Franciszek Ksawery Branicki

Franciszek Ksawery Branicki

Rodzina	Braniccy herbu Korczak
Data i miejsce urodzenia	ok. 1730 Barwałd Górny
Data i miejsce śmierci	1819 Biała Cerkiew
Ojciec	Piotr Branicki
Matka	Melania Teresa Szembek
Dzieci	Katarzyna Branicka Aleksander Branicki Władysław Grzegorz Branicki Zofia Branicka Elżbieta Branicka
Odznaczenia

{{Szlachcic infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | opis herbu = | grafika = | dynastia = | commons = | żona = | imię oryginalne = | faksymile = | herb = | mąż = | opis grafiki = | rodzeństwo = | wszystkie imiona = | tytuł = | opis faksymile = Nieznane pola: "galeria_commons", "zdjęcie herbu", "zdjęcie", "opis zdjęcia", "malzonka" oraz "nazwa herbu".

Franciszek Ksawery Branicki herbu Korczak (ok. 1730 – 1819) – starosta halicki 1765, generał-adiutant królewski, generał artylerii litewskiej w latach 1768-1773, hetman polny koronny w 1773 - 1774, hetman wielki koronny w latach 1774-1793, generał-lejtnant wojsk koronnych od 1764, podstoli koronny 1764-1766, łowczy wielki koronny 1766-1773, generał Imperium Rosyjskiego od 1795, odznaczony Orderem Orła Białego (1765), rosyjskimi Orderem św. Aleksandra Newskiego i Orderem św. Andrzeja Powołańca (1774).

Biografia

Karierę zaczynał jako żołnierz w wojnie siedmioletniej w wojsku rosyjskim, następnie francuskim. Odznaczył sie pod między innymi pod Sarbinowem (Zorndorf) w 1758 r. dowodząc szwadronem rosyjskiej kawalerii. Za zasługi w wojsku francuskim Ludwik XV uhonorował go tytułem hrabiowskim (w Polsce do zaborów tytuł nieuznawany). W 1765 został kawalerem Orderu Świętego Stanisława.

Jako regimentarz, na czele wiernych Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu wojsk koronnych pomagał w latach 1768-1772 tłumić konfederację barską. W dniu 19 czerwca 1768 wraz z wojskami rosyjskimi zdobył Bar.

W 1770 wobec kryzysu w stosunkach z Rosją, Stanisław August Poniatowski mianował go swym posłem w Rosji, bez porozumienia z Czartoryskimi. Dnia 18 stycznia 1771 roku Branicki dotarł do Sankt Petersburga. Stamtąd ostrzegł króla Stanisława, że jeśli misja rosyjska w Warszawie i jej szef Kasper von Saldern nie porozumieją się z Polakami, nastąpi rozbiór i tak też się stało.

Przeciwnik reform Sejmu Czteroletniego i Konstytucji 3 Maja, współtwórca konfederacji targowickiej. Przez całą swoją karierę jeden z przywódców patriotycznego stronnictwa prorosyjskiego. Konserwatysta, stojący murem za biskupem Sołtykiem, oraz chcący utrzymać dawne przywileje hetmańskie. Zdecydowany kontrrewolucjonista. Nie podpisał żadnego z traktatu rozbiorowych. Ze względu na swoją prorosyjskość z biegiem XIX wieku stał się synonimem zdrajcy tak jak i inni przywódcy Targowicy. Z buławy wielkiej koronnej zrezygnował w dniu 13 sierpnia 1793 roku. W czasie insurekcji kościuszkowskiej Sąd Najwyższy Kryminalny skazał go na karę śmierci przez powieszenie, wieczną infamię, konfiskatę majątków i utratę wszystkich urzędów. Wobec nieobecności skazanego, wyrok wykonano in effigie 29 września 1794.

W młodości awanturnik, pojedynkujący się między innymi o włoską aktorkę z Casanovą. Żonaty (1781) z Aleksandrą Engelhardówną, siostrzenicą Grigorija Potiomkina, ulubienicą i domniemaną córką naturalną carycy Katarzyny.

Widmo Branickiego jako symbol zdrady narodowej i pychy magnackiej pojawia się w dramacie Wesele Stanisława Wyspiańskiego.

Źródła

• Historia Dyplomacji Polskiej - tom II 1572-1795, PWN Warszawa 1981, s. 541.
• Marek Ruszczyc, Dzieje rodu i fortuny Branickich, Warszawa 1991
• Roman Kaleta, Oświeceni i sentymentalni, Wrocław 1971