Sokoliki (wieś)

Artykuł	49°5′32″N 22°53′18″E
- błąd	39 m
WD	49°5'58"N, 22°52'26"E
- błąd	39 m
Odległość	1398 m

Sokoliki
— wieś —
Zrujnowana cerkiew po stronie ukraińskiej
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	bieszczadzki
Gmina	Lutowiska
Sołectwo	Stuposiany
Wysokość	836 m n.p.m.
Liczba ludności (2006)	0
SIMC	0992237
Położenie na mapie gminy Lutowiska Sokoliki
Położenie na mapie Polski Sokoliki
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Sokoliki
Położenie na mapie powiatu bieszczadzkiego Sokoliki
49°05′32″N 22°53′18″E

Sokoliki na mapie z 1787

Sokoliki – nieistniejąca po polskiej stronie granicy z Ukrainą wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie bieszczadzkim, w gminie Lutowiska, po obu stronach rzeki San na obszarze Bieszczadzkiego Parku Narodowego. Mimo to miejscowość figuruje jako wieś w rejestrze TERYT. Podlega sołectwu Stuposiany.

Po ukraińskiej stronie Sanu pozostała osada z przystankiem kolejowym Sokoliki (linia kolejowa Lwów – Użhorod) i kilkoma domami administracyjnie należącymi do wsi Niżnyj Turiw.

Do 1934 roku odrębna gmina jednostkowa, a w latach 1934–1945 gromada w zbiorowej gminie Tarnawa Niżna, należącej do powiatu turczańskiego w woj. lwowskim (do 1931 woj. stanisławowskie). W latach 1945–51 w obrębie powiatu leskiego w woj. rzeszowskim, w 1952–72 powiatu ustrzyckiego, a w 1972–75 powiatu bieszczadzkiego w tymże województwie (1952–54 i od 1973 w gminie Lutowiska (Szewczenko)).

Historia

Wieś była lokowana w dwóch etapach około roku 1556, co potwierdza dokument o podziale majątku po Barbarze Herburt, córce Jana Herbuta właściciela ziem leskich, żonie Piotra Kmity (1477–1553), marszałka wielkiego koronnego, wojewody krakowskiego. Zapisano wtedy, że część wsi jest zwolniona z podatków.

Właścicielami wsi Sokoliki była patriotyczna rodzina Dybowskich. W 1848 roku dwór był punktem przerzutowym ochotników, którzy wędrowali z Galicji na Węgry do powstania.

W 1863 r. podczas powstania styczniowego córki Dybowskiego – Olimpia i Wanda – prowadziły działalność patriotyczną nie tylko w Sokolikach, ale także we Lwowie, kwestując na potrzeby powstania, organizując pomoc dla rannych powstańców i szerząc oświatę. Wanda Dybowska (1842–1915), w której za czasów gimnazjalnych zakochany był poeta i powstaniec styczniowy Mieczysław Romanowski (1833–1863), wyszła za mąż za Franciszka Longchamps de Bérier (1840–1914), również powstańca (adiutanta generała Walerego Wróblewskiego) i znanego polskiego przemysłowca (syna Bogusława Longchamps de Bérier (1808–1888), lekarza, powstańca z 1831 roku), który osiadł w Sokolikach w majątku żony w 1864 r. Potem majątek dziedziczyli jego synowie i wnukowie. Groby tej rodziny znajdują się na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie w kwaterze powstańców listopadowych, zwanej kwaterą „Żelaznej Kompanii”.

Pod koniec XIX wieku w Sokolikach prowadził badania etnograficzne Izydor Kopernicki. Powstała sieć kolejek wąskotorowych w dolinie Górnego Sanu, a także w dolinie potoku Wołosaty i Terebowiec. Od roku 1905 przez miejscowość prowadzi linia kolejowa łączącą Użhorod z Samborem, znajduje się tu stacja kolejowa Sokoliki.

W 1921 wieś liczyła jeszcze 1421 mieszkańców (w tym 65% grekokatolików). W latach 30. XX wieku stała się modnym letniskiem. Korzystne położenie komunikacyjne (linia kolejowa Lwów – Użhorod przez Przełęcz Użocką) umożliwiło rozwój lokalnego przemysłu drzewnego. Budowa kolei normalnotorowych i wąskotorowych, spowodowała rozkwit miejscowości. Sokoliki stały się centrum przemysłu drzewnego. Przeładowywano w nich drewno na normalną kolej i wysyłano na Węgry i dalej. Sokoliki Górskie stały się punktem końcowym bieszczadzkich kolejek leśnych z dolin Wołosatego i Terebowca.

Do roku 1939 we wsi znajdował się dwór, którego właścicielem był Henryk Rubinstein. II wojna światowa (a szczególnie jej koniec) doprowadziła do całkowitej zagłady miejscowości i wysiedleń mieszkańców po obu stronach Sanu.

Po II wojnie światowej – w 1945 roku i w czerwcu 1946 roku – ukraińskich mieszkańców wywieziono do ZSRR. Dzisiejsze Sokoliki to tylko popadająca w ruinę, opuszczona cerkiew pw. św. Wielkiego Męczennika Dymitra, służąca przez wiele lat pogranicznikom ZSRR za stajnię i magazyn. W odległości ok. 2 km od centrum dawnej wsi znajdują się zabudowania stacji kolejowej i kilka domów.

Demografia

• W 1921 Sokoliki Górskie zamieszkiwało 1417 osób w 248 domach mieszkalnych:
  • 926 wyznania greckokatolickiego
  • 244 wyznania mojżeszowego
  • 247 wyznania rzymskokatolickiego

Linki zewnętrzne

• Sokoliki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 18 .
• Sokoliki Górskie
• Cerkiew w Sokolikach