Sieweczka syberyjska

Sieweczka syberyjska
	Eupoda mongola
	(Pallas, 1776)
	; Szata godowa
	; Szata spoczynkowa (E. m. stegmanni)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	siewkowe
Podrząd	siewkowce
Rodzina	sieweczkowate
Podrodzina	sieweczki
Rodzaj	Eupoda
Gatunek	sieweczka syberyjska
Synonimy
	Charadrius mongolus Pallas, 1776; Aegialitis mongola (Pallas, 1776); Anarhynchus mongolus (Pallas, 1776);
	Charadrius mongolus Pallas, 1776; Aegialitis mongola (Pallas, 1776); Anarhynchus mongolus (Pallas, 1776);
Podgatunki
	E. m. mongola (Pallas, 1776); E. m. stegmanni (Portenko, 1939);
	E. m. mongola (Pallas, 1776); E. m. stegmanni (Portenko, 1939);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Sieweczka syberyjska^[4], sieweczka mongolska^[5] (Eupoda mongola) – gatunek średniej wielkości ptaka wędrownego z rodziny sieweczkowatych (Charadriidae). W sezonie lęgowym występuje na Rosyjskim Dalekim Wschodzie; zimuje od Tajwanu i wysp Riukiu po Australazję. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1776 roku Peter Simon Pallas, nadając mu nazwę Charadrius mongolus. Jako miejsce typowe wskazał słone jeziora w okolicach granicy z Mongolią^[1]^[2]; w 1919 roku Ridgway zawęził to do Kulussutai, prawdopodobnie nad rzeką Onon^[2].

Obecnie (2023) większość systematyków nadal umieszcza sieweczkę syberyjską w rodzaju Charadrius^[6]^[7]^[8], inni zaliczają ją do wydzielonego z Charadrius rodzaju Eupoda^[4].

W tradycyjnym ujęciu systematycznym wyróżniano 5 podgatunków^[6]^[7]^[8]^[9]. W 2022 roku Wei et al. w oparciu o badania filogenetyczne i różnice w wokalizacji zaproponowali podział tego taksonu i wydzielenie trzech podgatunków (atrifrons, pamirensis i schaeferi) do osobnego gatunku o nazwie sieweczka himalajska (Eupoda atrifrons)^[10]. W nowym ujęciu systematycznym E. mongola obejmuje już tylko dwa podgatunki – nominatywny i E. m. stegmanni^[10]. Zmiana ta została już zaakceptowana przez autorów Kompletnej listy ptaków świata^[4], ale inne ornitologiczne autorytety jeszcze jej nie wdrożyły^[6]^[7]^[8].

Podgatunki i zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Sieweczka syberyjska zamieszkuje w zależności od podgatunku^[9]^[6]:

Eupoda mongola mongola – wschodnia Syberia i rosyjska część Dalekiego Wschodu. Zimuje od Tajwanu po Australię, nieliczne ptaki dolatują do Nowej Zelandii.
Eupoda mongola stegmanni – od Półwyspu Czukockiego po Kamczatkę, północne Kuryle oraz Wyspy Komandorskie. Rzadko zalatuje na Alaskę. Zimuje od południowej części Wysp Riukiu przez Tajwan po Australię.

Do Polski zalatuje wyjątkowo. Odnotowano tylko dwa pojawienia – w 1977 przy ujściu Wisły i w 2005 koło Jastarni na Półwyspie Helskim^[11].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Wygląd: W szacie godowej samiec ma boki i przód głowy oraz gardło, brzuch i podogonie białe. Przód ciemienia i kantarek oraz pokrywy uszne czarne (na czole pozostaje jednak biała plama). Wierzch głowy, kark i wole jasnordzawe. Grzbiet i skrzydła szare z brązowym odcieniem. Dziób czarny, nogi ciemne. Samiec w szacie spoczynkowej, samica i osobniki młodociane mają barwy bardziej stonowane. Bardzo podobna sieweczka pustynna jest nieco większa, ciemniejsza, bardziej kontrastowa oraz ma dłuższy, grubszy dziób i dłuższe nogi.
Wymiary średnie: długość ciała 18–21 cm^[9]
rozpiętość skrzydeł 45–58 cm^[9]
masa ciała 39–110 g^[9]

Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]

Biotop: Niezalesione tereny, zazwyczaj w pobliżu zbiorników wodnych.
Gniazdo: W zagłębieniu, na ziemi.
Jaja: W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w maju – czerwcu 2–3 jaja.
Wysiadywanie: Jaja wysiadywane są przez okres 22 do 24 dni przez obydwoje rodziców.
Pożywienie: Drobne bezkręgowce.

Status i ochrona[edytuj | edytuj kod]

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje sieweczkę syberyjską za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, według szacunków organizacji Wetlands International z 2006 roku, mieści się w przedziale około 310–390 tysięcy osobników. Ogólny trend liczebności populacji nie jest znany. Wszystkie te dane dotyczą jednak gatunku w starszym, szerszym ujęciu systematycznym^[3].

W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej^[12].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

ptaki Polski

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b P.S. Pallas: Reise durch verschiedene Provinzen des Rußischen Reichs. T. 3: Reise aus Sibirien zurück an die Wolga im 1773sten Jahr. Cz. 2. St. Petersburg: Kayserl. Akademie der Wissenschaften, 1776, s. 700. (łac.).
↑ ^a ^b ^c ^d D. Lepage: Lesser Sand-Plover Charadrius mongolus. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-02-12]. (ang.).
↑ ^a ^b BirdLife International, Charadrius mongolus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016 [online], wersja 2022-2 [dostęp 2023-02-12] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Charadriinae Leach, 1820 - sieweczki (wersja: 2022-09-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-02-12].
↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 80, 1999.
↑ ^a ^b ^c ^d F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-02-12]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Handbook of the Birds of the World and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 7, grudzień 2022 [dostęp 2023-02-12] .
↑ ^a ^b ^c J.F.J.F. Clements J.F.J.F. i inni, The eBird/Clements Checklist of Birds of the World: v2022, 2022 [dostęp 2023-02-12] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Wiersma, P., Kirwan, G.M., Christie, D.A. & Boesman, P.: Lesser Sandplover (Charadrius mongolus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [dostęp 2020-04-07].
↑ ^a ^b ChentaoCh. Wei ChentaoCh. i inni, Genome-wide data reveal paraphyly in the sand plover complex (Charadrius mongolus/leschenaultii), „Ornithology”, 139 (2), ukab085, 2022, DOI: 10.1093/ornithology/ukab085 (ang.).
↑ M. Stopiński, W. Półtorak, A. Sikora, P. Zieliński. Drugie stwierdzenie sieweczki mongolskiej Charadrius mongolus w Polsce. „Notatki Ornitologiczne”. 47 (4), s. 262–266, 2006.
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Zdjęcia i nagrania audiowizualne – sieweczka syberyjska i sieweczka himalajska. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[pal-1] P.S. Pallas: Reise durch verschiedene Provinzen des Rußischen Reichs. T. 3: Reise aus Sibirien zurück an die Wolga im 1773sten Jahr. Cz. 2. St. Petersburg: Kayserl. Akademie der Wissenschaften, 1776, s. 700. (łac.).

[avibase-2] D. Lepage: Lesser Sand-Plover Charadrius mongolus. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-02-12]. (ang.).

[iucn-3] BirdLife International, Charadrius mongolus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016 [online], wersja 2022-2 [dostęp 2023-02-12] (ang.).

[mk-4] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Charadriinae Leach, 1820 - sieweczki (wersja: 2022-09-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-02-12].

[mc-5] P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 80, 1999.

[ioc-6] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-02-12]. (ang.).

[hbwcheck7-7] Handbook of the Birds of the World and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 7, grudzień 2022 [dostęp 2023-02-12] .

[clements-8] J.F.J.F. Clements J.F.J.F. i inni, The eBird/Clements Checklist of Birds of the World: v2022, 2022 [dostęp 2023-02-12] .

[hbwa-9] Wiersma, P., Kirwan, G.M., Christie, D.A. & Boesman, P.: Lesser Sandplover (Charadrius mongolus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [dostęp 2020-04-07].

[wei-10] ChentaoCh. Wei ChentaoCh. i inni, Genome-wide data reveal paraphyly in the sand plover complex (Charadrius mongolus/leschenaultii), „Ornithology”, 139 (2), ukab085, 2022, DOI: 10.1093/ornithology/ukab085 (ang.).

[wpolsce-11] M. Stopiński, W. Półtorak, A. Sikora, P. Zieliński. Drugie stwierdzenie sieweczki mongolskiej Charadrius mongolus w Polsce. „Notatki Ornitologiczne”. 47 (4), s. 262–266, 2006.

[12] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]