Somonino (gmina)

Somonino
	gmina wiejska
	; Budynek urzędu gminy w Somoninie
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Powiat	kartuski
TERC	2205052
Siedziba	Somonino
Wójt	Marian Kryszewski; (od 2024)
Powierzchnia	112,27 km²
Populacja (30.06.2022); • liczba ludności	; 11 204
• gęstość	99,8 os./km²
Nr kierunkowy	58
Tablice rejestracyjne	GKA
	Adres urzędu:ul. Ceynowy 21; 83-314 Somonino
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw	16
	Położenie na mapie województwa pomorskiego Somonino
	Położenie na mapie Polski Somonino
	54°17′N 18°12′E/54,276667 18,198889
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa
	Biuletyn Informacji Publicznej

Liczba mieszkańców
Rok	Ludność	Zmiana (%)
2002	8858	–
2003	8949	1%
2004	9066	1,3%
2005	9165	1,1%
2006	9187	0,2%
2007	9376	2,1%
2008	9523	1,6%
2009	9572	0,5%
2010	9725	1,6%
2011	9877	1,6%
2012	9978	1%
2013	10 093	1,2%
2014	10 210	1,2%
2015	10 304	0,9%
2016	10 409	1%
2017	10 527	1,1%
2018	10 727	1,9%
2019	10 814	0,8%
2021	11 133	2,9%
2022	11 204	0,6%
1. Dane publikowane rokrocznie przez GUS. Baza demografia [1]

Somonino (do 1954 gmina Goręczyno) – gmina wiejska w województwie pomorskim, w powiecie kartuskim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie gdańskim.

Obszar gminy został podzielony między 16 sołectw: Borcz, Egiertowo, Goręczyno, Hopowo, Kamela, Kaplica, Ostrzyce, Piotrowo, Połęczyno, Ramleje, Rąty, Rybaki, Sławki, Somonino, Starkowa Huta, Wyczechowo.

Siedziba gminy to Somonino.

Według danych z 30 czerwca 2022^[2] gminę zamieszkiwały 11 204 osoby.

Gmina jest gminą dwujęzyczną - według danych pochodzących ze spisu powszechnego przeprowadzonego w 2002 roku, 30,8% ludności gminy posługuje się językiem kaszubskim.

Historia terenów wchodzących w skład dzisiejszej gminy

Miejscowości tworzące obecną gminę Somonino powstały w 2 głównych rzutach osadniczych. Istnienie pierwszego z nich zostało potwierdzono w źródłach w roku 1241, w czasach książąt pomorskich. Dotyczył on wsi Somonino, Goręczyno, Ostrzyce, Połęczyno, Borcz, Rąty, Wyczechowo i Sławki. Metryka tych miejscowości może być znacznie wcześniejsza, rok 1241 dotyczy jedynie pierwszej o nich wzmianki w źródłach pisanych. Zapis ten potwierdza również ich funkcjonowanie w ramach pomorskiej kasztelanii goręczyńskiej. Ludność tych miejscowości była słowiańska, a dokładniej mówiąc pomorska, czyli według dzisiejszej nomenklatury kaszubska^[3].

Drugi znaczący rzut osadniczy miał miejsce w XVII w., gdy teren dzisiejszej gminy Somonino był częścią Prus Królewskich należących do I Rzeczpospolitej. W tym okresie powstawały na miejscu trzebionych lasów liczne 'huty' tj. Egiertowa Huta (Egiertowo), Kapelowa Huta (Kaplica), Rybacka Huta (Rybaki), Piotrowa Huta (Piotrowo), Starkowa Huta oraz Hopowo i Kamela. Historyczne określenie huta, nie miało wówczas współczesnego znaczenia dużego, przemysłowego zakładu wytopu stali. Dotyczyło one miejsc w karczowanych lasach, gdzie pnie z wyrąbywanego boru palono uzyskując smołę, węgiel drzewny, popiół, dziegieć i, w niektórych lokalizacjach, szkło. Wsie te zostały głównie zasiedlone przez Niemców wyznania ewangelickiego sprowadzanych przede wszystkim z terenu Pomorza Zachodniego. Przybyli oni z inicjatywy bądź kartuskiego zakonu dążącego do zagospodarowania należących do niego rozległych terenów leśnych, bądź starostów kościerskich^[3].

Z tego schematu osadniczego, spośród wsi sołeckich gminy Somonino, wyłamują się tylko Ramleje, które powstały w XIX w.^[3] Był to czas przynależności terenów gminy do Królestwa Prus. W miejscowości od początku jej istnienia zdecydowanie dominowała ludność kaszubska^[4].

Ten, w głównej mierze dwuetapowy, rozwój osadnictwa spowodował, że na przełomie XIX i XX w., oprócz zasiedziałej na tym terenie, już od czasów wczesnego średniowiecza, ludności kaszubskiej istotną część mieszkańców stanowili potomkowie osadników niemieckich z początku XVII w. Wg danych zawartych w Statystce ludności kaszubskiej Stefana Ramułta Niemcy stanowili blisko połowę (tj. ok. 48%) mieszkańców terenów dzisiejszej gminy^[5]. Ludność ta, w rezultacie rozpętanej przez hitlerowców wojny, została wysiedlona po roku 1945.

W okresie powojennym w strukturze etnicznej gminy zdecydowanie dominowali Kaszubi. Wg badań socjologicznych z pierwszych lat XXI w. stanowili oni 86 % mieszkańców gminy, a łącznie z "pół-Kaszubami" 97%^[6].

Charakterystyczną cechą w dziejach terenów dzisiejszej gminy jest to, że największym ośrodkiem w okolicy było od czasów średniowiecza Goręczyno. Dopiero w roku 1954 funkcję stołecznego ośrodka gminy przejęło Somonino. Wzrost znaczenia Somonina i spadek Goręczyna wynikał z faktu, że wybudowana w 1901 r. linia kolejowa Kościerzyna - Kartuzy, jak i oddana do użytku w 1933 r. magistrala węglowa, została poprowadzona właśnie przez Somonino, omijając Goręczyno.

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2005^[7] gmina Somonino ma obszar 112,27 km², w tym:

użytki rolne: 53%
użytki leśne: 36%

Gmina stanowi 10,02% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2004^[2]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	9066	100	4463	49,2	4603	50,8
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	80,8		39,8		41

Położenie

Położona jest w środkowej części województwa pomorskiego na terenie Kaszubskiego Parku Krajobrazowego, u stóp wzniesień, zwanych Wzgórzami Szymbarskimi. Krajobraz urozmaica przepływająca rzeka Radunia, pełna ryb i ptactwa wodnego, tworząca zakola, atrakcyjna dla amatorów spływów kajakowych i wędkarzy. W letniskowej wsi Ostrzyce działają ośrodki wypoczynkowe. Gmina Somonino graniczy od północy z gminą Kartuzy, od północnego wschodu z gminą Żukowo, od zachodu z gminą Stężyca, od wschodu z gminą Przywidz, a od południa z gminą Kościerzyna. Najwyższy punkt terenu gminy (w okolicach wsi Kaplica) ma wysokość 296,2 m n.p.m., najniżej położone tereny (w dolinie rzeki Raduni) osiągają wysokość nieco powyżej 157 m n.p.m. Liczne obniżenia terenu, często wypełnione jeziorami i oczkami wodnymi, stanowią urozmaicenie krajobrazu, determinując jednocześnie rozwój przestrzenny gminy.

Ochrona przyrody

Sąsiednie gminy

Kartuzy, Kościerzyna, Nowa Karczma, Przywidz, Stężyca, Żukowo

Przypisy

↑ ^a ^b Gmina Somonino w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-16] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ ^a ^b Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ ^a ^b ^c Breza Edward. Nazwy miejscowości powiatu kartuskiego. Kartuzy 2017. s.180-181
↑ StefanS. Ramułt StefanS., Statystyka ludności kaszubskiej, Akademia Umiejȩtności, 1899, s. 93 [dostęp 2025-06-22] .
↑ StefanS. Ramułt StefanS., Statystyka ludności kaszubskiej, Akademia Umiejȩtności, 1899, s. 77-100 [dostęp 2025-06-22] .
↑ Jan Mordawski. Statystyka ludności kaszubskiej. Kaszubi u progu XXI w. Gdańsk 2005 s. 21
↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[populacja2016-1] Gmina Somonino w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-16] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[autonazwa2-2] Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[:0-3] Breza Edward. Nazwy miejscowości powiatu kartuskiego. Kartuzy 2017. s.180-181

[4] StefanS. Ramułt StefanS., Statystyka ludności kaszubskiej, Akademia Umiejȩtności, 1899, s. 93 [dostęp 2025-06-22] .

[5] StefanS. Ramułt StefanS., Statystyka ludności kaszubskiej, Akademia Umiejȩtności, 1899, s. 77-100 [dostęp 2025-06-22] .

[6] Jan Mordawski. Statystyka ludności kaszubskiej. Kaszubi u progu XXI w. Gdańsk 2005 s. 21

[autonazwa1-7] Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

Wsie	Borcz Egiertowo Goręczyno Hopowo Kamela Kaplica Ostrzyce Piotrowo Połęczyno Ramleje Rąty Rybaki Sławki Somonino Starkowa Huta Wyczechowo
Osada	Wyczechowo
Części wsi	Borcz-Leśniczówka Dąbrowa Dębowo Graniczny Dwór Jekmuca Koszowatka (Ostrzyce) Koszowatka (Rąty) Mały Dwór Owczarnia Pstra Suka Rokitki Sarni Dwór-Leśniczówka Stary Dwór Trątkownica Węgliszyno
Kolonie wsi	Chylowa Huta Nowy Dwór
Osada wsi	Kolańska Huta
Osada leśna wsi	Lisia Góra
Nieoficjalna osada leśna	Patoka

Miasta	Kartuzy Żukowo
Gminy miejsko-wiejskie	Kartuzy Żukowo
Gminy wiejskie	Chmielno Przodkowo Sierakowice Somonino Stężyca Sulęczyno

Przynależność wojewódzka	woj. pomorskie (II RP) (1919–39) woj. gdańskie (1945–75)
Miasta (1919–75)	Kartuzy (od 1923)
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–54 i 1973–75)	Banino (do 1954) Chmielno Goręczyno (do 1954) Kamienica Szlachecka (do 1954) Kartuzy Parchowo (do 1954) Przodkowo Sianowo Sierakowice Somonino (od 1973) Stężyca Sulęczyno* Żukowo
Gromady (1954–72)	Banino (1954–72) Borzestowo (1954–61) Brodnica Górna (1954–68) Chmielno (1954–72) Czeczewo (1954–59) Dzierżążno (1954–72) Egiertowo (1954–61) Firoga (1954–72) Gołubie (1954–61) Goręczyno (1954–61) Gowidlino (1954–71) Hopy (1954–57) Kamienica Królewska (1954–61) Kamienica Szlachecka (1954–72) Kiełpino (1954–59) Leźno (1954–59) Miechucino (1954–59) Mirachowo (1954–59) Mojusz (1954–59) Mściszewice (1954–61) Nakla (1954 →) Parchowo (1954 →) Podjazy (1954–58) Pomieczyno (1954–61) Prokowo (1954–59) Przodkowo (1954–72) Przyjaźń (1958–68) Puzdrowo (1954–68) Sianowo (1954–72) Sierakowice (1954–72) Skrzeszewo Żukowskie (1954–57) Somonino (1962–72) Stężyca (1954–72) Suleczyno (1954–72) Szymbark (1954–72) Żukowo (1954–72)
Legenda	* 1934–54 gmina Suleczyno