Mińsk

Górne Miasto w Mińsku

Kościół św. Szymona i Heleny

Ratusz i katedra katolicka

Plik:Biblioteka minsk danieluk.jpg

Biblioteka Narodowa

Mińsk, dawniej Mińsk Litewski, obecnie także Mińsk Białoruski (biał. Мінск (hist. Менск); ros. Минск; jid. מינסק, Minsk) – stolica Białorusi, nad Świsłoczą; miasto wydzielone i obwodowe; największy ośrodek gospodarczy, kulturalny i naukowy kraju. Sekretariat założonej w 1991 Wspólnoty Niepodległych Państw.

Nazwa

Pochodzenie

Obecnie większość badaczy toponimii uważa, że nazwa miasta pochodzi od niewielkiej rzeki o nazwie Mieńka (Mień, Mienia), nad którą został założony Mińsk. Białoruski historyk Mikoła Kuźniacou postawił tezę, że nazwa rzeczki pochodzi od słowa mień oznaczającego rybę - miętusa, lub inne gładkie, śluziste ryby.

Niektórzy autorzy skłonni są przypuszczać, że nazwę dał miastu handel, wymiana, miena. Hipoteza ta nie jest jednak przekonująca, ponieważ handel nie mogł tam rozwinąć się tak szybko i na taką skalę, by stać się podstawą do nazwania twierdzy zbudowanej w 1063, a której nazwa tak szeroko się rozpowszechniła, że kronikarz wspomina ją już w 1067 roku. Ponadto, badacze twierdzą, że odczasownikowe rzeczowniki od słowa mieniać zwykle nie są w toponimii znane.

Istnieje także podanie ludowe, według którego założycielem miasta był czarownik-siłacz Mianiesk, który zbudował w miejscu dzisiejszego Mińska swój młyn, w którym mełł mąkę z kamienia.

Warianty

W Latopisie Ipatijewskim miasto wspomniane zostało w 1067 roku pod nazwami Мѣньск, Мѣнескь. W późniejszym Latopisie Radziwiłłowskim nazwy Mieńsk (Меньск) i Mieniesk (Менеск) napisano przez е (je), bez ѣ (jać). Z końcem XV w. pojawia się nazwa Miensk (Менск) bez miękkiego znaku. Jednak jeszcze w XVI i XVII wieku szeroko stosowana była forma Mieniesk.

W korespondencji wojewody mińskiego Fiodora Arsenjewa z carem moskiewskim Aleksym I Romanowem (1656) na jednej stronie listu słowa Mieniesk, Miensk, Mienskaga występują 18 razy, zaś Minsk w ogóle. W dwóch odpowiedziach tegoż wojewody nazwy typu Mieniesk, Miensk, Mienskogo pow.(ietu) występują 12 razy i tylko raz napisano Minskoj pow.. W odpowiedzi wojewody Jakowlewa (1657), na temat sejmiku mińskiej szlachty, wykorzystywana jest również wyłącznie forma Miensk. Wynika z tego, że białoruska szlachta posługiwała się tylko tą nazwą.

W Latopisie Barkułabowskim miasto wspomniane zostało 6 razy, z których 5 jako Miensk i raz Minsk.

Pierwsze utrwalenie nazwy Minsk (Mynsko) uczeni odnaleźli w łacińskojęzycznej księdze kancelaryjnej z 1502 roku. Później w dokumentach polskojęzycznych XVI-XVII w. coraz częściej używana jest transkrypcja Minsk. Profesor katedry białoruskiej filologii Uniwersytetu Warszawskiego A. Abremska-Jabłońska wykazała przekonująco, że nazwa "Minsk" pojawiła się pod wpływem polskiego Mińska Mazowieckiego wskutek polskiej ekspancji administracyjnej i językowej.

Forma Mińsk w oficjalnych dokumentach ostatecznie zastępuje Miensk dopiero w XVIII w. razem z wypieraniem języka starobiałoruskiego (ruskiego) z użytku państwowego. Po rozbiorach I Rzeczypospolitej z polskich dokumentów i map nazwa została mechanicznie przeniesiona do dokumentów i map rosyjskich.

Stare Miasto

W końcu XVIII w. zapis Minsk utrwalił się w oficjalnych rosyjskojęzycznych dokumentach, zaś forma Miensk pozostała w mowie ludu (fakt ten zanotowali: białoruski etnograf Pawał Szpileuski oraz Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, wydany w 1885).

Od 1916 roku w środowisku inteligencji białoruskiej utrwaliła się nazwa Miensk-Biełaruski. Zachowała się także w czasie niemieckiej okupacji i polskiej administracji. Korzystano z niej w dokumentach emigracyjnych władz białoruskich.

Forma Miensk stała się normą w czasach Białoruskiej SRR. Używana była we wszystkich oficjalnych dokumentach, a także w państwowym radiu do 29 lipca 1939 roku, kiedy decyzją Rady Najwyższej Białoruskiej SRR nazwę miasta zmieniono na Minsk. Decyzja ta była częścią represji wobec białoruskich kręgów narodowych i rusyfikacji Białoruskiej SRR na poziomie nazw miast.

5 września 1991 Mińska Miejska Rada Deputowanych Ludowych zwróciła się do Rady Najwyższej z prośbą o przywrócenie historycznej nazwy Miensk, została ona jednak odrzucona. Za przywróceniem nazwy Miensk głosowało 142 deputowanych, przy wymaganych 173.

Geografia

Położenie

Mińsk znajduje się na południowo-wschodnich stokach Wysoczyzny Mińskiej. Średnia wysokość n.p.m. wynosi 220 m. Najbardziej wyniesiona część miasta (280,4 m) znajduje się w rejonie między ulicami Cimiraziewa i Charkowskiej (w okolicach szosy rakowskiej). Punkt najniższy (181,4 m) znajduje się na południowym wschodzie miasta na rozlewisku Świsłoczy w rejonie Czyżouka.

Klimat

Klimat umiarkowany kontynentalny ze znacznym wpływem morskiego powietrza znad Atlantyku (z częstymi cyklonami). Średnioroczna temperatura powietrza 5,4 °C. Występują znaczne wahania średnich temperatur względem pór roku: od −7,3 °C w trzeciej dekadzie stycznia do +18 °C w drugiej i trzeciej dekadzie lipca. W ostatnim czasie pojawiła się wyraźna tendencja do podwyższania się temperatury w okresie zimowym.

Średnioroczne opady wynoszą 646 mm, przy czym 1/3 przypada na okres chłodny, 2/3 na ciepły.

System wodny

W pobliżu Mińska przechodzi dział wód Morza Bałtyckiego i Czarnego. Przez miasto przepływa rzeka Świsłocz, do której w granicach miasta wpada sześć niewielkich rzeczek. Wszystkie należą do zlewiska Morza Czarnego. Istnieją zalewy: Drozdy, Krynica, Czyżowski, Jezioro Komsomolskie i inne; systemy wodne: Wilejsko-Miński i Ślepiański.

Ekologia

Republikańskie Centrum Kontroli i Monitoringu Środowiska Naturalnego (Рэспубліканскі цэнтар радыяцыйнага кантролю і маніторынгу навакольнага асяродзьдзя) kontroluje średniodobowe stężenia twardych cząstek RM-10, ditlenku azotu, poziom formaldehydu, ditlenku węgla, dawki promieniowania gamma.

Historia

Pieczęć miejska Mińska z 1591 r.

Wysoki Rynek w XIX wieku

Wysoki Rynek w XIX wieku

Józef Piłsudski w Mińsku w 1919 r.

Wzmiankowany po raz pierwszy w 1067 w związku z bitwą nad Niemigą), w której książę połocki Wsiesław Briaczysławicz uległ koalicji książąt ruskich. Od roku 1101 stolica księstwa podporządkowanego Księstwu Połockiemu.

Wielkie Księstwo Litewskie

Od połowy XIII wieku lenno litewskie. Mińsk około roku 1300 został opanowany przez Witenesa i wszedł w skład Wielkiego Księstwa Litewskiego. W 1390 król Władysław II Jagiełło ufundował pierwszy kościół farny pw. Trójcy Przenajświętszej. Od Unii Horodelskiej w 1413 roku Mińsk był stolicą województwa mińskiego Wielkiego Księstwa Litewskiego i I Rzeczypospolitej. W roku 1441 roku król Kazimierz Jagiellończyk nadał Mińskowi oraz innym miastom znaczne przywileje. Znaczny rozwój spowodował, że Mińsk otrzymał od Aleksandra Jagiellończyka prawa miejskie w 1499 roku, a w 1502 roku król wraz ze swoją żoną Heleną przez dwa miesiące przebywał w mieście. W 1505 miasto zostało zniszczone przez Tatarów krymskich, a w czasie wojny z Moskwą w 1508 roku nieskutecznie oblężone przez wojska moskiewskie Michała Glińskiego, które następnie zostały zniszczone w bitwie pod Orszą. W 1513 roku otworzono pierwszy szpital. W 1547 roku pożar w znacznym stopniu zniszczył miasto.

I Rzeczpospolita

Po Unii lubelskiej w 1569 roku, Mińsk wchodził w skład Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W 1582 roku zbudowano murowany ratusz oraz powstało kolegium zakonu jezuitów. Od 1599 roku co dwa lata, na przemian z Nowogródkiem, w Mińsku odbywała się wiosenna sesja Trybunału Litewskiego (jesienna zawsze w Wilnie). W 1633 roku został zbudowany w Mińsku klasztor bernardynów. W czasie wojny z Moskwą w dniu 11 lipca 1655 roku miasto zajęły wojska moskiewskie. W 1656 roku rozpoczęto budowę klasztoru jezuitów. W 1659 roku powstała pierwsza apteka. W maju 1660 roku w mieście obradowali polscy komisarze planujący dalsze posunięcia w wojnie z Rosją. 27 czerwca doszło do bitwy pod Połonką, gdzie wojska Rzeczypospolitej odniosły zwycięstwo, po czym tej samej nocy z 28 czerwca na 29 czerwca Czarniecki wysłał w stronę Mińska 12 chorągwi pod dowództwem Pawła Borzęckiego. Następnie zwycięska armia dotarła do Mińska. W 1664 miasto trzy razy odwiedził król Jan II Kazimierz Waza. Pod koniec XVII wieku miasto było ufortyfikowane wałami ziemnymi, znajdował się w nim zamek starosty, murowany dwór Hlebowicza oraz liczne klasztory[1].

W 1708 roku, na rozkaz Piotra I, miasto zostało spalone przez Rosjan. W 1733 miasto okupowała prawie dwa lata armia rosyjska. W 1773 Komisja Edukacji Narodowej utworzyła w mieście "szkołę akademicką". Wskutek zagarnięcia w I rozbiorze części wschodnich województw przez Rosję, odbywające się od 1599 roku sesje Trybunału Litewskiego przeniesiono w 1775 roku z Mińska do Grodna co spowodowało dalszą utratę znaczenia przez miasto.

W zaborze rosyjskim

Po drugim rozbiorze Rzeczypospolitej 1793 w granicach Imperium Rosyjskiego. W 1839 władze rosyjskie zlikwidowały Kościół unicki, do którego należała większość mieszkańców miasta. W 1853 roku Władysław Syrokomla odnotował, że w mieście żyło 13 800 żydów, 7400 katolików i 3500 prawosławnych. W roku szkolnym 1907/1908 pierwsza szkoła średnia w Mińsku – męska szkoła realna – zaczęła legalnie nauczać języka polskiego. Na zajęcia z niego zapisało się 54 uczniów, w kolejnym roku liczba ta spadła do 25 i utrzymywała się w okolicach tej wartości przez kolejne lata. W 1909 roku, w czasie wyborów samorządowych, do rady miejskiej zostało wybranych 29 Polaków, 9 Rosjan, 4 Żydów i 3 przedstawicieli innych narodowości. 20 kwietnia (3 maja) 1917 roku po raz pierwszy możliwe było zorganizowane w mieście obchodów przyjęcia Konstytucji 3 Maja. Z tej okazji odbyła się polska manifestacja patriotyczna, w której wg Michaliny Domańskiej uczestniczyło 40 tys. ludzi.

I wojna światowa

19 stycznia 1918 roku polscy i białoruscy mieszkańcy Mińska rozbroili część uciekających bolszewików i przejęli władzę w mieście. Polacy administrowali większą, zachodnią częścią miasta, Białorusini - wschodnią. 21 stycznia polsko-białoruska administracja przekazała władzę wkraczającym do miasta wojskom niemieckim. Pod niemiecką okupacją w mieście funkcjonowały podziemne organizacje polskie, m.in. Rada Okręgowa i zajmująca mniej ważną pozycję Rada Polska Ziemi Mińskiej. Pod koniec 1917 roku w Mińsku powstał Związek Zawodowy im. Stanisława Staszica, usiłujący utworzyć polską kooperatywę. Mimo, że był on nieokreślony ideowo, władze okupacyjne dotkliwie go prześladowały.

Jesienią 1918 roku powstała Samoobrona Ziemi Mińskiej i Grodzieńskiej – polska organizacja wojskowa mająca na celu obronę tych ziem przed bolszewikami. W Mińsku jej organizatorem był gen. Aleksander Bernatowicz. Z nominacji Piłsudskiego dowodzenie nad nią przejął płk. Kobordo.

W styczniu 1919 roku, po wycofaniu się Niemców, miasto przejęli bolszewicy. 5 stycznia 1919 roku Mińsk został ogłoszony stolicą Białoruskiej SRR. W tym okresie polska Rada Okręgowa przekształciła się w Związek Rad i Organizacji Polskich oraz wyłoniła z siebie Komitet Wykonawczy, co wywołało represje ze strony władz sowieckich. Polskie podziemie przeprowadziło następnie tajne wybory, w wyniku których wyłoniona została Rada Główna. W jej skład wchodzili: biskup Zygmunt Łoziński, Izalewicz, Olgierd Jeleński, Witold Jan (?) Świda, Pietrzak i dr Offenberg. Związek Zawodowy im. Staszica nadal podlegał represjom, co doprowadziło do jego likwidacji. W okresie bolszewickiej okupacji legalnie działał polski Związek Chrześcijańskiej Demokracji – organizacja licząca ok. 3000 członków, ciesząca się poparciem duchowieństwa katolickiego, deklarująca poparcie dla demokracji, a jednocześnie niechętnie nastawiona do Białorusinów. Na jej czele stał Szczepański.

Pod polską administracją

8 sierpnia 1919 roku Mińsk został zdobyty przez wojska polskie w toku operacji prowadzonej przez generała Stanisława Szeptyckiego, przy współudziale wojsk wielkopolskich (m.in. 15 Pułk Ułanów pod dowództwem ppłk. Władysława Andersa) i części "błękitnej armii" generała Hallera. Samo miasto zajęła 2 Dywizja Piechoty Legionów, zaraz po niej wkroczyła 1 Dywizja Strzelców Wielkopolskich. W czasie szturmu miasta Polacy ponieśli bardzo niewielkie straty. Komendantem wojskowym Mińska został płk Zdzisław Raabe. Polska żandarmeria wojskowa dokonała aresztowań bolszewickich agentów i funkcjonariuszy bolszewickich służb bezpieczeństwa. 9 sierpnia do miasta przybył gen. Szeptycki wraz ze sztabem, a 10 sierpnia zorganizowano uroczystości związane z wyzwoleniem miasta. 15 września 1919 roku został utworzony okręg miński Zarządu Cywilnego Ziem Wschodnich. Jego komisarzem został Władysław Raczkiewicz.

Rada Główna podjęła decyzję o samorozwiązaniu. Miesiąc później część jej członków, a także inni działacze (dr Offenberg, Pietrzak, Dobraczyc, Politowski, biskup Łoziński) rozpoczęli działalność spółdzielczą. Z inicjatywy Olgierda Jeleńskiego powstało Koło Pracy Społecznej, w skład którego weszła część działaczy Komitetu Wykonawczego i dawnej Rady Głównej. Rada Polska Ziemi Mińskiej nawiązała współpracę ze Związkiem Chrześcijańskiej Demokracji. Działało też Towarzystwo im. Józefa Piłsudskiego w Mińsku, które koordynowało pracę prawicowego Koła Polek, Towarzystwa Przyjaciół Żołnierza Polskiego oraz Wyzwolenia. Działał też aktywnie miński oddział PPS – Frakcji Rewolucyjnej z Gnoińskim, Badzianem, Jakobinim i Pietrusiewiczem na czele. Ogółem od 1917 do 1920 roku w Mińsku działały 33 różne polskie organizacje.

W składzie Białoruskiej SRR

W lipcu 1920 roku miasto zdobyli Rosjanie podczas wojny polsko-bolszewickiej, jednakże po zwycięskiej dla strony polskiej bitwie niemeńskiej w dniu 12 października 1920 Wojsko Polskie wkroczyło ponownie do Mińska, ale zaledwie na kilka dni. Ku wielkiej rozpaczy Polaków – Mińszczan, ostatecznie na mocy Traktatu ryskiego został włączony do ZSRR i do Białoruskiej SRR. W latach trzydziestych i w okresie 1940–1941 podczas Wielkiej czystki ośrodek terroru radzieckiego – kilkadziesiąt tysięcy osób ludobójczo rozstrzelano i pochowano m.in. w Kuropatach, w tym duży odsetek mińskich Polaków.

Aleja Niepodległości

Przed zajęciem Mińska przez Niemców, NKWD w czerwcu 1941 roku wymordowała część polskich więźniów osadzonych w Więzieniu Centralnym i tzw. Amerykance, a pozostałych wysłano w kierunku Czerwienia. Od lipca 1941 r. do lipca 1944 r. Mińsk był okupowany przez Niemców, którzy wymordowali miejscowych Żydów. Tutaj działał i zginął w wyniku zamachu Gauleiter Okręgu Generalnego Białoruś Wilhelm Kube, jego następcą został Curt von Gottberg. Obszar IV Wachlarza Armii Krajowej obejmował Mińsk, w tutejszym więzieniu przebywali aresztowani żołnierze Wachlarza. 3 lipca 1944 Armia Czerwona odbiła miasto z rąk niemieckich. Podczas wojny Mińsk był trzecim najbardziej zniszczonym miastem Europy po Warszawie i Berlinie.

W Białorusi

Od 1991 jest stolicą Republiki Białorusi. Przez wieki zamieszkany przez Polaków, Mińsk stanowi ważny ośrodek życia Polaków na Białorusi.

Zabytki

zachowane:

• Archikatedra Imienia Najświętszej Maryi Panny (jezuici) z XVII w.
• Kościół unicki św. Ducha z 1612 r. (od 1796 r. cerkiew prawosławna św. Piotra i Pawła)
• Kościół św. Józefa i klasztor Bernardynów, barokowy, (ob. biblioteka)
• Kościół bernardynek (obecnie katedra prawosławna pw. św. Ducha) i klasztor z 1642 r.,
• Pałac Wańkowiczów w Ślepiance Wielkiej z k.XVIII w.
• Dwór Wańkowiczów w Górnym Mieście, klasycystyczny, k.XVIII w.
• Cmentarz Kalwaryjski (Cmentarz Polski lub Kalwaria) z XVIII w. z bramą z 1830 r.
• kościół katolicki Podwyższenia Krzyża Św. na Kalwarii z 1839 r.
• Cerkiew św. Marii Magdaleny z 1847 r.
• Kościół katolicki św. Trójcy i św. Rocha z 1861 r.
• Synagoga Zalcmana z 1864 r.
• Dwór Lubańskich w majątku Łoszyca z k.XIX w. Dom ekonoma oraz ślady ośmiobocznej kaplicy grobowej Pruszyńskich. Dwór otacza bardzo dobrze zachowany park krajobrazowy o powierzchni około 5 ha. W skład zespołu wchodzą ponadto młyn, gorzelnia i inne zabudowania. Obecnie w południowej części miasta.
• Pałac Wańkowiczów w Ślepiance Małej z XIX w. (obecnie we wschodniej części miasta)
• Synagoga Kitajewska z 1874 r.
• Cerkiew św. Aleksandra Newskiego z 1898 r.
• Synagoga Chóralna z 1906 r.
• Kościół katolicki św. Szymona i św. Heleny z 1908 r. (tzw. czerwony kościół) ufundowany przez Edwarda Woyniłłowicza
• Dom Rządowy, modernistyczny, lata 30. XX wieku
• Ratusz (rekonstrukcja)
• Hotel Europa z początku XX wieku
• Posiadłość Adadurowa
• Budynek dawnego gimnazjum żeńskiego.

niezachowane:

• Kościół Benedyktynek Św. Wojciecha z klasztorem z 1640 r. (zburzony w 1964 r.)
• Kościół św. Antoniego Wielkiego i klasztor OFM z XVII w. (zburzony ok. 1941-45)
• Kościół św. Trójcy i Wniebowzięcia NMP z 1720 r. (zburzony w 1809 r.)
• Kościół św. Weroniki i klasztor Rochitów z 1750 r. (zburzony w 1832 r.)
• Kościół Benedyktynów św. Michała Archanioła z klasztorem z XVIII w. (zburzony w XIX w.)
• Kościół Dominikanów z klasztorem z 1605 r. (zburzony w 1950 r.)
• Kościół Karmelitów św. Marii Magdaleny z klasztorem z 1763 r. (zburzony po powstaniu styczniowym)
• Kościół Bonifratrów św. Jana z klasztorem z XVIII w. (zburzony po powstaniu styczniowym)
• Kościół unicki św. Ducha z XVII w., barokowy
• Synagoga Chłodna z 1590 r. (zburzona ok. 1960 r.)
• Monaster Przemienienia Pańskiego z 1618 r. (zburzony po 1950 r.)
• Kościół ewangelicko-augsburski w Mińsku z 1846 r. (zburzony w 1945 r.)
• Meczet z 1905 r.
• Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego

Gospodarka

Mińsk posiada rozwinięty przemysł maszynowy (produkcja obrabiarek i lodówek), środków transportu (samochody ciężarowe i motocykle), chemiczny, włókienniczy.

Jest ważnym węzłem komunikacyjnym i posiada port lotniczy. Jest największym ośrodkiem kulturalno-naukowym na Białorusi.

Budżet Mińska w 2006 r. wynosi około 1,25 mld dol.

Demografia

Zmiana liczby (tys.) mieszkańców Mińska XV-XXI w.

Dane historyczne Data Ludność Zm., % 1450 5000 – 1654 10 000 100% 1667 2000 −80% 1790 7000 250% 1811 11 000 57,1% 1813 3500 −68,2% 1860 27 000 671,4% 1897* 91 500 238,9% 1917* 134 500 47% 1941 300 000 123% 1944 50 000 −83,3% 1959* 509 500 919% 1970* 907 100 78% 1972 1 000 000 10,2% 1979* 1 276 000 27,6% 1986 1 500 000 17,6% 1989* 1 607 000 7,1% 1999* 1 680 000 4,5% 2007 1 814 000 8% 2009 1 828 900 0,8% Dane * – spis statystyczny

Edukacja

Narodowa Akademia Nauk Białorusi

Pod polską administracją (1919–1920)

W roku szkolnym 1919/1920 Mińsk znajdował się pod polską administracją, w składzie Zarządu Cywilnego Ziem Wschodnich. Działało tam wówczas 26 szkół średnich, w tym: 15 rosyjskich (ogółem 2532 uczniów, 147 nauczycieli), 6 żydowskich (ogółem 1620 uczniów, 58 nauczycieli), 4 polskie (ogółem 1564 uczniów, 97 nauczycieli) i 1 białoruska (106 uczniów, 12 nauczycieli).

Współcześnie

W Mińsku działa 818 instytucji nauczania: od przedszkolnych do wyższych. Pod kierownictwem Komitetu ds. Edukacji Mińskiego Miejskiego Komitetu Wykonawczego znajduje się 760 instytucji, z których 405 - edukacji przedszkolnej, 27 edukacji zawodowo-technicznej, 24 - edukacji przedszkolnej i wychowawczej. W sieci ogólnej średniej edukacji funkcjonuje 251 instytucji, w tym 2 licea, 2 gimnazja-koledże, 34 gimnazja, 10 szkół podstawowych, 4 szkoły-przedszkola, 184 szkoły ogólnokształcące, 5 szkół-internatów, 6 szkół wieczorowych.

Z myślą o nauczaniu i wychowaniu dzieci z upośledzeniem psychicznych i fizycznym stworzono zróżnicowaną sieć instytucji i struktur nauczania specjalnego: 8 szkół specjalnych (szkół-internatów), 9 centrów nauczania i rehabilitacji korekcyjno-rozwojowej, klasy integracyjne i specjalne w 93 szkołach średnich; w 262 instytucjach przedszkolnych specjalne grupy, punkty pomocy korekcyjno-pedagogicznej i grupy integracyjne.

W celu organizacji czasu wolnego uczniów i studiującej młodzieży funkcjonuje 13 rejonowych centrów pracy pozaszkolnej, Miński Państwowy Pałac Dzieci i Młodzieży, Państwowe Centrum Turystyczno-Ekologiczne, 7 sportowych dziecięco-młodzieżowych szkół rezerwy olimpijskiej, 9 dziecięco-młodzieżowych klubów wychowania fizycznego.

W Mińsku funkcjonuje 31 wyższych i 27 średnich specjalizowanych instytucji nauczania. Najbardziej rozpowszechnioną i popularną jest dzienna forma nauczania, jaką zajmuje się 2/3 studentów.

Obecnie państwowe szkoły wyższe przygotowują studentów na 360 specjalnościach i na ponad 1000 kierunków i specjalizacji

Otwarcie nowego budynku Wydziału Prawa Białoruskiego Uniwersytetu Państwowego

Instytucje edukacji wyższej (państwowe): Akademia Zarządzania przy Prezydencie Republiki Białorusi, Akademia Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Republiki Białoruś, Białoruska Państwowa Akademia Sztuk Pięknych, Białoruska Państwowa Akademia Muzyczna, Białoruska Państwowa Akademia Gospodarstwa Wiejskiego, Białoruski Państwowy Techniczny Uniwersytet Rolniczy, Białoruski Państwowy Uniwersytet Medyczny, Białoruski Państwowy Uniwersytet Pedagogiczny im. Maksima Tanka, Białoruski Państwowy Uniwersytet Technologiczny, Białoruski Uniwersytet Państwowy, Białoruski Państwowy Uniwersytet Informatyki i Radioelektroniki, Białoruski Państwowy Uniwersytet Kultury i Sztuki, Białoruski Państwowy Uniwersytet Kultury Fizycznej, Białoruski Państwowy Uniwersytet Ekonomiczny, Białoruski Narodowy Uniwersytet Techniczny, Wojskowa Akademia Republiki Białoruś, Miński Państwowy Wyższy Koledż Lotniczy, Miński Państwowy Wyższy Koledż Radiotechniczny, Miński Państwowy Uniwersytet Lingwistyczny, Międzynarodowy Państwowy Uniwersytet Ekologiczny im. Andreja Sacharawa, Międzynarodowy Instytut Stosunków Pracy i Socjalnych.

W Mińsku znajduje się Narodowa Akademia Nauk Białorusi.

Transport i infrastruktura

Główny artykuł: Transport w Mińsku.

Posiada sieć tramwajową, rozwiniętą sieć trolejbusową i autobusową oraz dwie linie metra z 23 stacjami i 5 w budowie (dane na 2006 r.)

Lotniska

Międzynarodowy port lotniczy Mińsk jest położony w odległości 42 km na wschód od miasta. Został otwarty w roku 1982 (terminale pasażerskie w 1987). Obsługuje on loty międzynarodowe do Austrii, Cypru, Francji, Niemiec, Irlandii, Izraela, Włoch, Polski, Rosji, Turcji, Wielkiej Brytanii oraz innych krajów. Połączenia lotnicze obsługują m.in. Belavia i niemiecki przewoźnik Lufthansa.

W latach 1982-2006 Mińsk posiadał dwa lotniska. Mińsk-1 otwarte w 1933 r. kilka kilometrów na południe od historycznego centrum miasta. W 1955 lotnisko stało się międzynarodowe. W 1970 r. obsługiwało ponad 1 milion pasażerów rocznie. Od roku 1982 było używane głównie do lotów wewnątrzkrajowych oraz do Moskwy, Kijowa i Kaliningradu. W lutym 2006 r. zostało ono zamknięte, ponieważ jego powierzchnia nie nadawała się do modernizacji. 320 ha gruntów zostanie przekazanych władzom miasta do zagospodarowania.

Podział administracyjny

Pierwszy podział administracyjny wprowadzono w 1938 r. w związku ze znacznym wzrostem liczby ludności (218 tys. osób). Postanowieniem Centralnego Komitetu Wykonawczego Białoruskiej SRR wydanym 17 marca 1938 r. zostały utworzone rejony (biał. раён) Stalinski (pol. Staliński, od 2 listopada 1961 Zawodzki, pol. Fabryczny), Waraszyłauski (pol. Woroszyłowski, od 2 listopada 1961 Sawiecki, pol. Radziecki) oraz Kahanowiczauski (pol. Kaganowiczowski, od 20 lipca 1957 Kastrycznicki, pol. Październikowy).

Rejony

Podział administracyjny Mińska

Aktualnie Mińsk podzielony jest na 9 rejonów administracyjnych:

•      Centralny

•      Sawiecki

•      Pierszamajski

•      Partyzanski

•      Zawodzki

•      Leninski

•      Kastrycznicki

•      Maskouski

•      Frunzenski

Mikrorejony

Mniejszymi jednostkami podziały administracyjnego są mikrorejony. Wiele z nich zostało nazwanych tak samo jak wioski leżące na tych terenach przed ich wchłonięciem przez miasto. W nawiasach podane są tradycyjne nazwy w języku polskim, zachowane jeszcze z okresu I Rzeczypospolitej.

Widok na Mińsk z kosmosu (NASA).

Aeradromnaja Akademharadok Anharskaja Aziaryszcza (Jezieryszcze) Czyrwony Bor (Czerwony Bór) Czyżouka (Czyżówka) Drazdy (Drozdy) Drażnia Harkauskaja Hruszauka (Gruszówka) Kuncauszczyna (Kuncewszczyzna) Kurasouszczyna (Kurasowszczyzna) Łoszyca Malinauka (Malinówka) Mały Traścianiec (Mały Trościeniec) Masiukouszczyna (Masiukowszczyzna) Paudniowy Zachad

Paunoczny Pasiołak Sierabranka (Srebrzanka) Szabany Sokał Sosny Sucharawa (Sucharewo, Sucharzewo) Siarowa Ściapianka (Stepianka) Uruczcza (Urucze) Uschod Uschodni Wialikaja Ślapianka (Ślepianka Wielka) Wiaśnianka (Wieśnianka) Zachad Zialiony Łuh (Zielony Łuh)

Miasta partnerskie

W styczniu 2008 roku Mińsk posiadał 14 miast partnerskich:

1. Nottingham, Wielka Brytania (od 1957)
2. Sendai, Japonia (od 1973)
3. Bangalore, Indie (od 1973)
4. Lyon, Francja (od 1976)
5. Changchun, Chińska Republika Ludowa (od 1992)
6. Łódź, Polska (od 1992)
7. Bonn, Niemcy (od 1993)
8. Eindhoven, Holandia (od 1994)
9. Duszanbe, Tadżykistan (od 1998)
10. Kiszyniów, Mołdawia (od 2000)
11. Hawana, Kuba (od 2005)
12. Teheran, Iran (od 2006)
13. Abu Zabi, Zjednoczone Emiraty Arabskie (od 2007)
14. Ankara, Turcja (od 2007)
15. Biszkek, Kirgistan (od 2008)
16. Wilno, Litwa

Zawarte były również umowy o partnerskiej współpracy z 17 miastami i regionami Rosji oraz wieloma krajami Bałtyckimi i WNP.

Zobacz też

• Ludzie związani z Mińskiem
• Miński Ogród Zoologiczny
• Miński Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny
• Droga śmierci Mińsk-Czerwień (czerwiec 1941 r.)
• Plac Niepodległości w Mińsku

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona miasta Mińsk
• Zabytki Mińska na Radzima.org
• Opis polskich pamiątek na portalu kresy24.pl
• Zdjęcie satelitarne Mińska w serwisie Google Maps
• Zdjęcia zabytków Mińska
• Mińsk, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 453 .

Bibliografia

• Dariusz Tarasiuk: Między nadzieją a niepokojem. Działalność społeczno-kulturalna i polityczna Polaków na wschodniej Białorusi w latach 1905–1918. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 211. ISBN 978-83-227-2629-7.