Jan Amor Tarnowski: Różnice pomiędzy wersjami

Jan Tarnowski, syn Jana Amora Młodszego i Barbary z Rożnowa, wnuczki Zawiszy Czarnego, pochodził z wpływowej szlacheckiej rodziny Leliwitów Tarnowskich posiadającej status senatorski. Wychowywał się na dworach kardynała Fryderyka Jagiellończyka oraz królów Jana Olbrachta, Aleksandra i Zygmunta Starego. Otrzymał wszechstronne, klasyczne, humanistyczne wykształcenie, także militarne.

W 1501 przyjechał na sejm do Piotrkowa jako dworzanin królewski. W czasie wojny litewsko-moskiewskiej 1507-1508 jako rotmistrz dowodził zacieżną chorągwią jazdy.^[2] Swój chrzest bojowy przeszedł w wieku dwudziestu dwóch lat pod okiem hetmana Konstantego Ostrogskiego ^{[potrzebny przypis]}. Brał także udział w wyprawie do Mołdawii w 1512 gdzie dowodził chorągwią jazdy. W czasie wojny litewsko-moskiewskiej 1512-1522 na czele hufca ochotniczego wziął udział w bitwie pod Orszą. ^[3]. W latach 1517-1521 by dopełnić swe wykształcenie podjął zwyczajową podróż po świecie. Odwiedził Bliski Wschód, w tym Syrię, Palestynę, Egipt, Grecję, Turcję i oczywiście Ziemię Świętą. W 1518 pasowany został w Jerozolimie na rycerza jerozolimskiego^[4]. Zwiedził także Zachodnią Europę. W Portugalii król Manuel I Szczęśliwy, pasował go na rycerza. Tarnowski wziął udział w wyprawie przeciwko Maurom^[5]. Uczestniczył w wojnie polsko-krzyżackiej 1519-1521 m.in. w czasie oblężenia Królewca w 1520 roku ^[6].

Jako zwolennik koalicji antytureckiej wziął udział w wojnie habsbursko-tureckiej w roku 1521. W 1524 w potyczce pod Lwowem rozbił zagon turecki. W 1528 na swoim zamku w Tarnowie gościł przez pół roku wygnanego króla Węgier, Jana Zápolyę^[7]. W 1531 był autorem świetnego zwycięstwa w bitwie pod Obertynem w wojnie z hospodarem mołdawskim Piotrem Rareszem. W czasie wojny litewsko-moskiewskiej 1534-1537 dowodził w 1534 polsko-litewską wyprawą na Moskwę. Wsławił się wówczas zdobyciem Homla i oblężeniem i zdobyciem Staroduba (1535). W 1538 roku w czasie wojny z Mołdawią oblegał Zamek w Chocimiu.

W polityce wewnętrznej cieszył się popularnością wśród szlachty jednak sprzeciwiał się wzrostowi przywilejów szlacheckich. Był zwolennikiem prowadzenia aktywnej polityki militarnej i ekspansji nie na Węgrzech, jak stronnictwo narodowe, lecz zgodnie z tradycją rodzinną nad dolnym Dunajem przeciwko Turcji (jego dwaj stryjowie zginęli w Bitwie pod Warną). Wielka ambicja i z trudem zdobywane zaszczyty spowodowały, że stał się drażliwy i opozycyjnie nastawiony do dworu królewskiego. Pomimo tego jednak że niezbyt dobrze rozumiał się z Zygmuntem Starym i królową Boną to w czasie tzw. wojny kokoszej stanął przy królu. W polityce był stronnikiem Habsburgów, często wbrew interesom Rzeczpospolitej (np. napad na Oczaków w 1545 r.). Lepsze stosunki miał z jego synem, królem Zygmuntem II Augustem, wsparł go w trudnej sytuacji związanej z jego związkiem z Barbarą Radziwiłłówną. Jego przeciwnikiem politycznym i osobistym był jego siostrzeniec Piotr Kmita.

Był znakomitym administratorem, nie tylko budżetu hetmańskiego lecz także swych prywatnych dóbr, a także mecenasem literatury.

Jan Tarnowski był autorem dzieła Consilium rationis bellicae (Rada sprawy wojennej, 1558), które było wykładnią współczesnej, polskiej techniki wojskowej. Na książce tej wychowały się kolejne generacje dowódców wojskowych Rzeczpospolitej.

Jan Kochanowski jego osobie poświęcił pieśń O śmierci Jana Tarnowskiego.

Przodkowie

Jan Amor Tarnowski jest w szóstym pokoleniu potomkiem z linii męskiej Spycimira Leliwity.

Jan Amor Tarnowski herbu Leliwa, hrabia Świętego Imperium Rzymskiego
Jan Amor Młodszy Tarnowski herbu Leliwa
Jan z Tarnowa herbu Leliwa
Jan z Tarnowa herbu Leliwa
Rafał z Tarnowa herbu Leliwa
Spycimir z Tarnowa, Dębna, Piasku, Melsztyna, komes herbu Leliwa, pierwotnie Lubomla

Bibliografia

Consilium rationis bellicae Jana Tarnowskiego, Kraków 1858

↑ Zdzisław Spieralski, Jan Tarnowski 1488-1561, Warszawa 1977, s. 401.
↑ Spieralski, op. cit., s. 47-60.
↑ Spieralski, op. cit. s. 66-69.
↑ Spieralski, op. cit. s. 80.
↑ Spieralski, op. cit. s. 81-82.
↑ Spieralski, op. cit. s. 86-87.
↑ Spieralski, op. cit. s. 124-125.

Szablon:Zarządcy Jarosławia

Szablon:Władca

[1] Zdzisław Spieralski, Jan Tarnowski 1488-1561, Warszawa 1977, s. 401.

[2] Spieralski, op. cit., s. 47-60.

[3] Spieralski, op. cit. s. 66-69.

[4] Spieralski, op. cit. s. 80.

[5] Spieralski, op. cit. s. 81-82.

[6] Spieralski, op. cit. s. 86-87.

[7] Spieralski, op. cit. s. 124-125.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

@@ Linia 40: / Linia 40: @@
 W [[1501]] przyjechał na [[sejm walny|sejm]] do [[Piotrków Trybunalski|Piotrkowa]] jako [[dworzanin]] królewski. W czasie [[Wojna litewsko-moskiewska 1507-1508|wojny litewsko-moskiewskiej 1507-1508]] jako [[rotmistrz]] dowodził [[wojsko zaciężne|zacieżną]] [[chorągiew (wojsko)|chorągwią]] jazdy.<ref>Spieralski, op. cit., s. 47-60.</ref> Swój chrzest bojowy przeszedł w wieku dwudziestu dwóch lat pod okiem hetmana [[Konstanty Ostrogski (hetman wielki litewski)|Konstantego Ostrogskiego]] {{fakt|data=2010-03}}. Brał także udział w wyprawie do [[Mołdawia|Mołdawii]] w [[1512]] gdzie dowodził chorągwią jazdy. W czasie [[wojna litewsko-moskiewska 1512-1522|wojny litewsko-moskiewskiej 1512-1522]] na czele [[hufiec|hufca]] ochotniczego wziął udział w [[Bitwa pod Orszą (1514)|bitwie pod Orszą]]. <ref>Spieralski, op. cit. s. 66-69.</ref>. W latach [[1517]]-[[1521]] by dopełnić swe wykształcenie podjął zwyczajową podróż po świecie. Odwiedził [[Bliski Wschód]], w tym [[Syria|Syrię]], [[Palestyna|Palestynę]], [[Egipt]], [[Grecja|Grecję]], [[Turcja|Turcję]] i oczywiście [[Ziemia Święta|Ziemię Świętą]]. W [[1518]] pasowany został w [[Jerozolima|Jerozolimie]] na [[Zakon Rycerski Grobu Bożego w Jerozolimie|rycerza jerozolimskiego]]<ref>Spieralski, op. cit. s. 80.</ref>. Zwiedził także Zachodnią Europę. W [[Portugalia|Portugalii]] król [[Manuel I Szczęśliwy]], pasował go na rycerza. Tarnowski wziął udział w wyprawie przeciwko [[Maurowie|Maurom]]<ref>Spieralski, op. cit. s. 81-82.</ref>. Uczestniczył w [[wojna polsko-krzyżacka 1519-1521|wojnie polsko-krzyżackiej 1519-1521]] m.in. w czasie oblężenia [[Kaliningrad|Królewca]] w [[1520]] roku <ref>Spieralski, op. cit. s. 86-87.</ref>.
-Jako zwolennik koalicji antytureckiej wziął udział w wojnie habsbursko-tureckiej w roku [[1521]]. W [[1524]] w potyczce pod [[Lwów|Lwowem]] rozbił zagon turecki. W [[1528]] na swoim zamku w Tarnowie gościł przez pół roku wygnanego [[Władcy Węgier|króla Węgier]], [[Jan Zápolya|Jana Zápolyę]]<ref>Spieralski, op. cit. s. 124-125.</ref>. W [[1531]] był autorem świetnego zwycięstwa w [[bitwa pod Obertynem|bitwie pod Obertynem]] w wojnie z [[Hospodarowie Mołdawii|hospodarem mołdawskim]] [[Piotr Raresz|Piotrem Rareszem]]. W czasie [[Wojna litewsko-moskiewska 1534-1537|wojny litewsko-moskiewskiej 1534-1537]] dowodził w [[1534]] polsko-litewską wyprawą na Moskwę. Wsławił się wówczas zdobyciem [[Homel|Homla]] i [[Oblężenie Staroduba|oblężeniem i zdobyciem Staroduba]] ([[1535]]).
+Jako zwolennik koalicji antytureckiej wziął udział w wojnie habsbursko-tureckiej w roku [[1521]]. W [[1524]] w potyczce pod [[Lwów|Lwowem]] rozbił zagon turecki. W [[1528]] na swoim zamku w Tarnowie gościł przez pół roku wygnanego [[Władcy Węgier|króla Węgier]], [[Jan Zápolya|Jana Zápolyę]]<ref>Spieralski, op. cit. s. 124-125.</ref>. W [[1531]] był autorem świetnego zwycięstwa w [[bitwa pod Obertynem|bitwie pod Obertynem]] w wojnie z [[Hospodarowie Mołdawii|hospodarem mołdawskim]] [[Piotr Raresz|Piotrem Rareszem]]. W czasie [[Wojna litewsko-moskiewska 1534-1537|wojny litewsko-moskiewskiej 1534-1537]] dowodził w [[1534]] polsko-litewską wyprawą na Moskwę. Wsławił się wówczas zdobyciem [[Homel|Homla]] i [[Oblężenie Staroduba|oblężeniem i zdobyciem Staroduba]] ([[1535]]). W 1538 roku w czasie wojny z Mołdawią oblegał [[Zamek w Chocimiu]].
 [[PLik:Burgonet of Polish Grand Crown Hetman Jan Tarnowski.PNG|166px|thumb|left|[[Szturmak]] hetmana wielkiego koronnego Jana Tarnowskiego]]