Mikołaj Janowski: Różnice pomiędzy wersjami

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
PYTEK (dyskusja | edycje)
3905 edycji
nowy artykuł
 
m drobne redakcyjne
 
(Nie pokazano 39 wersji utworzonych przez 10 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
{{Biogram infobox
'''Mikołaj Janowski''' (ur. [[1728]], zm. [[1777]]), malarz polski, działający w [[Kraków|Krakowie]] w drugiej połowie XVIII. w., uczeń [[Łukasz Orłowski|Łukasza Orłowskiego]], ozdobił obrazami ołtarzowymi liczne kościoły w Krakowie i okolicy. W Krakowie znajdują się one w Katedrze, w kaplicy św. Wawrzyńca („Boże Narodzenie“), w ołtarzach kaplicy różańcowej kościoła dominikanów i w kościołach kapucynów i reformatów. Do kościoła w Podegrodziu zawędrował z [[Tyniec|Tyńca]] obraz Janowskiego: „Niepokalane Poczęcie NMP.“ Obrazy inne znajdują się w Kalwarii i Staniątkach. W roku [[1768]] zobowiązał się wraz z Najdeferem do wykonania dekoracji kościoła i domu kolegiackiego św. Anny w Krakowie. Jego brat [[Walenty Janowski]], był także malarzem.
|imię i nazwisko = Mikołaj Janowski
|grafika =
|opis grafiki =
|alt grafiki =
|data urodzenia = [[1728]]
|miejsce urodzenia = [[Kraków]]
|data śmierci = [[6 kwietnia]] [[1777]]
|miejsce śmierci = Kraków?
|zawód = malarz
|odznaczenia =
|commons =
}}
'''Mikołaj Janowski''' (ur. [[1728]] w [[Kraków|Krakowie]], zm. [[6 kwietnia]] [[1777]] tamże?) – [[Polacy|polski]] malarz działający w Krakowie w drugiej połowie XVIII stulecia.


Był synem Jana<ref name="P224">{{odn|ref=nie|Prószyńska|1979|s=224}}.</ref>. Urodził się w 1728 roku w Krakowie. Uczył się malarstwa zapewne u [[Tadeusz Kuntze|Tadeusza Kuntzego]]<ref name="A3">{{odn|ref=nie|PSB|s=571}}; {{odn|ref=nie|Prószyńska|1979|s=224}}; {{odn|ref=nie|Encyklopedia Krakowa|2000|s=336}}.</ref>. W 1747 roku został towarzyszem krakowskiego [[cech]]u malarzy<ref name="PP">{{odn|ref=nie|PSB|s=571}}; {{odn|ref=nie|Prószyńska|1979|s=224}}.</ref>, w tym samym roku wpisano go do ''Albumu Studiosorum'', metryki [[Uniwersytet Jagielloński|Akademii Krakowskiej]]<ref name="EK">{{odn|ref=nie|Encyklopedia Krakowa|2000|s=336}}.</ref>.
{{Biografia stub}}


W cechu szybko osiągnął godność mistrza (1748), był aktywny w obronie jego praw, kilkukrotnie wybierano go starszym cechu<ref name="PE">{{odn|ref=nie|PSB|s=571}}; {{odn|ref=nie|Encyklopedia Krakowa|2000|s=336}}.</ref> (1754, 1755, 1759–1763, 1767, 1770–1775)<ref name="P224"/>. Uczniami Janowskiego, których wyzwolił na malarzy, byli Stanisław Karbowski (wyzwoliny 1752), Ignacy Kozubski (1760) i Maciej Krasucki (1773)<ref name="PP"/>. W 1762 roku, razem z [[Łukasz Orłowski (1715–1765)|Łukaszem Orłowskim]], poświadczył starodawność obrazu przedstawiającego [[Wincenty Kadłubek|Wincentego Kadłubka]], który znajdował się w [[Archiopactwo Cystersów w Jędrzejowie|klasztorze cysterskim w Jędrzejowie]]<ref name="PP2">{{odn|ref=nie|PSB|s=571}}; {{odn|ref=nie|Prószyńska|1979|s=225}}.</ref>. Przez trzy lata (1766–1769) nauczał rysunku w [[I Liceum Ogólnokształcące im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie|Szkołach Nowodworskich]]<ref name="PE"/>.
==Źródła==
* Wielka Ilustrowana Encyklopedia Gutenberga (1934-1939)


[[Plik:Kościół św. Stanisława w Nowym Korczynie 3.JPG|mały|Fragment polichromii kościoła w Nowym Korczynie – Bolesław Wstydliwy przyjmujący pasek św. Franciszka]]
⚫
[[Kategoria:Polscy malarze|Janowski, Mikołaj]]
Janowski w 1761 roku, razem z [[Maciej Reichan|Maciejem Rejchanem]], przyozdobił malowidłami wnętrza [[Kościół św. Stanisława w Nowym Korczynie|kościoła franciszkańskiego]] w [[Nowy Korczyn|Nowym Korczynie]]<ref name="PE"/>. Spośród szeregu prac na ścianach i sklepieniach sygnaturą ''NJ 1761'' opatrzył tylko jedną, wykonaną na [[Tęcza (architektura)|tęczy]], przedstawiającą księcia [[Bolesław V Wstydliwy|Bolesława Wstydliwego]] przyjmującego pasek św. Franciszka<ref name="P225">{{odn|ref=nie|Prószyńska|1979|s=225}}.</ref>. Polichromia z Nowego Korczyna jest pierwszym znanym bliżej przykładem jego twórczości w zakresie malowideł naściennych<ref>{{odn|ref=nie|PSB uzupełnienia|s=28}}.</ref>.
⚫
[[Kategoria:Urodzeni w 1728|Janowski, Mikołaj]]

⚫
[[Kategoria:Zmarli w 1777|Janowski, Mikołaj]]
Siedem lat później, podpisał, wespół z Janem Neyderferem (Nayderfferem), umowę na wykonanie dekoracji wzdłuż [[Ulica św. Anny w Krakowie|ulicy św. Anny]] oraz [[Kościół św. Anny w Krakowie|kościoła św. Anny]] i [[Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego|Collegium Maius]]. Prace te były związane z obchodami kanonizacji [[Jan Kanty|św. Jana Kantego]], które ostatecznie odbyły się w 1775 roku<ref name="A3"/>. Wygląd tych dekoracji (ukończonych w 1768<ref name="EK"/> czy też raczej w 1775<ref>{{odn|ref=nie|Rożek|1975|s=251}}.</ref>) jest znany z rysunku [[Franciszek Placidi|Francesca Placidiego]] (w zbiorach [[Biblioteka Jagiellońska|Biblioteki Jagiellońskiej]]) oraz anonimowego rysunku tuszem z zakrystii kościoła św. Anny<ref group="uwaga">Za element tych dekoracji uznawano sześć obrazów ze scenami z życia św. Jana Kantego, zachowanych w prezbiterium tego kościoła, {{odn|ref=nie|PSB|s=571}}. Jednak późniejsze badania wykluczyły taką możliwość, {{odn|ref=nie|Prószyńska|1979|s=224}}.</ref><ref name="PP"/>.
⚫
[[Kategoria:Ludzie związani z Krakowem|Janowski, Mikołaj]]

W 1774 roku Janowski wykonał polichromię dla kaplicy św. Jana Kantego w [[Kościół Wszystkich Świętych w Krakowie (Stare Miasto)|kościele Wszystkich Świętych]] w Krakowie<ref name="PP2"/>. Był również autorem malowideł o tematyce [[Nowy Testament|nowotestamentowej]]<ref group="uwaga">''Chrystus i Samarytanka'', ''Cudowny połów ryb'', ''Uzdrowienie ślepego i winobranie'', ''Przypowieść o zaproszeniu na gody'', ''Komunia apostołów'', ''Panny mądre i głupie'', ''Wskrzeszenie Łazarza'', ''Przypowieść o robotnikach w winnicy'', ''Symbol życia wiecznego – winna latorośl'', {{odn|ref=nie|Prószyńska|1979|s=224}}.</ref> w zapleckach [[Stalle|stalli]] [[Kościół św. Floriana w Krakowie|kolegiaty św. Floriana]] na [[Kleparz|Kleparzu]], które powstały około 1777 roku<ref>{{odn|ref=nie|Prószyńska|1979|s=224}}; {{odn|ref=nie|Encyklopedia Krakowa|2000|s=336}}.</ref>. Oprócz tego pracował dla kilku zakonów, mających swoje klasztory w Krakowie, jak i poza nim. Namalował obrazy ołtarzowe do kościołów [[Kościół Świętej Trójcy w Krakowie (ul. Stolarska)|Dominikanów]]<ref group="uwaga">W kaplicy Różańcowej były to [[Zasuwa ołtarza|obrazy-zasuwy]] przedstawiające [[Antoni Padewski|św. Antoniego Padewskiego]] i św. [[Wincenty Ferreriusz|Wincentego Ferriera]], według {{odn|ref=nie|Prószyńska|1979|s=224}}. Natomiast {{odn|ref=nie|PSB|s=571}} podaje [[Wojciech Sławnikowic|św. Wojciecha]] zamiast Padewczyka.</ref> i [[Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Krakowie (Na Piasku)|Karmelitów na Piasku]]<ref group="uwaga">Dla jednej z kaplic wykonał niezidentyfikowany obraz Matki Bożej, {{odn|ref=nie|Prószyńska|1979|s=224}}.</ref> oraz [[Kościół św. Teresy od Jezusa i św. Jana od Krzyża w Krakowie|Karmelitanek Bosych]] na [[Wesoła (Kraków)|Wesołej]]<ref group="uwaga">W ołtarzu głównym obraz ''Wizja [[Jan od Krzyża|św. Jana od Krzyża]]'', zaś w ołtarzu bocznym wizerunek św. Józefa, {{odn|ref=nie|Prószyńska|1979|s=225}}.</ref><ref name="EK"/>. Ponadto jego płótna, o nieokreślonej tematyce, znajdowały się w świątyniach [[Kościół św. Kazimierza Królewicza w Krakowie (ul. Reformacka)|reformatów]] i [[Kościół Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny w Krakowie|kapucynów]], jak również w klasztorach [[Opactwo Benedyktynek w Staniątkach|benedyktynek w Staniątkach]] i [[Sanktuarium pasyjno-maryjne w Kalwarii Zebrzydowskiej|bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej]]<ref name="P225"/>, zaś cykl 20 obrazów, ilustrujących [[Reguła św. Benedykta|regułę benedyktyńską]], przygotował dla [[Opactwo Benedyktynów w Tyńcu|kościoła klasztornego]] w [[Tyniec (Kraków)|Tyńcu]]<ref name="EK"/>. Z kolei dla kościoła parafialnego w [[Podegrodzie (województwo małopolskie)|Podegrodziu]] koło [[Nowy Sącz|Nowego Sącza]] wykonał obraz Matki Bożej Niepokalanego Poczęcia<ref name="P225"/>.

Mikołaj Janowski zmarł 6 kwietnia 1777 roku, najprawdopodobniej w Krakowie. Jego brat [[Walenty Janowski|Walenty]] był również malarzem. Niekiedy błędnie z Mikołajem łączono obraz z [[Kaplica Skotnickich na Wawelu|kaplicy Skotnickich]] w [[Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie|katedrze na Wawelu]], który w rzeczywistości wykonał Walenty<ref>{{odn|ref=nie|PSB|s=571}}.</ref>.

Olejny portret Mikołaja Janowskiego został wykonany przez nieznanego autora, jednak płótno to się nie zachowało. Znane jest tylko z akwarelowej kopii [[Józef Brodowski (starszy)|Józefa Brodowskiego]] (1836)<ref group="uwaga">Janowski przedstawiony został w [[kontusz]]u, w półpostaci, z głową ujętą w [[En trois quarts|trzech czwartych]], skierowaną w prawo, {{odn|ref=nie|Opalińska|2005|s=115}}.</ref><ref name="P225"/>.

== Uwagi ==
{{Uwagi}}

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Bibliografia ==
* {{cytuj książkę | tytuł = [[Encyklopedia Krakowa]] | wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce = Warszawa-Kraków | data=2000 |isbn = 83-01-13325-2 | inni=red. prowadzący Antoni Henryk Stachowski |strony = 336 (hasło ''Janowski Mikołaj'') | odn = {{odn/id|Encyklopedia Krakowa|2000}}}}
* {{Cytuj książkę | tytuł = [[Polski Słownik Biograficzny]] | wydawca = Polska Akademia Nauk, Instytut Historii, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk | miejsce = Wrocław-Warszawa-Kraków | data = 1962–1964 | strony = 571 | rozdział = ''Janowski Mikołaj'' | imię r = Józef | nazwisko r = Lepiarczyk | autor r link = Józef Lepiarczyk | tom = X | tytuł tomu = ''Horoch Mieczysław–Jarosiński Paweł'' | odn = {{odn/id|PSB}}}}
* {{Cytuj książkę | nazwisko = Opalińska | imię = Stanisława | tytuł = Józef Brodowski 1781–1853. Malarz i rysownik starego Krakowa | wydawca = Muzeum Historyczne Miasta Krakowa | miejsce = Kraków | data = 2005 | seria = Biblioteka Krzysztoforska, nr 1 | isbn = 83-89599-42-2 | odn = tak}}
* {{Cytuj książkę | tytuł = Polski Słownik Biograficzny: uzupełnienia i sprostowania do tomów I–XL | wydawca = Polska Akademia Nauk-Polska Akademia Umiejętności | miejsce = Warszawa-Kraków | data = 2002 | isbn = 8388909002 |odn = {{odn/id|PSB uzupełnienia}}}}
* {{Cytuj książkę | tytuł = Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających. Malarze, rzeźbiarze, graficy | wydawca = Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk | miejsce = Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk | data = 1979 | strony = 224–225| rozdział = ''Janowski Mikołaj'' | imię r = Zuzanna | nazwisko r = Prószyńska | inni = red. Jolanta Maurin Białostocka, Janusz Derwojed | tom = III | tytuł tomu = ''H–Ki'' | odn = {{odn/id|Prószyńska|1979}}}}
* {{Cytuj książkę | nazwisko = Rożek | imię = Michał | autor link = Michał Rożek | tytuł = Uroczystości w barokowym Krakowie | wydawca = Wydawnictwo Literackie | miejsce = Kraków | data = 1976 | seria = Cracoviana, seria 2: Ludzie i Wydarzenia | odn = tak}}

{{Kontrola autorytatywna}}

{{SORTUJ:Janowski, Mikołaj}}
⚫
[[Kategoria:Malarze związani z Krakowem]]
⚫
[[Kategoria:Polscy malarze]]
⚫
[[Kategoria:Urodzeni w 1728]]
⚫
[[Kategoria:Zmarli w 1777]]

Aktualna wersja na dzień 17:51, 7 kwi 2024

Mikołaj Janowski
Data i miejsce urodzenia

1728
Kraków

Data i miejsce śmierci

6 kwietnia 1777
Kraków?

Zawód, zajęcie

malarz

Mikołaj Janowski (ur. 1728 w Krakowie, zm. 6 kwietnia 1777 tamże?) – polski malarz działający w Krakowie w drugiej połowie XVIII stulecia.

Był synem Jana[1]. Urodził się w 1728 roku w Krakowie. Uczył się malarstwa zapewne u Tadeusza Kuntzego[2]. W 1747 roku został towarzyszem krakowskiego cechu malarzy[3], w tym samym roku wpisano go do Albumu Studiosorum, metryki Akademii Krakowskiej[4].

W cechu szybko osiągnął godność mistrza (1748), był aktywny w obronie jego praw, kilkukrotnie wybierano go starszym cechu[5] (1754, 1755, 1759–1763, 1767, 1770–1775)[1]. Uczniami Janowskiego, których wyzwolił na malarzy, byli Stanisław Karbowski (wyzwoliny 1752), Ignacy Kozubski (1760) i Maciej Krasucki (1773)[3]. W 1762 roku, razem z Łukaszem Orłowskim, poświadczył starodawność obrazu przedstawiającego Wincentego Kadłubka, który znajdował się w klasztorze cysterskim w Jędrzejowie[6]. Przez trzy lata (1766–1769) nauczał rysunku w Szkołach Nowodworskich[5].

Fragment polichromii kościoła w Nowym Korczynie – Bolesław Wstydliwy przyjmujący pasek św. Franciszka

Janowski w 1761 roku, razem z Maciejem Rejchanem, przyozdobił malowidłami wnętrza kościoła franciszkańskiego w Nowym Korczynie[5]. Spośród szeregu prac na ścianach i sklepieniach sygnaturą NJ 1761 opatrzył tylko jedną, wykonaną na tęczy, przedstawiającą księcia Bolesława Wstydliwego przyjmującego pasek św. Franciszka[7]. Polichromia z Nowego Korczyna jest pierwszym znanym bliżej przykładem jego twórczości w zakresie malowideł naściennych[8].

Siedem lat później, podpisał, wespół z Janem Neyderferem (Nayderfferem), umowę na wykonanie dekoracji wzdłuż ulicy św. Anny oraz kościoła św. Anny i Collegium Maius. Prace te były związane z obchodami kanonizacji św. Jana Kantego, które ostatecznie odbyły się w 1775 roku[2]. Wygląd tych dekoracji (ukończonych w 1768[4] czy też raczej w 1775[9]) jest znany z rysunku Francesca Placidiego (w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej) oraz anonimowego rysunku tuszem z zakrystii kościoła św. Anny[a][3].

W 1774 roku Janowski wykonał polichromię dla kaplicy św. Jana Kantego w kościele Wszystkich Świętych w Krakowie[6]. Był również autorem malowideł o tematyce nowotestamentowej[b] w zapleckach stalli kolegiaty św. Floriana na Kleparzu, które powstały około 1777 roku[10]. Oprócz tego pracował dla kilku zakonów, mających swoje klasztory w Krakowie, jak i poza nim. Namalował obrazy ołtarzowe do kościołów Dominikanów[c] i Karmelitów na Piasku[d] oraz Karmelitanek Bosych na Wesołej[e][4]. Ponadto jego płótna, o nieokreślonej tematyce, znajdowały się w świątyniach reformatów i kapucynów, jak również w klasztorach benedyktynek w Staniątkach i bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej[7], zaś cykl 20 obrazów, ilustrujących regułę benedyktyńską, przygotował dla kościoła klasztornego w Tyńcu[4]. Z kolei dla kościoła parafialnego w Podegrodziu koło Nowego Sącza wykonał obraz Matki Bożej Niepokalanego Poczęcia[7].

Mikołaj Janowski zmarł 6 kwietnia 1777 roku, najprawdopodobniej w Krakowie. Jego brat Walenty był również malarzem. Niekiedy błędnie z Mikołajem łączono obraz z kaplicy Skotnickich w katedrze na Wawelu, który w rzeczywistości wykonał Walenty[11].

Olejny portret Mikołaja Janowskiego został wykonany przez nieznanego autora, jednak płótno to się nie zachowało. Znane jest tylko z akwarelowej kopii Józefa Brodowskiego (1836)[f][7].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Za element tych dekoracji uznawano sześć obrazów ze scenami z życia św. Jana Kantego, zachowanych w prezbiterium tego kościoła, PSB ↓, s. 571. Jednak późniejsze badania wykluczyły taką możliwość, Prószyńska 1979 ↓, s. 224.
  2. ↑ Chrystus i Samarytanka, Cudowny połów ryb, Uzdrowienie ślepego i winobranie, Przypowieść o zaproszeniu na gody, Komunia apostołów, Panny mądre i głupie, Wskrzeszenie Łazarza, Przypowieść o robotnikach w winnicy, Symbol życia wiecznego – winna latorośl, Prószyńska 1979 ↓, s. 224.
  3. ↑ W kaplicy Różańcowej były to obrazy-zasuwy przedstawiające św. Antoniego Padewskiego i św. Wincentego Ferriera, według Prószyńska 1979 ↓, s. 224. Natomiast PSB ↓, s. 571 podaje św. Wojciecha zamiast Padewczyka.
  4. ↑ Dla jednej z kaplic wykonał niezidentyfikowany obraz Matki Bożej, Prószyńska 1979 ↓, s. 224.
  5. ↑ W ołtarzu głównym obraz Wizja św. Jana od Krzyża, zaś w ołtarzu bocznym wizerunek św. Józefa, Prószyńska 1979 ↓, s. 225.
  6. ↑ Janowski przedstawiony został w kontuszu, w półpostaci, z głową ujętą w trzech czwartych, skierowaną w prawo, Opalińska 2005 ↓, s. 115.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Prószyńska 1979 ↓, s. 224.
  2. ↑ a b PSB ↓, s. 571; Prószyńska 1979 ↓, s. 224; Encyklopedia Krakowa 2000 ↓, s. 336.
  3. ↑ a b c PSB ↓, s. 571; Prószyńska 1979 ↓, s. 224.
  4. ↑ a b c d Encyklopedia Krakowa 2000 ↓, s. 336.
  5. ↑ a b c PSB ↓, s. 571; Encyklopedia Krakowa 2000 ↓, s. 336.
  6. ↑ a b PSB ↓, s. 571; Prószyńska 1979 ↓, s. 225.
  7. ↑ a b c d Prószyńska 1979 ↓, s. 225.
  8. ↑ PSB uzupełnienia ↓, s. 28.
  9. ↑ Rożek 1975 ↓, s. 251.
  10. ↑ Prószyńska 1979 ↓, s. 224; Encyklopedia Krakowa 2000 ↓, s. 336.
  11. ↑ PSB ↓, s. 571.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Encyklopedia Krakowa. red. prowadzący Antoni Henryk Stachowski. Warszawa-Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, s. 336 (hasło Janowski Mikołaj). ISBN 83-01-13325-2.
  • Józef Lepiarczyk: Janowski Mikołaj. W: Polski Słownik Biograficzny. T. X: Horoch Mieczysław–Jarosiński Paweł. Wrocław-Warszawa-Kraków: Polska Akademia Nauk, Instytut Historii, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1962–1964, s. 571.
  • Stanisława Opalińska: Józef Brodowski 1781–1853. Malarz i rysownik starego Krakowa. Kraków: Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, 2005, seria: Biblioteka Krzysztoforska, nr 1. ISBN 83-89599-42-2.
  • Polski Słownik Biograficzny: uzupełnienia i sprostowania do tomów I–XL. Warszawa-Kraków: Polska Akademia Nauk-Polska Akademia Umiejętności, 2002. ISBN 83-88909-00-2.
  • Zuzanna Prószyńska: Janowski Mikołaj. W: Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających. Malarze, rzeźbiarze, graficy. red. Jolanta Maurin Białostocka, Janusz Derwojed. T. III: H–Ki. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1979, s. 224–225.
  • Michał Rożek: Uroczystości w barokowym Krakowie. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1976, seria: Cracoviana, seria 2: Ludzie i Wydarzenia.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mikołaj_Janowski&oldid=73443409”