Skórowiec fioletowawy

Skórowiec fioletowawy
	; Skórowiec fioletowy w stanie wilgotnym
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	niszczycowce
Rodzina	niszczycowate
Rodzaj	skórowiec
Gatunek	skórowiec fioletowawy
	Nazwa systematyczna
	Veluticeps abietina (Pers.) Hjortstam & Tellería; Mycotaxon 37: 54 (1990)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Odgięta górna powierzchnia jest filcowata

Skórowiec fioletowawy (Veluticeps abietina (Pers.) Hjortstam & Tellería) – gatunek grzybów z rodziny niszczycowatych (Gloeophyllaceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Veluticeps, Gloeophyllaceae, Gloeophyllales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1801 r. Christiaan Hendrik Persoon, nadając mu nazwę Thelephora abietina. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali mu w 1990 r. Kurt Hjortstam i Maria TeresaTellería, przenosząc go do rodzaju Veluticeps^[1].

Synonimy^[2]:

Chaetocarpus abietinus (Pers.) P. Karst. 1889
Chaetocarpus glaucescens (Fr.) P. Karst. 1899
Columnocystis abietina (Pers.) Pouzar 1959
Hymenochaete abietina (Pers.) Massee 1890
Hymenochaete abnormis Peck 1889
Hymenochaete fuscolilacina Britzelm. 1897
Lloydella abietina (Pers.) S. Ito 1955
Lloydella striata (Schrad.) Bres. 1901
Lopharia abietina (Pers.) Z.S. Bi & G.Y. Zheng 1990
Stereum abietinum (Pers.) Fr. 1818
Stereum conchatum (Fr.) Fr. 1838
Stereum crispum (Pers.) Quél. 1892
Stereum glaucescens Fr. 1874
Stereum pinicola Velen. 1922
Stereum striatum (Schrad.) Fr. 1838
Thelephora abietina Pers. 1801
Thelephora conchata Fr. 1821
Thelephora crispa Pers. 1801
Thelephora striata Schrad. 1792
Xerocarpus abietinus (Pers.) P. Karst. 1882
Xerocarpus glaucescens (Fr.) P. Karst. 1882

Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda. Wcześniej w polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był jako skórnik jodłowy, skórnica świerkowa, skórnica fioletowawa^[3].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Owocniki

Wieloletni, zazwyczaj rozpostarty, osiągający średnicę do 15 cm. Gdy rośnie na pionowym podłożu, jego górny brzeg jest odgięty, tworzący kapturkowate kapelusze, często pod ostrym kątem zwisające w dół. Mają grubość do 3 mm i szerokość do 4 cm. Ich odsłonięta powierzchnia jest ciemnoczerwonobrunatna z czarniawymi pręgami, u młodych osobników filcowata, u starszych naga, pokryta czarniawym korteksem. Kontekst sztywny, skórzasto-korkowaty, o barwie od czerwonej do ciemnobrunatnej^[4].

Hymenialna powierzchnia owocnika warstwowana. W stanie suchym ma barwę szarą, szaroczerwoną, szarofioletową lub szarobrunatną. W stanie wilgotnym jest ciemniejsza – ciemnofioletowoniebieska. W miejscach, w których hymenium już się nie odnawia, powstają wyspowe, ciemnobrunatne wgłębienia. Obrzeże białe, wąskie^[4].

Cechy mikroskopijne;

System strzępkowy dimityczny. Strzępki generatywne o szerokości 2–4 μm, cienkościenne, bezbarwne, septowane, ze sprzążkami. Strzępki szkieletowe o szerokości 2,5–5 μm, grubościenne, ciemnobrunatne, bez sprzązek i rzadko tylko septowane. Filcowate okrycie zbudowane z luźno splątanych i wygiętych do góry strzępek szkieletowych. Ciemną, niemal czarną skórkę tworzą mniej więcej równolegle ułożone i silnie z sobą zlepione strzępki szkieletowe. Jaśniejszy kontekst zbudowany jest z luźno splątanych strzępek generatywnych i szkieletowych. Niektóre z nich przebiegają poziomo i w hymenium kończą się cystydiolami lub podstawkami, inne, wybitnie grubościenne kończą się cystydami. Niektóre z nich rozwijające się głęboko w kontekście i znacznie wystające ponad podstawki są grubościenne, o barwie od żółtej do bladobrunatnej z niemal bezbarwnym wierzchołkiem i pokryte są cienką, krystaliczną skórką. Mają rozmiar 150–200 × 8–12 μm. Inne, mniejsze, wyrastające w subhymenium, grubościenne, ciemnobrunatne, zazwyczaj z kilkoma przegrodami mają rozmiar 50–100 × 3–6 μm. Powstają albo w hymenium z maczugowatych cystydioli, albo w kontekście ze strzępek szkieletowych. Podstawki wąsko maczugowate o rozmiarach 50–90 × 6–8 μm, 4-zarodnikowe, ze sprzążką w podstawie. Powstają w nich zarodniki o kształcie od podłużnie elipsoidalnego do niemal cylindrycznego i rozmiarach 9–12 × 4–5 μm. Są bezbarwne lub żółtawe, gładkie, nieamyloidalne, cienkościenne^[4].

Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]

Znane jest jego występowanie tylko w Ameryce Północnej i Europie^[5]. Jest gatunkiem subalpejskim, występującym głównie w wysokogórskich lasach. Na Półwyspie Skandynawskim jest dość pospolity, sięga swoim zasięgiem aż po północne wybrzeże tego półwyspu^[4]. W Polsce znany z licznych stanowisk, głównie w Karpatach^[3]. Jest jednak rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – gatunek potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych^[6].

Saprotrof rozwijający się na średnio lub silnie rozłożonych pniach i gałęziach drzew iglastych. Powoduje brunatną zgniliznę drewna^[4]. W Polsce notowany głównie na jodle pospolitej, poza tym na świerkach i kosodrzewinie^[3].

Gatunki podobne[edytuj | edytuj kod]

Często mylony bywa ze skórniczkiem świerkowym (Amylostereum areolatum). W stanie wilgotnym różni się od niego ciemnofioletowoniebieską powierzchnią hymenialną, mikroskopowo większymi, nieamyloidalnymi zarodnikami i dużymi, cylindrycznymi cystydami z zaokrąglonymi szczytami^[4]. Podobną brązowo-fioletową barwę ma niszczyk iglastodrzewny (Trichaptum abietinum). Również występuje na drewnie drzew iglastych, ale wyraźnie różni się hymenoforem^[7].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c Index Fungorum. [dostęp 2017-09-26]. (ang.).
↑ Species Fungorum. [dostęp 2017-09-26]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Stanisław Domański: Grzyby (Mycota). Tom XXI. Podstawczaki (Basidiomycota). Bezblaszkowce (Aphyllophorales). Skórnikowate (Stereaceae). Pucharkowate (Podoscyphaceae). Kraków: PWN, 1991. ISBN 83-01-09471-0.
↑ Discover Life Maps. [dostęp 2017-09-26].
↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.

[if-1] Index Fungorum. [dostęp 2017-09-26]. (ang.).

[sf-2] Species Fungorum. [dostęp 2017-09-26]. (ang.).

[checklist-3] Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.

[domanski-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Stanisław Domański: Grzyby (Mycota). Tom XXI. Podstawczaki (Basidiomycota). Bezblaszkowce (Aphyllophorales). Skórnikowate (Stereaceae). Pucharkowate (Podoscyphaceae). Kraków: PWN, 1991. ISBN 83-01-09471-0.

[5] Discover Life Maps. [dostęp 2017-09-26].

[6] Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[guminska-7] Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]