Bodzentyn: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
W Bodzentynie nie działa już przetwórnia owocowo-warzywna "OWIN" |
drobne redakcyjne, ilustracja |
||
Linia 46: | Linia 46: | ||
}} |
}} |
||
[[Plik:Bodzentyn zamek 20080701 3712.jpg|thumb|250px|Ruiny zamku]] |
[[Plik:Bodzentyn zamek 20080701 3712.jpg|thumb|250px|Ruiny zamku]] |
||
[[Plik:Bodzentyn |
[[Plik:Bodzentyn kosciol 20080701 3760.jpg|thumb|250px|right|Kościół parafialny z 1440 r.]] |
||
[[Plik:Dsc02221j.jpg|thumb|250px|Kościół Świętego Ducha]] |
[[Plik:Dsc02221j.jpg|thumb|250px|Kościół Świętego Ducha]] |
||
[[Plik:Bodzentyn baszta od poludnia.JPG|thumb|250px|Baszta miejska w pd części miasta w XIX w.]] |
|||
[[Plik:Bodzentyn 02 ssj 20060409.jpg|thumb|250px|Zabytkowa zagroda Czernikiewiczów z 1809 r.]] |
|||
⚫ | |||
'''Bodzentyn''' – miasto w [[województwo świętokrzyskie|województwie świętokrzyskim]], w [[powiat kielecki|powiecie kieleckim]]. Jest siedzibą miejsko-wiejskiej [[gmina Bodzentyn|gminy Bodzentyn]]. Prawa miejskie w latach [[1355]]-[[1870]] i ponownie od [[1994]]. W [[Podział administracyjny Polski 1975-1998|latach 1975-1998]] miasto administracyjnie należało do [[województwo kieleckie|woj. kieleckiego]]. |
'''Bodzentyn''' – miasto w [[województwo świętokrzyskie|województwie świętokrzyskim]], w [[powiat kielecki|powiecie kieleckim]]. Jest siedzibą miejsko-wiejskiej [[gmina Bodzentyn|gminy Bodzentyn]]. Prawa miejskie w latach [[1355]]-[[1870]] i ponownie od [[1994]]. W [[Podział administracyjny Polski 1975-1998|latach 1975-1998]] miasto administracyjnie należało do [[województwo kieleckie|woj. kieleckiego]]. |
||
Linia 61: | Linia 64: | ||
=== Początki === |
=== Początki === |
||
Bodzentyn powstał w [[1355]] na gruntach [[Tarczek|Tarczka]], który w [[XII wiek|XII]] i [[XIII wiek]]u był ośrodkiem posiadłości biskupich. Przywilej na założenie miasta na [[prawo magdeburskie|prawie magdeburskim]] biskup [[Jan Bodzanta (biskup krakowski)|Bodzanta]] otrzymał od króla [[Kazimierz III Wielki|Kazimierza Wielkiego]]. Miasto stało się ośrodkiem [[klucz (majątek ziemski)|klucza majątkowego]] biskupów krakowskich<ref name="Miasta">''Miasta polskie w Tysiącleciu'', przewodn. kom. red. Stanisław Pazyra, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków, 1965-1967, Tom I, str 538-539, hasło: ''Bodzentyn''</ref>. |
Bodzentyn powstał w [[1355]] na gruntach [[Tarczek|Tarczka]], który w [[XII wiek|XII]] i [[XIII wiek]]u był ośrodkiem posiadłości biskupich. Przywilej na założenie miasta na [[prawo magdeburskie|prawie magdeburskim]] biskup [[Jan Bodzanta (biskup krakowski)|Bodzanta]] otrzymał od króla [[Kazimierz III Wielki|Kazimierza Wielkiego]]. Miasto stało się ośrodkiem [[klucz (majątek ziemski)|klucza majątkowego]] biskupów krakowskich<ref name="Miasta">''Miasta polskie w Tysiącleciu'', przewodn. kom. red. Stanisław Pazyra, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków, 1965-1967, Tom I, str 538-539, hasło: ''Bodzentyn''</ref>. |
||
⚫ | |||
W [[1365]] biskup [[Florian Mokrski|Florian z Mokrska]] wzniósł tu zamek oraz otoczył miasto obronnymi murami<ref name="Miasta"/>. W [[1380]] [[Jan Radlica]] ufundował w Bodzentynie kościół pod wezwaniem św. Krzyża. W [[1410]] zatrzymał się tu król [[Władysław II Jagiełło|Władysław Jagiełło]], wyprawiający się na Krzyżaków. Król przyjechał tutaj [[19 czerwca]] z [[Łysa Góra (Góry Świętokrzyskie)|Łysej Góry]] i przez dwa dni przebywał na dworze biskupim, przyjmując posłów od książąt pomorskich<ref name="slownikKP">Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, ''Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich'', Warszawa 1880-1885, Tom I, str 274-275</ref>. Niedługo później miasto zniszczył pożar. Z tego powodu w [[1413]] biskup [[Wojciech Jastrzębiec]] wyjednał od Jagiełły nowy przywilej, w którym król potwierdził prawo magdeburskie<ref name="slownikKP"/>. |
W [[1365]] biskup [[Florian Mokrski|Florian z Mokrska]] wzniósł tu zamek oraz otoczył miasto obronnymi murami<ref name="Miasta"/>. W [[1380]] [[Jan Radlica]] ufundował w Bodzentynie kościół pod wezwaniem św. Krzyża. W [[1410]] zatrzymał się tu król [[Władysław II Jagiełło|Władysław Jagiełło]], wyprawiający się na Krzyżaków. Król przyjechał tutaj [[19 czerwca]] z [[Łysa Góra (Góry Świętokrzyskie)|Łysej Góry]] i przez dwa dni przebywał na dworze biskupim, przyjmując posłów od książąt pomorskich<ref name="slownikKP">Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, ''Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich'', Warszawa 1880-1885, Tom I, str 274-275</ref>. Niedługo później miasto zniszczył pożar. Z tego powodu w [[1413]] biskup [[Wojciech Jastrzębiec]] wyjednał od Jagiełły nowy przywilej, w którym król potwierdził prawo magdeburskie<ref name="slownikKP"/>. |
||
Linia 70: | Linia 71: | ||
=== XV-XVII wiek === |
=== XV-XVII wiek === |
||
Przywileje królewskie z [[1468]] i [[1698]] spowodowały zwiększenie liczby jarmarków do sześciu. W latach [[1533]] i [[1575]] Bodzentyn otrzymał przywileje zwalniające z opłat wjazdowych i przejazdowych. Został zwolniony m.in. od cła solnego w [[Wiślica|Wiślicy]]. W latach: [[1430]], [[1510]], [[1548]], [[1601]] i [[1637]] powstały [[cech]]y szewców, [[prasoł]]ów, kowali, krawców, sukienników i rzeźników. Przedstawiciele mniej licznych rzemiosł zostali zrzeszeni w cechu kowali<ref name="Miasta"/>. W [[1645]] miasto miało 14 kowali, 5 ślusarzy oraz znaczną liczbę rzemieślników usługowych innych profesji<ref name="Miasta"/>. |
Przywileje królewskie z [[1468]] i [[1698]] spowodowały zwiększenie liczby jarmarków do sześciu. W latach [[1533]] i [[1575]] Bodzentyn otrzymał przywileje zwalniające z opłat wjazdowych i przejazdowych. Został zwolniony m.in. od cła solnego w [[Wiślica|Wiślicy]]. W latach: [[1430]], [[1510]], [[1548]], [[1601]] i [[1637]] powstały [[cech]]y szewców, [[prasoł]]ów, kowali, krawców, sukienników i rzeźników. Przedstawiciele mniej licznych rzemiosł zostali zrzeszeni w cechu kowali<ref name="Miasta"/>. W [[1645]] miasto miało 14 kowali, 5 ślusarzy oraz znaczną liczbę rzemieślników usługowych innych profesji<ref name="Miasta"/>. |
||
[[Plik:Bodzentyn kosciol 20080701 3760.jpg|thumb|200px|left|Kościół parafialny]] |
|||
W [[1450]] [[Zbigniew Oleśnicki (prymas)|Zbigniew Oleśnicki]] ufundował w Bodzentynie [[gotyk|gotycką]] kolegiatę<ref name="Miasta"/>. W drugiej połowie [[XVI wiek]]u [[zamek w Bodzentynie]] został przebudowany na pałacową rezydencję. W tym samym czasie powstał drugi rynek. Miasto otrzymało też wodociąg oraz łaźnię, wybudowane staraniem burmistrza Jana Kołka<ref name="Miasta"/>. |
W [[1450]] [[Zbigniew Oleśnicki (prymas)|Zbigniew Oleśnicki]] ufundował w Bodzentynie [[gotyk|gotycką]] kolegiatę<ref name="Miasta"/>. W drugiej połowie [[XVI wiek]]u [[zamek w Bodzentynie]] został przebudowany na pałacową rezydencję. W tym samym czasie powstał drugi rynek. Miasto otrzymało też wodociąg oraz łaźnię, wybudowane staraniem burmistrza Jana Kołka<ref name="Miasta"/>. |
Wersja z 16:10, 14 maj 2011
[[Plik:{{{zdjęcie}}}|240x240px|alt=Ilustracja|{{{opis zdjęcia}}}]] {{{opis zdjęcia}}} | |||||
| |||||
Państwo | {{{państwo}}} | ||||
---|---|---|---|---|---|
Zarządzający |
Burmistrz | ||||
Powierzchnia |
8,65 km² | ||||
Populacja (2008) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
Nr kierunkowy |
{{{numer kierunkowy}}} | ||||
Kod pocztowy |
{{{kod pocztowy}}} | ||||
Tablice rejestracyjne |
{{{tablice rejestracyjne}}} | ||||
Położenie na mapie brak Brak mapy: {{państwo dane {{{państwo}}} | mapa/core | wariant = {{{państwo}}} }} Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |||||
Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |||||
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:landmark} | |||||
Strona internetowa |
Bodzentyn – miasto w województwie świętokrzyskim, w powiecie kieleckim. Jest siedzibą miejsko-wiejskiej gminy Bodzentyn. Prawa miejskie w latach 1355-1870 i ponownie od 1994. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. kieleckiego.
Jest ośrodkiem usługowym i krajoznawczym[2]. Położony w Górach Świętokrzyskich, u stóp Pasma Klonowskiego, nad Psarką (dorzecze Kamiennej). Znajduje się tu siedziba dyrekcji Świętokrzyskiego Parku Narodowego. W mieście działa Towarzystwo Przyjaciół Bodzentyna[2].
Bodzentyn jest lokalnym węzłem drogowym[2]. Krzyżują się tu drogi wojewódzkie nr 751 i 752.
Przez miasto przepływa niewielka rzeka Psarka, dopływ Świśliny.
Według danych z 31 grudnia 2004 miasto miało 2271 mieszkańców.
Historia
Początki
Bodzentyn powstał w 1355 na gruntach Tarczka, który w XII i XIII wieku był ośrodkiem posiadłości biskupich. Przywilej na założenie miasta na prawie magdeburskim biskup Bodzanta otrzymał od króla Kazimierza Wielkiego. Miasto stało się ośrodkiem klucza majątkowego biskupów krakowskich[3].
W 1365 biskup Florian z Mokrska wzniósł tu zamek oraz otoczył miasto obronnymi murami[3]. W 1380 Jan Radlica ufundował w Bodzentynie kościół pod wezwaniem św. Krzyża. W 1410 zatrzymał się tu król Władysław Jagiełło, wyprawiający się na Krzyżaków. Król przyjechał tutaj 19 czerwca z Łysej Góry i przez dwa dni przebywał na dworze biskupim, przyjmując posłów od książąt pomorskich[4]. Niedługo później miasto zniszczył pożar. Z tego powodu w 1413 biskup Wojciech Jastrzębiec wyjednał od Jagiełły nowy przywilej, w którym król potwierdził prawo magdeburskie[4].
W 1412 Piotr Wysz rozszerzył posiadłości Bodzentyna o kilkanaście łanów[3]. W tym samym czasie sąsiedni Tarczek, który utracił na rzecz Bodzentyna znaczną część obszaru, został zdegradowany do rzędu wsi[5]. Biskup Wysz nadał Bodzyntynowi prawo wyrębu drzewa i wypasu bydła, wyłączność na handel solą i mięsem, a także monopol na wyrób trunków w promieniu jednej mili. Biskup ustanowił w Bodzentynie targ oraz dwa jarmarki[3].
XV-XVII wiek
Przywileje królewskie z 1468 i 1698 spowodowały zwiększenie liczby jarmarków do sześciu. W latach 1533 i 1575 Bodzentyn otrzymał przywileje zwalniające z opłat wjazdowych i przejazdowych. Został zwolniony m.in. od cła solnego w Wiślicy. W latach: 1430, 1510, 1548, 1601 i 1637 powstały cechy szewców, prasołów, kowali, krawców, sukienników i rzeźników. Przedstawiciele mniej licznych rzemiosł zostali zrzeszeni w cechu kowali[3]. W 1645 miasto miało 14 kowali, 5 ślusarzy oraz znaczną liczbę rzemieślników usługowych innych profesji[3].
W 1450 Zbigniew Oleśnicki ufundował w Bodzentynie gotycką kolegiatę[3]. W drugiej połowie XVI wieku zamek w Bodzentynie został przebudowany na pałacową rezydencję. W tym samym czasie powstał drugi rynek. Miasto otrzymało też wodociąg oraz łaźnię, wybudowane staraniem burmistrza Jana Kołka[3].
W Bodzentynie mieszkał i zmarł w 1577 sekretarz królewski, biskup i uczony Franciszek Krasiński. Tu również 17 marca 1642 zakończył życie kanclerz wielki koronny Jakub Zadzik[4].
Od 1640 Bodzentyn wysyłał jednego kandydata na studia bakalarskie do Akademii Krakowskiej. Po zdobyciu wykształcenia był on zatrudniany w miejscowej szkole[3]. W 1670 w Bodzentynie wzniesiono obszerny ratusz z wysoką wieżą i zegarem. Fundatorem okazałej budowli był biskup Andrzej Trzebicki[4]. Od 1692 miasto posiadało fundację Jana Łuczkiewicza wspierającą rzemiosło, nauczycieli i uczniów. W czasie reformacji znajdowała się tu siedziba sądu biskupiego, który zajmował się sprawami odstępstw od wiary katolickiej[3].
W czasie potopu szwedzkiego miasto nie poniosło większych szkód. Wkrótce później zostało jednak dotknięte przez klęski żywiołowe, które spowodowały zmniejszenie się liczby mieszkańców[3]. W latach 1662-1663 Bodzentyn miał 134 domy i ok. 850 mieszkańców. W 1674 był zamieszkiwany już tylko przez ok. 540 osób[3].
XVIII-XIX wiek
W XVIII i XIX w. Bodzentyn stał się lokalnym ośrodkiem przemysłowym. Działały tutaj kuźnice, a także fabryka luster i porcelany[6]. W mieście funkcjonowały fabryki sukienne i rzeźbiarskie oraz cegielnie[4]. Fabryki żelaza urządzał w okolicy biskup Felicjan Szaniawski znacznie podnosząc dochody miasta[4].
Ostatnim z biskupów krakowskich, który mieszkał w Bodzentynie był Kajetan Sołtyk. W 1797, na mocy konwencji rozbiorowej, miasto przeszło na własność rządu[4]. W 1832 rozebrano ratusz, a w 1836 część murów miejskich z Bramą Opatowską[4]. Wg spisu z 1827 w Bodzentynie były 203 domy i 1050 mieszkańców[4]. W 1833 urodził się tu malarz Józef Szermentowski[6].
Miasto wyróżniło się czynnym udziałem mieszkańców w powstaniu styczniowym[3]. W noc wybuchu powstania, Bodzentyn został zaatakowany przez powstańców, pod dowództwem braci Dawidowiczów. Oddział złożony był z pracowników zakładów suchedniowskich. Bitwa pozostała nierozstrzygnięta, a zarówno powstańcy jak i rosyjski garnizon, opuścili miasto. 23 stycznia 1864, w pierwszą rocznicę bitwy, odbyła się tu defilada oddziałów powstańczych, którą odebrał generał Józef Hauke-Bosak. Generał odczytał rozkaz Romualda Traugutta i podziękował podkomendnym za ich postawę w bitwach pod Iłżą i pod Cisowem[6]. W roku 1868 miasto zamieszkiwało 1469 mieszkańców, w tym 428 Żydów[7]. Dwa lata później w efekcie reformy administracyjnej Bodzentyn utracił prawa miejskie i stał się osadą[3]. Zdecydowana większość mieszkańców zajmowała się rolnictwem. W niewielkim stopniu rozwinęło się rzemiosło. Handel pozostawał w całości w rękach ludności żydowskiej.
Wiek XX
Początek XX wieku przyniósł ze sobą dalszy wzrost ludności. W 1909 Bodzentyn liczył już 3316 stałych mieszkańców, z czego 1474 Żydów, 9 prawosławnych i 6 protestantów[7]. 20 czerwca 1917 r. drewnianą w większości zabudowę miejscowości strawił pożar. Uszkodzeniu uległ dach kościoła parafialnego. Doszczętnie spłonęła synagoga przy ulicy Bożniczej.
Według pierwszego międzywojennego spisu z 1921 osada liczyła 3570 mieszkańców[3], a w przededniu wojny 3853 osób[3].
W okresie II wojna światowej Bodzentyn był silnym ośrodkiem ruchu partyzanckiego w Górach Świętokrzyskich, wielu jego mieszkańców wstąpiło do leśnych oddziałów. Walczyli m.in. pod dowództwem Jana Piwnika „Ponurego”. Na odległym od miasta o kilka kilometrów Wykusie, znajdowała się duża leśna baza żołnierzy AK. Dlatego też 1 czerwca 1943 r., w ramach represji i w odwecie za działalność partyzancką bodzentynian Niemcy przeprowadzili w mieście pacyfikację. Ich silny oddział, stacjonujący w Świętej Katarzynie o świcie okrążył miasto i dokonał rewizji wszystkich domostw i obejść. Niemal wszystkich mieszkańców, z wyjątkiem drobnych dzieci, spędzono na rynek. Tutaj kolejno sprawdzano ich tożsamość i korzystając z informacji szpicli dokonywano egzekucji wybranych osób z użyciem amunicji dum-dum. Tego dnia zginęło w mieście łącznie 39 osób. Wszyscy pochowani zostali we wspólnej mogile i dopiero po wojnie dokonano ekshumacji i indywidualnych pochówków ofiar na cmentarzu parafialnym[8].
Podczas okupacji niemieckiej utworzono tu getto dla Żydów z okolicznych miasteczek. We wrześniu 1942 jego 700 mieszkańców (w tym Dawid Rubinowicz) zostało popędzonych do stacji kolejowej w Suchedniowie, a stamtąd wywiezionych do obozu zagłady w Treblince.
W 1946 Bodzentyn zamieszkiwało już tylko 2100 mieszkańców[3]. Po wojnie powstała winiarnia, przetwórnia owoców, zakłady mleczarskie i cegielnia, a także spółdzielnie szewców oraz tkacka. W 1960 Bodzentyn miał 2970 mieszkańców[3]. 50% ludności nadal utrzymywało się w tym czasie z rolnictwa[3].
W 1994 Bodzentyn odzyskał utracone prawa miejskie[9].
Kalendarium
- 1355 założenie miasta przez biskupa krakowskiego Bodzantę,
- XVI-XVIII w. ośrodek handlu i rzemiosła,
- 1795 miasto znajduje się w zaborze austriackim,
- 1809 miasto znajduje się w Księstwie Warszawskim,
- 1815 miasto znajduje się w Królestwie Polskim,
- 1863 bitwa powstania styczniowego,
- 1870 odebranie praw miejskich,
- 1939-1945 okupacja niemiecka, getto
- 1994 powtórne nadanie praw miejskich
Nazwa
W XIV wieku miasto nosiło nazwę Bodzęcin, od imienia założyciela, biskupa Bodzęty (Bodzanty). Współczesna nazwa utrwaliła się na skutek pisowni dokumentów łacińskich (Bodzentin w 1439)[10]. W gwarze ludowej utrzymuje się nazwa Bozecin[10]. Pod koniec XIX wieku w użyciu były wariantywne formy: Bożęcin i Borzęcin[11]
Zabytki
- Kościół parafialny Wniebowzięcia NMP i św. Stanisława Biskupa, gotycki z lat 1440-1452
- Ruiny zamku wzniesionego w XIV w. przez Floriana z Mokrska i przebudowanego w XIV w.
- Kościół św. Ducha z XVII w. Murowana budowla powstała na miejscu drewnianej świątyni z XV w. Do jej południowej ściany przylegał budynek szpitala. Kościół uległ zniszczeniu w czasie pożaru w 1917[6]. Kościół został odbudowany i 23.05.2010 r. odbyło się poświęcenie świątyni[12]. Przy ruinach rosną lipy – pomniki przyrody[6].
- zagroda Czernikiewiczów z 1809 – oddział Muzeum Wsi Kieleckiej ze zbiorami etnograficznymi,
- Układ architektoniczny, typowy dla średniowiecznych miast, o regularnym planie z dwoma rynkami i pozostałościami dawnych obwarowań miejskich z XIV wieku[13].
- kamienice i domy tzw. z przejezdnymi sieniami z XVIII i XIX w.,
- Cmentarz parafialny z symboliczną mogiłą powstańców styczniowych, ufundowaną w 1917 przez gminę oraz Koło Macierzy Szkolnej. Na cmentarzu znajduje się także zbiorowa mogiła i pomnik 39 osób rozstrzelanych 1 czerwca 1943[6].
- ruiny murów obronnych
- cmentarz wojenny z I wojny światowej,
- cmentarz żydowski,
- ośrodek sztuki ludowej (tkactwo)
Turystyka
Przez miasto przechodzi niebieski szlak turystyczny im. E. Wołoszyna z Wąchocka do Cedzyny, zielony szlak turystyczny ze Starachowic do Łącznej oraz czerwony szlak rowerowy z Cedzyny do Nowej Słupi.
- ↑ Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.). [dostęp 1.10.2009].
- ↑ a b c Słownik geograficzno-krajoznawczy Polski, PWN, Warszawa 1998, ISBN 83-01-12677-9, str 45-46
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Miasta polskie w Tysiącleciu, przewodn. kom. red. Stanisław Pazyra, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków, 1965-1967, Tom I, str 538-539, hasło: Bodzentyn
- ↑ a b c d e f g h i Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa 1880-1885, Tom I, str 274-275
- ↑ Miasta polskie w Tysiącleciu, Tom I, str 550, hasło: Tarczek
- ↑ a b c d e f Ryszard Garus, Przewodnik dla turystów pieszych i zmotoryzowanych. Kielce – Góry Świętokrzyskie, Kielce 1998, ISBN 83-86953-35-7, str 76-80
- ↑ a b Wiech, St., Miasteczka guberni kieleckiej w latach 1870-1914, Kielce 2003, ss. 128 i 134
- ↑ Relacja mieszkańca miasta Józefa Czernikiewicza, którego starszy brat Witold był wśród zamordowanych tego dnia
- ↑ Dz.U. z 1994 r. nr 132, poz. 672
- ↑ a b Kazimierz Rymut, Nazwy miast Polski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1987, ISBN 83-04-02436-5, str 37
- ↑ Maria Malec, Słownik Etymologiczny nazw geograficznych Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003, ISBN 83-01-13857-2, str 45
- ↑ Kościół Świętego Ducha w Bodzentynie odbudowany i poświęcony. [dostęp 27.12.2010].
- ↑ Ryszard Garus, Znakowane szlaki turystyczne woj. kieleckiego, Kielce 1990, str 55-56
Bibliografia
- Miasta polskie w Tysiącleciu, przewodn. kom. red. Stanisław Pazyra, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków, 1965-1967
- Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa 1880-1885
- Ryszard Garus, Znakowane szlaki turystyczne woj. kieleckiego, Kielce 1990
- Ryszard Garus, Przewodnik dla turystów pieszych i zmotoryzowanych. Kielce – Góry Świętokrzyskie, Kielce 1998, ISBN 83-86953-35-7
Zobacz też
Linki zewnętrzne
- Bodzentyn w dokumentach archiwalnych
- Bodzentyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 274 .