Przejdź do zawartości

Sosna zachodnia

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Sosna zachodnia
Ilustracja
Systematyka[1][2][3]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

nagonasienne

Klasa

iglaste

Rząd

sosnowce

Rodzina

sosnowate

Rodzaj

sosna

Gatunek

sosna zachodnia

Nazwa systematyczna
Pinus monticola Dougl. ex D.Don
A. B. Lambert, Descr. Pinus ed. 3, 2: unnumbered page between 144 & 145. 1832
Synonimy
  • Strobus monticola (Douglas ex D.Don) Rydberg
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Zasięg
Mapa zasięgu

Sosna zachodnia (Pinus monticola Dougl. ex D. Don) – gatunek drzewa iglastego z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Sosna zachodnia występuje na obszarze Ameryki Północnej, na górzystych terenach USA (Kalifornia, Idaho, Montana, Nevada, Oregon, Waszyngton) i Kanady (Alberta, Kolumbia Brytyjska). W Polsce spotykana bardzo rzadko w uprawie.

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Drzewo iglaste, o koronie wąskiej, stożkowatej, z krótkimi gałęziami. Z wiekiem korona szeroka i spłaszczona.
Pień
Prosty, osiąga wysokość 30–60(70) m i średnicę 100(250) cm. Kora młodych drzew jest szara, cienka i gładka, starszych przypomina szachownicę.
Szyszki
Liście
Igły długości 4–10 cm, szerokości 0,7–1 mm, zebrane w po 5 na krótkopędach. Proste, lekko skręcone, brzegiem ząbkowane, niebiesko-zielone.
Szyszki
Szyszki męski elipsoidalne, długości 10–15 mm, żółte. Szyszki żeńskie w grupach, początkowo szaro-żółte, do jasnoróżowych, wyrastają na szczytach gałązek. Symetryczne, młode cylindryczne, elipsoidalne po otwarciu. Dojrzałe osiągają długość 10–25 cm, są jasnobrązowe, lekko wygięte na obu końcach, żywiczne, z tarczkami zakończonymi ciemną piramidką. Osadzone na szypułce o długości do 2 cm. Nasiona czerwono-brązowe, długości 5–7 mm, opatrzone skrzydełkiem o długości 2–2,5 cm[5].
Gatunki podobne
Z wyglądu podobna do sosny Lamberta (Pinus lambertiana), ale można je rozróżnić na podstawie kory i szyszek (szyszki s. Lamberta są większe, osiągają nawet 50 cm długości).

Biologia i ekologia

[edytuj | edytuj kod]

Drzewo szybko rosnące, długowieczne. W warunkach naturalnych, gdy nie jest zarażone rdzą wejmutkowo-porzeczkową, dożywa powszechnie 300–400 lat, rzadko 500.

Gatunek jednopienny, zdolny do produkcji szyszek w wieku 7 lat, jednak regularnie i obficie wytwarza nasiona dopiero po osiągnięciu 70 lat. Zdolności rozrodcze drzewa zwiększają się dopóki średnica pnia nie osiągnie 0,5 m. Od tego momentu liczba i jakość nasion zależą od indywidualnych predyspozycji okazu, jak żywotność i stan korony. Pędy rozrodcze wykształcają się w lipcu-sierpniu, a rozwijają następnej wiosny, w czerwcu. Pylenie następuje na przełomie czerwca i lipca. Zapylone szyszki żeńskie do końca pierwszego sezonu wegetacyjnego osiągają długość 2,5–5 cm. Szyszki dojrzewają w sierpniu i wrześniu następnego roku. Nasiona rozsiewane są od wczesnej jesieni do zimy, zazwyczaj przez wiatr. Wiewiórki, gryzonie i ptaki także przyczyniają się do rozsiewania nasion. Większość nasion spada w odległości do 120 m od drzewa, maksymalny zasięg to 800 m[6].

Igły pozostają na drzewie 3–4 lata. Stare igły stają się słomkowożółte między połową sierpnia i pierwszym tygodniem września i wkrótce potem opadają.

Porasta tereny górzyste do wysokości 1000 m n.p.m. na północy zasięgu, i wysokości 1900–3000 m na południu. Zasięg rozciąga się wzdłuż zachodniego wybrzeża Ameryki Północnej od 51° 30' do 35° 51' szerokości północnej i obejmuje stanowiska od wyspy Vancouver na południe do Oregonu i w Górach Kaskadowych (mniejsze populacje w górach Siskiyou, Sierra Nevada, nad jeziorem Tahoe). Drugie skupisko sosny zachodniej znajduje się w głębi lądu i rozciąga od 52° 30' do 44° 14' szerokości północnej. Obejmuje stanowiska nad jeziorem Le Quesnel, na południe przez góry Selkirk do gór Bitterroot, najdalej na południe populacje sięgają Gór Błękitnych, na wschód Parku Narodowego Glacier.[6]

Zazwyczaj występuje w mieszanych lasach iglastych, sporadycznie tworzy jednogatunkowe drzewostany. Łącznie występuje w 18 typach lasów w USA i Kanadzie. W lasach, w których jest dominującym gatunkiem mogą jej towarzyszyć: jodła olbrzymia (Abies grandis), jodła górska (A. lasiocarpa), jodła wspaniała (A. magnifica), sosna wydmowa (Pinus contorta), sosna żółta (P. ponderosa), modrzew zachodni (Larix occidentalis), żywotnik olbrzymi (Thuja plicata), choina zachodnia (Tsuga heterophylla), jedlica zielona (Pseudotsuga menziesii), świerk Engelmanna (Picea engelmannii) oraz Tsuga mertensiana. W pozostałych typach lasów występuje także z innymi przedstawicielami drzew iglastych (m.in. Pinus albicaulis, P. balfouriana, P. flexilis, P. lambertiana, P. jeffreyi) oraz liściastych (Acer macrophyllum, Alnus rubra, Populus tremuloides, Betula papyrifera).

Nasiona sosny zachodniej stanowią pokarm dla wiewiórki pospolitej i gryzoni z rodzaju Peromyscus (myszak).

Sosna zachodnia wchodzi w związki mikoryzowe z grzybami: maślak ziarnisty (Suillus granulatus), S. subaureus, S. subluteus, Boletellus zelleri, Cenococcum graniforme, Chroogomphus ochraceus, klejek lepki (Chroogomphus rutilus), gołąbek smaczny (Russula delica), gołąbek winny (R. xerampelina), gąska zielonka (Tricholoma equestre).

Systematyka i zmienność

[edytuj | edytuj kod]

Pozycja gatunku w obrębie rodzaju Pinus[7]:

  • podrodzaj Strobus
    • sekcja Quinquefoliae
      • podsekcja Strobus
        • gatunek P. monticola

Zagrożenia

[edytuj | edytuj kod]

Międzynarodowa organizacja IUCN przyznała temu gatunkowi kategorię zagrożenia LC (least concern), czyli jest gatunkiem najmniejszej troski, spośród gatunków niższego ryzyka[4].

Szkodniki i choroby

[edytuj | edytuj kod]
Sosna zachodnia zaatakowana przez C. ribicola

Zastosowanie

[edytuj | edytuj kod]

Źródło surowca drzewnego. Drewno o dobrych parametrach, nieżywiczne, jasne i lekkie. Wykorzystywane do wyrobu ram okiennych, konstrukcji drewnianych, drzwi, paneli drzewnych, zapałek i wykałaczek.[6] Nie jest już znaczącym źródłem surowca drzewnego[5].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).
  3. M.J.M. Christenhusz i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
  4. a b A. Farjon, Pinus monticola, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-07-28] (ang.).
  5. a b Christopher J. Earle, Pinus monticola, [w:] Gymnosperm Database [online] [dostęp 2009-07-28] (ang.).
  6. a b c d Russell M. Burns, Barbara H. Honkala. Silvics of North America / v.1, Pinus monticola. „Agriculture Handbook”. 654, s. 385-394, 1990. Dept. of Agriculture, Forest Service. [dostęp 2009-07-28]. (ang.). 
  7. Christopher J. Earle, Pinus, [w:] Gymnosperm Database [online] [dostęp 2009-07-28] (ang.).
  8. F.G. Hawksworth, D. Wiens. Dwarf mistletoes: Biology, pathology and systematics. „Agriculture Handbook”. 709, 1996. Washington, DC: U.S.D.A. Forest Service. [dostęp 2009-07-28].