Katedra św. Michała Archanioła w Łomży

Katedra św. Michała Archanioła w Łomży

nr rej. 39 z 28.02.1953
[[Plik:{{{grafika}}}|240x240px|alt=Ilustracja|{{{opis grafiki}}}]] {{{opis grafiki}}}
Państwo	{{{państwo}}}
Miejscowość	{{{miejscowość}}}
Wyznanie	rzymskokatolickie
Rodzaj	katedra
Wezwanie	św. Michała Archanioła
Historia
Data budowy	{{{data budowy}}}
Data poświęcenia	{{{data poświęcenia}}}
Data likwidacji	{{{data likwidacji}}}
Data zniszczenia	{{{data zniszczenia}}}
Data zburzenia	{{{data zburzenia}}}
Data reaktywacji	{{{data reaktywacji}}}
Dane świątyni
Styl	{{{styl}}}
Budulec	cegła
Stan obecny	{{{stan obecny}}}
Położenie na mapie brak Brak mapy: {{państwo dane {{{państwo}}} | mapa/core | wariant = {{{państwo}}} }} Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:building}
[{{{www}}} Strona internetowa]

{{Świątynia infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | data reaktywacji = | grafika = | data zniszczenia = | data budowy = | www = | stan obecny = | państwo = | data poświęcenia = | data likwidacji = | współrzędne = | opis grafiki = | miejscowość = | data zburzenia = | styl = Nieznane pola: "zniszczono", "obecnie", "zdjęcie", "zdjęcie podpis", "zlikwidowano", "poświęcono", "zburzono" oraz "zbudowano".

Matka Boska Łomżyńska Pięknej Miłości

Kościół farny św. Michała (koniec XIX wieku)

Katedra św. Michała Archanioła w Łomży – późnogotycki kościół św. Michała Archanioła wzniesiony ok. 1526.

Historia

Obecna katedra wzniesiona w latach 1504-1525 z fundacji księżnej mazowieckiej Anny i jej synów Janusza III i Stanisława, jako kościół św. Michała Archanioła i św. Jana Chrzciciela. Budowniczym świątyni i prawdopodobnie jego pierwszym proboszczem był ksiądz Jan Wojsławski. W 1525 konsekracja i przeniesienie parafii z kościoła św. Wawrzyńca. Kolejna Konsekracja kościoła odbyła się po 1531 przez biskupa płockiego Andrzeja Krzyckiego. Około 1550 roku przebudowany na pseudobazylikę i przesklepiony.

W wyniku zniszczeń w czasie potopu szwedzkiego w latach 1691-1692 odbył się remont, w wyniku którego wystrój kościoła zmienił się z gotyckiego na barokowy wg projektu Józefa Szymona Bellottiego. Wzniesiono nowy szczyt zachodni i szczyt nad łukiem tęczowym oraz podniesiono mury prezbiterium, a także obniżono dachy. Ponowna konsekracja świątyni odbyła się w 1783, lecz w 1819 została czasowo zamknięta z uwagi na zły stan techniczny. W 1886 roku restaurację sklepień przeprowadził J.Hinz. W 1886 roku dobudowano od południa zakrystię. Od 1921 znajduje się w rejestrze zabytków. 28 października 1925 podniesiony do rangi katedry w wyniku utworzenia diecezji łomżyńskiej. W latach 1932-1934 przebudowano pod kierunkiem S.Cybichowskiego poprzez dostawienie piętra na zakrystii południowej oraz drewnianych empor w prezbiterium, wybito otwory w ścianie południowej i przeniesiono nagrobki z prezbiterium i kaplicy Różańcowej do nawy.

W czasie II wojny światowej uległ częściowemu zniszczeniu i dzięki zabiegom biskupa Stanisława K. Łukomskiego nie został wysadzony. Odbudowany w 1952 rokiem i regotyzowany w latach 1953-1958 wg. projektu W.Paszkowskiego. Jest przykładem tzw. gotyku mazowieckiego.

Wnętrze

W nawie głównej ma sklepienia gwiaździste i sieciowe, natomiast w nawach bocznych, kryształowe, spotykane na Mazowszu dość rzadko. Wewnątrz wiele cennych dzieł sztuki, gotyckich i późniejszych.

• na pierwszym filarze po prawej znajduje się późnogotycki nagrobek zmarłego w 1549 kanclerza i proboszcza Jana Wojsławskiego (pierwotnie była w posadzce prezbiterium).
• na południowej ścianie prawej nawy podwójny renesansowy pomnik Elżbiety i Andrzeja Modliszewskich z 1589 wykonany w warsztacie Santi Gucciego (pierwotnie znajdował się w kaplicy NMP).
• w kaplicy południowej znajduje się w późnorenesansowym ołtarzu cudowny obraz Matki Boskiej Łomżyńskiej z XVI w., koronowany 4 czerwca 1991 przez Jana Pawła II.
• w prawej nawie umieszczony jest duży obraz Matki Boskiej Nieustającej Pomocy namalowany w 1900 przez Wojciecha Gersona.

W zewnętrznym murze wieży katedry wmurowany jest kamień przypominający maskę, być może przedmiot kultu pogańskiego. Tego typu maski znajdują się jeszcze w murach kościoła w Pralnicy koło Lubawy na Mazurach i kolegiaty w Pułtusku.

Podczas prac remontowych, które odbyły się w prezbiterium katedry w II poł. 2005 natrafiono pod posadzką na kryptę. Po rozpoczęciu prac wykopaliskowych prowadzonych przez Macieja Czarneckiego odnaleziono w sumie dziesięć krypt, z co najmniej dwoma pochówkami duchownych (w tym budowniczego katedry z XV w.). Było także wiele innych pochówków – także poza kryptami (przysypane tylko ziemią). Do poł. grudnia 2005 odkopana ok. 70 pochowanych pod prezbiterium ciał.

Katedra w sztuce

Łomżyńska katedra jest źródeł inspiracji dla wielu artystów. Świadczy o tym malarstwo poświęcone łomżyńskiej świątyni oraz wytwory kultury popularnej. W 2004 roku na znaczku pocztowym z serii Sanktuaria Maryjne został uwieczniony wizerunek Matki Boskiej Łomżyńskiej. W 2007 roku wybito monetę z cyklu Historyczne Miasta Polski poświęconą miastu Łomży, na której rewersie umieszczono stylizowany wizerunek łomżyńskiej katedry.

• 
  Obraz Wita Majewskiego z 1909 roku
• 
  Obraz Zygmunta Bujnowskiego z dwudziestolecia międzywojennego
• 
  Drzeworyt z XIX wieku dłuta Kryńskiego
• 
  Nagrobek Modliszewskich z XVI wieku
• 

Ciekawostki

• Od listopada do końca 2005 w Muzeum Północnego Mazowsza w Łomży wystawione były znalezione przedmioty i zdjęcia łomżyńskiego fotografika i "dokumentatora" muzeum Bolesława Deptuły przedstawiające prace wykopaliskowe.
• W zewnętrzne ściany świątyni wmurowane są kule armatnie.

Bibliografia

• Katedra Łomżyńska: Przeszłość i współczesność, 2010, Parafia św. Michała Archanioła w Łomży

Zobacz też

• Zabytki Łomży

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona internetowa