Spółgłoska szczelinowa miękkopodniebienna bezdźwięczna
Wygląd
Numer IPA | 140 | |||
---|---|---|---|---|
x | ||||
Jednostka znakowa |
x | |||
Unikod |
U+0078 | |||
UTF-8 (hex) |
78 | |||
Inne systemy | ||||
X-SAMPA | x | |||
Kirshenbaum | x | |||
IPA Braille↗ | ⠭ | |||
Przykład | ||||
informacje • pomoc | ||||
| ||||
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. |
Spółgłoska szczelinowa miękkopodniebienna bezdźwięczna – rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych, oznaczany w międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA symbolem [x]. Dźwięcznym odpowiednikiem jest spółgłoska szczelinowa miękkopodniebienna dźwięczna [ɣ].
Artykulacja
[edytuj | edytuj kod]Opis
[edytuj | edytuj kod]W czasie artykulacji tej spółgłoski:
- modulowany jest strumień powietrza wydychany z płuc, czyli jest to spółgłoska płucna egresywna
- tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej, jest to spółgłoska ustna
- prąd powietrza w jamie ustnej uchodzi wzdłuż środkowej linii języka - spółgłoska środkowa
- tylna część języka zbliża się do podniebienia miękkiego na odległość szczeliny - jest to spółgłoska szczelinowa miękkopodniebienna
- wiązadła głosowe nie drgają, spółgłoska ta jest bezdźwięczna
Warianty
[edytuj | edytuj kod]Opisanej powyżej artykulacji może towarzyszyć dodatkowo:
- wzniesienie środkowej części grzbietu języka w stronę podniebienia twardego, mówimy wtedy o spółgłosce zmiękczonej (spalatalizowanej): [xʲ]
- przewężenie w gardle, mówimy spółgłosce faryngalizowanej spółgłosce: [xˤ]
- zaokrąglenie warg, mówimy wtedy o labializowanej spółgłosce [xʷ]
Przykłady
[edytuj | edytuj kod]- w języku afrikaans: goed [xut]
- w esperanto: monaĥo [mon'axo]:
- w języku hiszpańskim: ojo [oxo]
- w języku mandaryńskim: 河/hé [xɤ]
- w języku niemieckim: Nacht [naxt]
- w języku nowogreckim: χαρά [xa'ra]
- w języku polskim: chata ['xata]
- w języku serbskochorwackim: Hrvatska [xr'ʋat•ska]
- w języku gaelickim szkockim: Loch [l̪ˠɔx]
- w języku angielskim: Loch [lɒx]
Pisownia
[edytuj | edytuj kod]- w większości języków słowiańskich i w niemieckim głoskę tę zapisuje się dwuznakiem ch.
- w języku rumuńskim i serbochorwackim głoska ta jest zapisywana przez h
- w angielskiej transkrypcji wyrazów obcych głoska ta jest oddawana jako kh (choć Anglicy wymawiają to jako /k/)
- w niedawno utworzonych pisowniach łacińskich dla języków afrykańskich czy indiańskich, jak również języka czeczeńskiego czy tatarskiego stosuje się symbol fonetyczny x.
- w alfabecie greckim istnieje specjalna litera chi (χ)