Soltan Ali Maszhadi
Miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
1520 |
Narodowość | |
Język | |
Dziedzina sztuki |
Soltan Ali Maszhadi, pers. سلطانعلی مشهدی (pełne imię: Soltan Ali-e Mohammad-e Maszhadi), ur. w Meszhedzie, fl 1453–1519, zm. 1520 w Meszhedzie – perski kaligraf piszący w nastaligh.
Ojciec Soltana Alego zmarł kiedy ten miał 7 lat i niedługo później zaczął on samodzielnie uczyć się kaligrafii. Pozostał w tym zakresie samoukiem dopóki ok. roku 1468 nie przeniósł się do Heratu, gdzie miał pobierać nauki u Azhara Tebriziego (zm. 1475) lub jednego z jego uczniów. Począwszy od roku 1470 pracował dla Husajna Bajkary (1469–1506) i jego wezyra Ali Szer Nawojego. Soltan Ali projektował inskrypcje, takie jak ta (1477-78) na marmurowej platformie nagrobków przodków Husajna Bajkary wzniesionej w Mauzoleum Abdollaha Ansariego w Gazargah (obecnie Herat). Był także kaligrafem wielu najświetniejszych rękopisów sporządzanych dla timurydzkiego dworu, takich jak kopia Gulistanu Sadiego z 1486 (Art and History Collection, LTS1995.2.30), kopia Mantigh ot-tajr Attara z 1487 (Metropolitan Museum of Art, 63.210) czy kopia Bostanu Sadiego z 1488 (Biblioteka Narodowa Egiptu, Adab Farsi 908). Po śmierci Husajna Bajkary w roku 1506 i upadku timurydzkich rządów w Heracie powrócił do rodzinnego Meszhedu. To tam w roku 1514 napisał Adab-e Chatt („Etykieta kaligrafii”), wierszowany traktat poświęcony kaligrafii, który później został włączony do biografii kaligrafów i malarzy Kadi Ahmeda (zm. 1606). Zawiera on zarówno praktyczne wskazówki, jak i informacje o charakterze autobiograficznym, oraz pokazuje bliskie związki pomiędzy praktyką kaligrafii a dyscyplinami religijnymi[2][3][4].
Styl Soltana Alego jest delikatniejszy oraz bardziej płynny i przestrzenny niż ten praktykowany przez jego poprzednika Dżafara Tebriziego (fl 1412–1431). Widać w nim też mistrzowską kontrolę i modulację, objawiającą się we wprowadzaniu wizualnych rytmów za pomocą przedłużania i podkreślania pewnych form, takich jak np. pociągnięcia litery kaf. Nastaligh Soltana Alego „pokazuje doskonałą równowagę pomiędzy płynnością a dyscypliną, cechami, które wskazywał w swoim traktacie o kaligrafii”[5]. W jego twórczości wschodni (albo chorasański) styl nastaligh, zapoczątkowany przez Dżafara i Azhara, osiągnął swoją klasyczną formę, i w okresie safawidzkim zaczął dominować także w zachodnim Iranie[2][6][7]. To właśnie ten wschodni styl, „dalej udoskonalony w następnych stuleciach, jest pismem nastaligh używanym obecnie w Iranie”[7]. Tym samym styl Soltana Alego „stał się synonimem pisma nastaligh, pieczołowicie kolekcjonowanym i cenionym przez późniejszych koneserów i naśladowanym przez jego następców w kolejnych stuleciach”[8]. Pisząc o nim Kadi Ahmed stwierdził, iż „to co napisał podbiło świat i jest pośród innych pism jak słońce pośród planet”[9]. Soltan Ali miał wielu uczniów, spośród których najważniejszymi byli Soltan Mohammad Nur oraz Soltan Mohammad Chandan[2].
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Oderwane folio z rękopisu Gulistanu Sadiego z 1468 roku. Na początku XVI wieku na marginesach dodano nową iluminację, której projekt przypisuje się Agha Mirakowi (fl. 1520–1575)[10]. Freer Gallery of Art
-
Kaligrafia z wierszami Arefiego Herawiego (zm. 1438). Herat, 1470. Biblioteka Pałacu Golestan
-
Oderwane folio z rękopisu Gulistanu Sadiego. Herat, 1475–1500 (iluminacja marginesów pochodzi z czasów safawidzkich). Cleveland Museum of Art
-
Strona z rękopisu Mantigh ot-tajr Attara. Herat, z datą 25 kwietnia 1487 (iluminacja została dodana przez Zajn-al-Abedina Tebriziego (zm. 1602) ok. 1600 roku[11]). Metropolitan Museum of Art
-
Strona z rękopisu Chamse Ali Szer Nawojego. Herat, 1492. Royal Collection
-
Strona z Albumu Golszan z wierszem skomponowanym i przepisanym przez Soltana Alego (iluminacja pochodzi z początku XVII w.). Herat, 1499. Biblioteka Pałacu Golestan
-
Dwie strony z rękopisu dywanu Husajna Bajkary. Herat, ok. 1500. Metropolitan Museum of Art
-
Strona z rękopisu Sobhat al-Abrar Dżamiego (marginesy pochodzą z początku XVII stulecia). Herat, ok. 1500. Metropolitan Museum of Art
-
Oderwane folio z rękopisu dywanu Suhajliego (zm. 1501/1502). Herat, początek XVI w. Arthur M. Sackler Gallery
-
Strona z rękopisu zbioru wierszy. Herat. Archiwum Fundacji Mostazafan
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Gulistan by Sa‘di. Freer Gallery of Art. [dostęp 2021-05-03]. (ang.).
- ↑ a b c Wheeler M. Thackston: Sultan ‛Ali Mashhadi. Grove Art Online. [dostęp 2022-05-01]. (ang.).
- ↑ Soltān ‘Ali Mashhadi. Anthology of Iranian Masters of Calligraphy. [dostęp 2022-05-02]. (ang.).
- ↑ Blair 2008 ↓, s. 279–280, 313.
- ↑ Blair 2008 ↓, s. 281.
- ↑ Blair 2008 ↓, s. 430, 432–433.
- ↑ a b Gholam Hosejn Jusofi: CALLIGRAPHY. Encyclopædia Iranica. [dostęp 2022-04-06]. (ang.).
- ↑ Blair 2008 ↓, s. 286.
- ↑ Kadi Ahmed, Gulistan-e honar za: Sultan Ali Mashhadi. Freer Gallery of Art. [dostęp 2022-05-03]. (ang.).
- ↑ Detached folio from a Gulistan (Rosegarden) by Sa’di. Freer Gallery of Art. [dostęp 2021-05-03]. (ang.).
- ↑ Blair 2008 ↓, s. 283, 313.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Sheila S. Blair: Islamic Calligraphy. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2008. ISBN 978-0-7486-1212-3. (ang.).
- Gholam Hosejn Jusofi: Calligraphy. Encyclopædia Iranica. [dostęp 2022-04-06]. (ang.).
- Wheeler M. Thackston, Sultan ‛Ali Mashhadi, Grove Art Online, DOI: 10.1093/gao/9781884446054.article.T082297 [dostęp 2022-05-01] (ang.).