II)
Stocka	siarczan(VI) niklu(II)
inne	dawn. siarczan niklawy
	Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	NiSO4
Masa molowa	154,76 g/mol
Wygląd	bezwodny: żółty lub żółtozielony; sześciowodny: niebieski (α) lub szmaragdowozielony (β); siedmiowodny: zielony
Minerały	morenozyt
	Identyfikacja
Numer CAS	7786-81-4 (bezwodny); 14168-76-4 (jednowodny); 10101-97-0 (sześciowodny); 10101-98-1 (siedmiowodny)
PubChem	24586
DrugBank	DB14180
SMILES
	[O-]S(=O)(=O)[O-].[Ni+2]
InChI
	InChI=1S/Ni.H2O4S/c;1-5(2,3)4/h;(H2,1,2,3,4)/q+2;/p-2
	InChIKey
	LGQLOGILCSXPEA-UHFFFAOYSA-L
Właściwości
	Gęstość
	bezwodny:; 3,68 g/cm³; ciało stałe; 4,01 g/cm³; ciało stałesześciowodny:; 2,07 g/cm³; ciało stałesiedmiowodny:; 1,948 g/cm³; ciało stałe; 1,98 g/cm³; ciało stałe
	Rozpuszczalność w wodzie
	40,4 g/100 g; 625 g/l
	w innych rozpuszczalnikach
	bezwodny nierozpuszczalny w etanolu, eterze i acetonie; hydraty rozpuszczalne w etanolu
Temperatura topnienia	840–848 °C (rozkład)
Budowa
Układ krystalograficzny	bezwodny: regularny; sześciowodny: tetragonalny (α), jednoskośny (β); siedmiowodny: romboedryczny
Niebezpieczeństwa
	Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2011-11-11]
	Globalnie zharmonizowany system; klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
	Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI
Zwroty H	H302, H315, H317, H332, H334, H341, H350i, H360D, H372, H410
Zwroty P	P201, P261, P273, P280, P308+P313, P501
	Europejskie oznakowanie substancji
	oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne
	Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI
Toksyczny; (T)	Groźny dla; środowiska; (N)
Zwroty R	R20/22, R38, R42/43, R48/23, R49, R50/53, R61, R68
Zwroty S	S45, S53, S60, S61
	NFPA 704
Na podstawie; podanego źródła	0 2 0
Temperatura zapłonu	niepalny
Numer RTECS	QR9350000
Dawka śmiertelna	LD50 264 mg/kg (szczur, doustnie)
	Podobne związki
Inne kationy	CoSO4, CuSO4
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Siarczan niklu(II), NiSO₄ – nieorganiczny związek chemiczny, sól niklowa kwasu siarkowego. Jego forma siedmiowodna występuje naturalnie jako minerał morenozyt.

Właściwości

Bezwodny siarczan niklu występuje jako żółte regularne kryształy łatwo rozpuszczalne w wodzie. Heksahydrat występuje w dwóch formach – niebieskiej tetragonalnej α, która powyżej 53,3 °C przechodzi w zieloną jednoskośną formę β izomorficzną z sześciowodnym siarczanem magnezu. Współczynnik załamania wynosi 1,511. Heptahydrat tworzy zielone romboedryczne kryształy o współczynniku załamania 1,467. Formy uwodnione tracą całą wodę krystalizacyjną pod wpływem ogrzewania ponad 100 °C. Dobrze rozpuszczają się w wodzie i alkoholu^[2].

W temperaturze 848 °C bezwodny siarczan niklu rozkłada się do tlenku niklu i tritlenku siarki^[2]:

NiSO₄ → NiO + SO₃

Otrzymywanie

Wielkoskalowo, siarczan niklu produkowany jest w wyniku reakcji przeprowadzanej w fazie gazowej pomiędzy tetrakarbonylkiem niklu, dwutlenkiem siarki i tlenem w temperaturze 100 °C^[2]:

Ni(CO)₄ + SO₂ + O₂ → NiSO₄ + 4CO

Siarczan niklu otrzymuje się także poprzez reakcję niklu, tlenku niklu lub węglanu niklu z kwasem siarkowym:

Ni + H₂SO₄ → NiSO₄ + H₂↑

NiO + H₂SO₄ → NiSO₄ + H₂O

NiCO₃ + H₂SO₄ → NiSO₄ + CO₂ + H₂O

Dodanie do powstałego roztworu rozcieńczonego węglanu baru umożliwia usunięcie zanieczyszczeń^[2].

Zastosowanie

Siarczan niklu stosuje się głównie jako elektrolit do niklowania i w rafinacji elektrolitycznej. Jest także używany jako zaprawa farbiarska oraz do czernienia cynku i mosiądzu^[2].

Otrzymuje się z niego szereg innych związków niklu. W roztworach wodnych powstają nierozpuszczalne sole niklu, np.

3Ni²⁺ + 2PO3−4 → Ni₃(PO₄)₂

Ni²⁺ + 2CN−
→ Ni(CN)₂

W reakcjach siarczanu niklu z siarczanem amonu lub siarczanami metali alkalicznych powstają sole podwójne będące izomorficzne z odpowiednimi solami m.in. żelaza, kobaltu, magnezu i cynku^[2].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-78, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q Pradyot Patnaik: Handbook of Inorganic Chemicals. McGraw-Hill, 2003, s. 621–622. ISBN 0-07-049439-8.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Nickel sulfate, [w:] GESTIS-Stoffdatenbank [online], Institut für Arbeitsschutz der Deutschen Gesetzlichen Unfallversicherung, ZVG: 3890 [dostęp 2011-11-11] (niem. • ang.).
↑ ^a ^b Siarczan niklu(II), [w:] Classification and Labelling Inventory, Europejska Agencja Chemikaliów [dostęp 2015-04-07] (ang.).
↑ Siarczan niklu(II) (nr 656895) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski. [dostęp 2011-11-11]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
↑ Siarczan niklu(II) (nr 656895) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-11-11]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)

[CRC-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-78, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).

[Patnaik-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q Pradyot Patnaik: Handbook of Inorganic Chemicals. McGraw-Hill, 2003, s. 621–622. ISBN 0-07-049439-8.

[GESTIS-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Nickel sulfate, [w:] GESTIS-Stoffdatenbank [online], Institut für Arbeitsschutz der Deutschen Gesetzlichen Unfallversicherung, ZVG: 3890 [dostęp 2011-11-11] (niem. • ang.).

[CLI-4] Siarczan niklu(II), [w:] Classification and Labelling Inventory, Europejska Agencja Chemikaliów [dostęp 2015-04-07] (ang.).

[Aldrich-5] Siarczan niklu(II) (nr 656895) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski. [dostęp 2011-11-11]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)

[Aldrich-US-6] Siarczan niklu(II) (nr 656895) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-11-11]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]