Sklepienie kryształowe

Sklepienie kryształowe – sklepienie stosowane w późnym gotyku, w którym zrezygnowano z żeber, a wysklepki sklepienne mają ostre krawędzie. Uzyskiwano w ten sposób powierzchnie złożone z licznych, małych wysklepek z pryzmatycznym wgłębieniem, na których gra światła tworzyła ciekawy efekt dekoracyjny. Dawało to malownicze efekty, sprawiało wrażenie migotania, jarzenia się, jak na załamanej powierzchni kryształu. Sklepienia tego rodzaju zostały po raz pierwszy zastosowane w 1471 na zamku Albrechtsburg w Miśni przez budowniczego Arnolda z Westfalii. Architektonicznie są jednym z najbardziej imponujących przykładów geometrycznych eksperymentów i wszechstronności zarówno w przestrzeniach świeckich, jak i sakralnych. Później rozpowszechniły się w Saksonii, następnie m.in. w Czechach (np. dom mieszkalny w Slavonicach), Morawach i obecnej północnej Polsce (Gdańsk - kościoły Mariacki, św. Katarzyny, śś. Piotra i Pawła, Warmia)^[1]^[2]^[3].

Sklepienia diamentowe należą do najbardziej oryginalnych, ale najmniej znanych elementów architektury średniowiecznej.

Niektóre budowle w obecnej Polsce, w których zastosowano sklepienie kryształowe:

Gdańsk: kościoły Mariacki, św. Katarzyny, św. św. Piotra i Pawła, św. Brygidy
Pomorze Gdańskie: kościół św. Jana i ratusz w Malborku, ramionia transpeptu w kościele pocysterskim w Pelplinie
Pomorze Zachodnie: kościół św. Jana w Stargardzie, klasztor dominikanów w Myśliborzu
Warmia: Zamek Kapituły Warmińskiej w Olsztynie - refektarz i sala administratora (sklepienia datuje się na okres administrowania zamku przez Mikołaja Kopernika), kościół w Barczewie, kościół św. Jakuba w Olsztynie, zabudowania kolegialne w Dobrym Mieście
Mazury: nawy boczne w kościele św. św. Piotra i Pawła w Morągu, kościół św. Jerzego w Kętrzynie
Mazowsze: kościół św. św. Michała i Jana Chrzciciela w Łomży, klasztor bernardynów w Warszawie
pozostałe przykłady: Monaster Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy i św. Jana Teologa w Supraślu, kościół pobenedyktyński św. Jana w Mogilnie, kościół w Koninie, kościół franciszkanów w Żaganiu, klasztor franciszkanów w Opolu, kościół św. Marcina w Bukowcu, Collegium Maius w Krakowie

Przypisy

↑ Schematy sklepień w architekturze gotyckiej (sklepienie krzyżowo-żebrowe, kryształowe, gwiaździste). isztuka.edu.pl. [dostęp 2022-07-09].
↑ Nikolaus Pevsner, John Fleming, Hugh Honour: Lexikon der Weltarchitektur. München, Prestel, 1992, ISBN 3-7913-1238-3
↑ Zdzisław Mączeński - Poradnik budowlany dla architektów. Państwowe Wydawnictwa Techniczne, Warszawa, 1953, s. 320-321, język polski

Bibliografia

Opacic, Zoe; Diamond Vaults: Innovation and Geometry in Medieval Architecture, London: Architectural Association, 2005. ISBN 1-902902-47-5

[isztuka-1] Schematy sklepień w architekturze gotyckiej (sklepienie krzyżowo-żebrowe, kryształowe, gwiaździste). isztuka.edu.pl. [dostęp 2022-07-09].

[Nikolaus_Pevsner-2] Nikolaus Pevsner, John Fleming, Hugh Honour: Lexikon der Weltarchitektur. München, Prestel, 1992, ISBN 3-7913-1238-3

[Zdzisław_Mączeński-3] Zdzisław Mączeński - Poradnik budowlany dla architektów. Państwowe Wydawnictwa Techniczne, Warszawa, 1953, s. 320-321, język polski

[1]

[2]

[3]