Soła
| ||
 Soła za Wieprzem | ||
| Kontynent | Europa | |
| Państwo |  Polska
| |
| Rzeka | ||
| Długość | 88,9 km | |
| Powierzchnia zlewni | 1375 km² | |
| Średni przepływ | 18,8 m³/s Tresna | |
| Źródło | ||
| Miejsce | Rajcza[1] | |
| Wysokość | 776 m n.p.m. | |
| Współrzędne | 49°30′20,0″N 19°05′59,5″E/49,505556 19,099861 | |
| Ujście | ||
| Recypient | Wisła | |
| Miejsce | ok. Oświęcimia | |
| Wysokość | 226 m n.p.m. | |
| Współrzędne | 50°03′12″N 19°14′47″E/50,053333 19,246389 | |
Położenie na mapie województwa śląskiego   źródło  ujście | ||
Położenie na mapie Polski  źródło ujście | ||
Soła – rzeka w południowej Polsce. Przepływa kolejno przez: Kotlinę Żywiecką, Beskid Mały i Pogórze Śląskie i jest pierwszym dużym prawobrzeżnym dopływem Wisły. Długość 88,9 km, powierzchnia dorzecza 1,4 tys. km². Średni przepływ 18,8 m³ na sekundę, przepływ minimalny 1 m³/s, przepływ maksymalny zarejestrowany w 1958 roku w Tresnej 1382 m³/s.[potrzebny przypis] Potencjał powodziowy Soły jest bardzo poważny i zajmuje ona drugie miejsce po Dunajcu wśród karpackich dopływów Wisły.
Dorzecze Soły leży w strefie wysokich opadów sięgających od 750 do 1300 mm. Hydrologiczne półrocze letnie skupia 64% opadów, zimowe 36%. Trzy miesiące letnie (czerwiec, lipiec, sierpień) dają w sumie blisko 39% opadu rocznego, natomiast trzy miesiące zimowe (grudzień, styczeń, luty) tylko 17% opadu rocznego. Z przeprowadzonych badań hydrologicznych w latach 1891–1930 oraz od roku 1951 wynika, że wysokie stany wody występowały w miesiącach marzec–kwiecień spowodowane wiosennym topnieniem śniegu i lipiec–sierpień spowodowane nawalnymi deszczami. Te same przyczyny, które wywołują wysokie kulminacje wezbrań, wpływają równocześnie na skrócenie czasu wezbrań. Wezbrania letnie w dorzeczu Soły są zazwyczaj gwałtowne, lecz krótkotrwałe.[potrzebny przypis]
Rzeka zaczyna się jako połączenie kilku potoków górskich Beskidu Żywieckiego – najbardziej wyrazistym miejscem, od którego można mówić o rzece Soła, jest połączenie dwu dużych potoków górskich w miejscowości Rajcza (obok przystanku kolejowego), od którego to miejsca ciek o charakterze typowo górskim, potokowym, zmienia się bardziej w rzeczny. Potokami tworzącymi Sołę w tym miejscu są Rycerka (nazwa miejscowa: Potok Rycerki) i Woda Ujsolska (nazwa miejscowa: Ujsoła). Na mapach można spotkać inne miejsce początku Soły, ok. 5 km w górę rzeki, gdzie w miejscowości Sól do potoku Czerna wpada potok Solanka. Utworzony z nich potok jest jednak kilkakrotnie mniejszy od Rycerki, do której wpada ok. 0,5 km przed połączeniem Rycerki i Ujsoły.[potrzebny przypis]
Górny bieg Soły zwany jest Solanką łączy się z potokiem Czerną, tworząc Sołę[2].
Soła uchodzi do Wisły w okolicach Oświęcimia, zwiększając jej przepływ o około 59% (najwięcej w skali kraju).[potrzebny przypis]
Częste powodzie powodujące duże szkody (szczególnie ta z 1958, która spowodowała zalanie centrum Żywca), spowodowały konieczność wybudowania zespołu zapór na rzece w celu jej ujarzmienia. Zespół ten nazwano Kaskadą Soły.
Kaskada Soły składa się z czterech zbiorników wodnych, trzech utworzonych na rzece i jednego, służącego do celów energetycznych, na górze Żar:
- Jezioro Żywieckie – najwyżej położony zbiornik z zaporą i elektrownią w Tresnej
- Jezioro Międzybrodzkie – z zaporą i elektrownią w Porąbce
- zbiornika na górze Żar – z elektrownią szczytowo-pompową
- Jezioro Czanieckie – z zaporą w Porąbce (z uwagi na zasilanie w wodę pitną Bielska-Białej i GOP-u nie dozwolone jest wykorzystanie rekreacyjne zbiornika).
Od 1937 istniał już zbiornik międzybrodzki zamknięty od północy zaporą w Porąbce. W latach 1958-1966 wybudowano zbiorniki zamknięte zaporami w Tresnej oraz druga w Porąbce – tworzącą jezioro Czanieckie, a w latach 1971-1979 zrealizowano przedsięwzięcie inwestycyjne – elektrownię szczytowo-pompową ze sztucznym zbiornikiem na szczycie góry Żar (o mocy 500 MW). Jest to pierwsza w Polsce pełna kaskada rzeki zbudowana według zasady najbardziej efektywnego i kompleksowego wykorzystania oraz ochrony zasobów wodnych.
Główne zadania kaskady:
- ochrona przed powodziami
- zaopatrzenie w wodę pitną m.in. Katowic, Tychów i Bielska-Białej
- wyrównywanie przepływów górnej Wisły
- wykorzystanie mocy energetycznej do wytwarzania prądu
Powstałe zbiorniki wodne stworzyły również doskonałe warunki do turystyki, wypoczynku i rekreacji.
Miejscowości położone nad Sołą:
- Rajcza
- Milówka
- Cisiec
- Węgierska Górka
- Cięcina
- Wieprz
- Żywiec
- Tresna
- Czernichów
- Międzybrodzie Żywieckie
- Międzybrodzie Bialskie
- Porąbka
- Czaniec
- Kobiernice
- Kęty
- Nowa Wieś
- Hecznarowice
- Bielany
- Łęki
- Grojec (powiat oświęcimski)
- Oświęcim
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Oficjalny serwis gminy Rajcza – rajcza.com
- ↑ Komisja Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych: Hydronimy. Izabella Krauze-Tomczyk, Jerzy Ostrowski (oprac. red). T. 1. Cz. 1: Wody płynące, źródła, wodospady. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006. ISBN 83-239-9607-5.