49°37′42″N 21°10′37″E/49,628333 21,176944Siary
 |
Ten artykuł od 2012-07 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. |
| Artykuł |
49°37′42″N 21°10′37″E |
|---|---|
| - błąd |
39 m |
| WD |
49°37'N, 21°10'E |
| - błąd |
2333 m |
| Odległość |
1578 m |
| wieś | |
.jpg) Pałac Długoszów | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Sołectwo |
Siary |
| Liczba ludności (2009) |
736 |
| Strefa numeracyjna |
18 |
| Kod pocztowy |
38-307[1] |
| Tablice rejestracyjne |
KGR |
| SIMC |
0465124 |
Położenie na mapie gminy Sękowa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu gorlickiego  | |
| 49°37′42″N 21°10′37″E/49,628333 21,176944
| |
Siary – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim, w gminie Sękowa, granicząca z Gorlicami.
Wieś królewska starostwa bieckiego w powiecie bieckim województwa krakowskiego w końcu XVI wieku[2]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.
Lokalizacja[edytuj | edytuj kod]
Siary położone są w dolinie potoku Siarki i Sękówki na powierzchni 7,5 km kw. Nad doliną wznoszą się góry: Obocz (627 m n.p.m.) i Huszcza (581 m n.p.m.), po lewej Bartnia Góra (629 m n.p.m.). Siary graniczą od wschodu z Sękową, od zachodu z Bielanką i Ropicą Polską, od południa z Owczarami, a od północy z Gorlicami.
Części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0465130 | Chłopski Las | część wsi |
| 0465147 | Ćwiercie | część wsi |
| 0465153 | Dziadówka | część wsi |
| 0465160 | Na Szlabancie | część wsi |
| 0465176 | Podlesie | część wsi |
| 0465182 | Puste Pole | część wsi |
| 0465199 | Rzemieszka | część wsi |
| 0465207 | Siary Górne | część wsi |
| 0465213 | Siary Środkowe | część wsi |
| 0465220 | Zawodzie | część wsi |
Historia[edytuj | edytuj kod]
Założycielem miejscowości był Sobiesław Socha. W 1388 roku król Władysław Jagiełło wydał w Bieczu dokument upoważniający Sobiesława Sochę do osadzenia wsi Siary na prawie niemieckim. Pod koniec XVIII wieku należała do Ewerysta Andrzeja Kuropatnickiego.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[5]:
- zespół pałacowy,
- chałupa kurna, drewniana, z XVIII/XIX w., przeniesiona do Skansenu Wsi Pogórzańskiej im. prof. Romana Reinfussa w Szymbarku.
W miejscowości działało państwowe gospodarstwo rolne – Stadnina Koni Siary[6]. Od 1994 jako Stadnina Koni Skarbu Państwa Siary[7], a następnie sprywatyzowana.
Złoża ropy naftowej[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość jest znana z eksploatowanych już w XVII wieku, złóż ropy naftowej. W 1790 r. istniały na pograniczu wsi Siary i Sękowa studnie ropne, dzierżawione i eksploatowane przez chłopów pańszczyźnianych od właściciela pól, Jana Wybranowskiego. Ks. Stanisław Staszic prawdopodobnie tutaj oglądał sposób wydobywania „skałoleju”, który przedstawił w 1814 r. na rozprawie Towarzystwa Królewskiego Warszawskiego Przyjaciół Nauk. Oficjalnie złoże odkryte w 1852 r. przez księcia Stanisława Jabłonowskiego, który założył w „Pustym Lesie” w Siarach pierwszą na świecie kopalnię ropy naftowej. W latach 1852–1854 wykonano najgłębsze szyby wykopane ręcznie, z których dostarczano ropę Ignacemu Łukasiewiczowi do Gorlic. Złoże jest zaliczane do najstarszych w Polsce. Obecnie jest na wyczerpaniu.
Zespół pałacowo-parkowy w Siarach[edytuj | edytuj kod]
We wsi Siary znajduje się eklektyczny pałac potentata naftowego Władysława Długosza. Choć historią sięga XIV wieku, to dopiero gdy właścicielem został Władysław Długosz, zespół pałacowo-parkowy w Siarach zyskał charakter reprezentacyjny. Okazały budynek usytuowany jest na wysokiej, pionowo spadającej w dolinę Sękówki skarpie. Pałac otoczony jest rozległym parkiem z unikatowymi rzeźbami. Obecnie obiekt stanowi własność prywatną Edwarda Brzostowskiego.
Osoby związane z miejscowością[edytuj | edytuj kod]
- Jan Adam Haluch-Brzozowski – kolejarz, polityk i przemysłowiec, pułkownik saperów Wojska Polskiego, poseł na Sejm III kadencji (1930-1935) oraz Prezydent Lwowa (1930-1931);
- Władysław Długosz (1864–1937) – senator I kadencji w II RP, poseł na Sejm Krajowy, poseł do austriackiej Rady Państwa, minister dla Galicji i długoletni prezes Krajowego Towarzystwa Naftowego;
- Stanisław Jabłonowski (1799–1878) – pionier przemysłu naftowego, powstaniec listopadowy;
- Jan Rączkowski (1861–1947) – kierownik kopalni, współodkrywca wielkiej ropy w Borysławiu i Tustanowicach;
- Antoni Zawadzki (1859–1928) – generał brygady Wojska Polskiego.
Szlaki turystyczne[edytuj | edytuj kod]
Szlaki piesze
Gorlice – Siary – Przełęcz Owczarska (501 m n.p.m.) – Magura Małastowska – Przełęcz Małastowska (604 m n.p.m.) – Banica – Bartne
Szlaki rowerowe
(Rowerowy Szlak Winny) Gorlice – Siary – Owczary – Małastów – Ropica Górna – Bodaki – Bartne
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1137 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, s. 94.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 15 lutego 2023.
- ↑ Internetowy System Aktów Prawnych.
- ↑ Internetowy System Aktów Prawnych.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Siary, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 475.
| Wsie | |
|---|---|
| Integralne części wsi |
|
| Nieistn. wieś |
