Kazimierz (święty): Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
drobne redakcyjne
Konarski (dyskusja | edycje)
→‎Bibliografia: drobne merytoryczne
Linia 169: Linia 169:
== Bibliografia ==
== Bibliografia ==
* [http://brewiarz.katolik.pl/czytelnia/swieci/03-04.php3 Święty Kazimierz, królewicz] materiału na brewiarz.katolik.pl [ostatnia aktualizacja: 28.04.2010] {{lang|en|pl}}
* [http://brewiarz.katolik.pl/czytelnia/swieci/03-04.php3 Święty Kazimierz, królewicz] materiału na brewiarz.katolik.pl [ostatnia aktualizacja: 28.04.2010] {{lang|en|pl}}
* Małgorzata Duczmal, ''Jagiellonowie'', Wydawnictwo Literackie, Kraków 1996
* Henryk Łowmiański, ''Polityka Jagiellonów'', Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1999
* Fryderyk Papée, ''Jan Olbracht'', TAiWPN Universitas, Kraków 1999
* Fryderyk Papée, ''Święty Kazimierz Królewicz Polski'', Biblioteka Macierzy Polskiej, Lwów 1909
* Marcin Spórna, Piotr Wierzbicki, ''Słownik władców Polski i pretendentów do tronu polskiego'', Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2003
* Zygmunt Wdowiszewski, ''Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce'', Wydawnictwo Avalon, Kraków 2005


{{Katoliccy patroni Polski}}
{{Katoliccy patroni Polski}}

Wersja z 18:49, 3 paź 2012

{{{rodzaj}}}
{{{imię}}}
{{{tytuły}}}
[[Plik:{{{grafika}}}|240x240px|alt=Ilustracja|{{{podpis grafiki}}}]]
{{{podpis grafiki}}}
Data i miejsce urodzenia

{{{data urodzenia}}}
{{{miejsce urodzenia}}}

Data i miejsce śmierci

{{{data śmierci}}}
{{{miejsce śmierci}}}

Czczony przez

{{{kościół}}}

Beatyfikacja

{{{data beatyfikacji}}}
{{{miejsce beatyfikacji}}}
przez {{{beatyfikujący}}}

Kanonizacja

{{{data kanonizacji}}}
{{{miejsce kanonizacji}}}
przez {{{kanonizujący}}}

Wspomnienie

{{{wspomnienie}}}

Atrybuty

{{{atrybuty}}}

Patron

{{{patron}}}

Szczególne miejsca kultu

{{{miejsce kultu}}}

[[Plik:{{{faksymile}}}|130x100px|alt=Faksymile|{{{opis faksymile}}}]]
{{{opis faksymile}}}

Święty Kazimierz Jagiellończyk królewicz (ur. 3 października 1458 na Wawelu, zm. 4 marca 1484 w Grodnie) – święty Kościoła katolickiego, patron Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Życiorys

Urodził się jako drugi syn Kazimierza Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki. Jego wychowawcą, jak i pozostałych braci, był ks. Jan Długosz.

W 1471 roku, po śmierci króla Czech Jerzego, starszy brat Kazimierza Władysław zasiadł na czeskim tronie. W tym samym czasie na Węgrzech wybuchł bunt przeciw panującemu tam Maciejowi Korwinowi. Buntownicy poprosili, aby królewicz Kazimierz objął władzę, ten wydał 20 września manifest wojenny przeciwko Maciejowi Korwinowi, przypominając w nim, że jest siostrzeńcem Władysława Pogrobowca. Wyprawa pod wodzą Piotra Dunina wyruszyła 2 października, ale zakończyła się porażką, gdyż polska armia była nieliczna. Po dotarciu do Nitry wyprawa uległa załamaniu z braku wystarczającego wsparcia od magnatów. W efekcie Kazimierz zawrócił do Polski, jego wojska były napadane w drodze przez chłopów wezwanych przez Macieja Korwina do powstania[1]. Nieudana wyprawa, podczas której dochodziło do rabunków, buntów nieopłaconego rycerstwa i gwałtów, była dużym przeżyciem dla trzynastoletniego, wrażliwego chłopca.

Po powrocie z Węgier wiosną 1472 roku Kazimierz wraz z młodszymi braćmi kontynuował naukę pod kierownictwem Długosza na zamku w Dobczycach. Zajęcia ze sztuki wojennej prowadził z królewiczami ochmistrz królewski, Stanisław Szydłowiecki. Do grona nauczycieli dołączył humanista Kallimach (Fillipo Buonaccorsi). Ambroży Contarini, dyplomata wenecki, w swoich pamiętnikach chwalił mowę powitalną piętnastoletniego królewicza wygłoszoną na jego cześć. Kazimierz był przez stykających się z nim ludzi uważany za zrównoważonego, inteligentnego i wykształconego młodego człowieka. Pomimo przeżyć nieudanej wyprawy na Węgry, pozostawał pod wpływem heroicznej legendy stryja Władysława Warneńczyka. Namówił Kallimacha i Piotra z Bnina do napisania żywotu polsko-węgierskiego króla.

Od 1475 r. król Kazimierz Jagiellończyk zaczął wprowadzać traktowanego jako następcę tronu Kazimierza w arkana władzy. Królewicz brał udział w posiedzeniach rady koronnej. W 1476 r. udał się z ojcem do Prus. Od 1478 r. król Kazimierz przebywał z królewiczami Kazimierzem i Janem Olbrachtem w Wielkim Księstwie. Litwini domagali się ustanowienia osobnego księcia dla ich państwa, wskazując przy tym na królewicza Kazimierza. Król zdecydowanie odmówił, a po wykryciu spisku na życie jego i synów (1481), odesłał królewiczów do Polski.

Przez prawie dwa lata królewicz Kazimierz był namiestnikiem ojca w królestwie. Miał tytuł "secundogentis regis Poloniae". Rezydował w Radomiu. Jego krótkie rządy były przez ówczesnych dobrze oceniane. Poprawił bezpieczeństwo na drogach, ukrócając rozboje. Czynnym udziałem w sprawowaniu sądownictwa doprowadził do nadrobienia narosłych zaległości w rozstrzyganiu spraw przez sąd królewski. W przeciwieństwie do ojca utrzymywał dobre kontakty ze stanami pruskimi (był zwolennikiem większej samodzielności tej prowincji). Niestety królewicza zaczęły coraz bardziej trapić dolegliwości. Okazało się, że jest chory na gruźlicę. Późną wiosną 1483 r. został odwołany do Wilna. Pomimo postępującej choroby brał udział w zarządzaniu państwem. Z tego czasu pochodzą dokumenty, które Kazimierz podpisywał w zastępstwie podkanclerzego. Pod koniec 1483 r. wraz z ojcem Kazimierz wybrał się w podróż do Lublina na zjazd szlachty królestwa. Ze względu na stan zdrowia pozostał jednak w Grodnie. Król po otrzymaniu informacji w lutym 1484 r. o ciężkim stanie syna przerwał obrady i powrócił do Grodna. W obecności ojca Kazimierz zmarł 4 marca 1484 r. Został pochowany w Kaplicy św. Kazimierza w katedrze wileńskiej.

Kanonizacja

Śmierć młodego księcia wzbudziła w Polsce i na Litwie poruszenie. Pojawiły się sławiące królewicza wypowiedzi i epitafia. Niewątpliwie w staraniach o kanonizację Kazimierza poważną rolę odegrał aspekt polityczny. Chrześcijańska od dwustu lat Litwa nie miała świętego patrona rodzimego pochodzenia. Możnowładcy litewscy dobrze wspominali królewicza (był ich kandydatem do wielkoksiążęcego stolca). Święty wywodzący się z ich rodu dodałby również splendoru dynastii Jagiellonów. Młodo zmarły, mający opinię sprawiedliwego i pobożnego królewicz, wyśmienicie nadawał się do spełnienia obu z tych ról.

Kościół pw. św. Kazimierza Królewicza w Gdańsku-Zaspie

Wśród rycerstwa polskiego i litewskiego biorącego w czasie wojny litewsko-moskiewskiej udział w wyprawie z odsieczą Połockowi w 1518 r. pojawiły się opowieści o pomocy zmarłego królewicza, który miał się pojawić na chmurze i pokazać dogodne brody na Dźwinie. Dało to Zygmuntowi Staremu dodatkowy atut w staraniach o wyniesienie brata na ołtarze. W tymże roku król wysłał za pośrednictwem Jana Łaskiego prośbę o jego kanonizację. W odpowiedzi do Polski przyjechał legat papieski Zachariasz Ferreri (Zaccaria Ferreri). Widząc rozpowszechniający się kult świętego i poznając jego życie, napisał na cześć Kazimierza hymn po łacinie oraz spisał jego życiorys (żywot). Przygotował również teksty liturgiczne ku czci świętego. Papież Leon X w 1521 r. wydał bullę kanonizacyjną i wręczył ją biskupowi płockiemu Erazmowi Ciołkowi. Niestety zmarł on we Włoszech w 1522 r. w czasie zarazy, a wszystkie jego dokumenty zaginęły. Dopiero król Zygmunt III Waza uzyskał nową bullę wydaną 7 listopada 1602 r. przez papieża Klemensa VIII na podstawie kopii bulli Leona X, którą znaleziono w archiwum watykańskim.

Z okazji kanonizacji (1602) otwarto grób świętego Kazimierza. Jego ciało pomimo znacznej wilgotności tam panującej (cegły były mokre), po 118 latach było, według świadków, nienaruszone. U wezgłowia znaleziono pergamin z ulubionym hymnem świętego Omni die dic Mariae (Każdego dnia sław Maryję)[2].

Proces kanonizacyjny prowadził legat papieski, biskup z Vicenzy Zaccaria Ferreri. Uroczystości kanonizacyjne odbyły się w 1604 r. w katedrze wileńskiej. Biskup Benedykt Woyna poświęcił z tej okazji kamień węgielny pod pierwszy kościół ku czci św. Kazimierza przy kolegium jezuitów. W 1636 r. uroczyście przeniesiono relikwie świętego do kaplicy ufundowanej przez Zygmunta III i Władysława IV, a w 1953 r. przeniesiono jego doczesne szczątki z katedry do kościoła świętych Piotra i Pawła. Część relikwii świętego została wysłana kawalerom maltańskim na prośbę ich kapituły, gdyż w 1960 r. obrali św. Kazimierza swoim patronem.

Ikonografia

Święty Kazimierz przedstawiany jest w stroju książęcym z mitrą na głowie i lilią w dłoni lub jako klęczący przed drzwiami zamkniętej katedry. Atrybutami świętego są dwie skrzyżowane buławy, herb Jagiellonów, Matka Boska Ostrobramska oraz szarfa z tytułem hymnu znalezionego w trumnie.

Patronat

Kościół św. Kazimierza w Wilnie

Święty Kazimierz jest od 1636 r. głównym patronem Litwy[3] oraz od 1948 r. szczególnym patronem młodzieży litewskiej (ogłosił to papież Pius XII). Jest jednym z historycznych patronów Polski, a od 1960 r. również jednym z patronów Kawalerów Maltańskich. Jest orędownikiem i patronem poświęcających się służbie publicznej. Na Litwie uważany jest także za opiekuna rzemieślników. Jest również patronem archidiecezji wileńskiej i białostockiej, diecezji radomskiej (od 1992), drohiczyńskiej i pińskiej oraz miasta Radom (od 1983). Był kiedyś patronem poznańskiej dzielnicy (wcześniej samodzielnego miasta) Śródki. Obecnie kościół pw. świętego Kazimierza na Śródce jest kościołem parafii polsko-katolickiej. W Pruszkowie w 1913 r. erygowana została parafia św. Kaziemierza. Święty Kazimierz jest również patronem szkoły podstawowej nr 8 w Białymstoku (od 2006) oraz Diecezjalnego Seminarium Misyjnego Redemptoris Mater w Holandii, w diecezji Haarlem-Amsterdam, w miasteczku o nazwie Nieuwe-Niedorp. Święty Kazimierz jest również patronem Odznaczenia nadawanego przez Organizację Monarchistów Polskich z Wrocławia - "Krzyż Świętego Kazimierza Królewicza"[4].

Dzień obchodów

Kazimierz jest jedynym świętym tego imienia. Jego święto liturgiczne przypada w rocznicę śmierci – 4 marca[5].

Przysłowia[6]

  • "Na świętego Kazimierza zima do morza zmierza"
  • "Na Świętego Kazimierza pełno już młodego zwierza"
  • "Na Świętego Kazimierza wyjdzie skowronek spod pierza"
  • "Na świętego Kazimierza dzień się z nocą przymierza"
  • "Dzień świętego Kazimierza resztki zimy uśmierza"
  • "Jeżeli na Świętego Kazimierza pogoda, to na ziemniaki woda (na wykopki)"
  • "Święty Kazimierz groch dmie"
  • "Jak w Kazimierza pochmurno, o jarzynę nietrudno"

Genealogia

Władysław II
Jagiełło

ur. ok. 1351
zm. 1 VI 1434
Zofia
Holszańska

ur. ok. 1405
zm. 21 IX 1461
Albrecht II
Habsburg

ur. 16 VIII 1397
zm. 27 X 1439
Elżbieta
Luksemburska 1)
ur. 1409
zm. 1442
         
     
  Kazimierz IV
Jagiellończyk

ur. 30 XI 1427
zm. 7 VI 1492
Elżbieta
Rakuszanka

ur. 1436
zm. 30 VIII 1505
     
   
Święty
Kazimierz

ur. 3 X 1458
zm. 4 III 1484

Zobacz też

Szablon:Portal

  1. Piotr Tafiłowski: Z dziejów kultury węgierskiej w późnym Średniowieczu. [w:] Bibliotheca Corviniana [on-line]. UMCS. [dostęp 2011-04-29]. (pol.).
  2. Autorstwo tego hymnu przypisuje się świętemu Bernardowi
  3. (red.) Steponas Maculevičius, Doloresa Baltrušiene, Znajomość z Litwą. Księga tysiąclecia. Tom pierwszy. Państwo, Kraštotvarka, Kaunas, 1999, ISBN 9986-892-34-1, s. 40.
  4. [1] Decyzja Prezesa nr 1/2009 w sprawie ustanowienia Krzyża Świętego Kazimierza Królewicza
  5. Święty Kazimierz, królewicz.
  6. Przysłowia pogodowe na marzec - 4 marca na "Rynii"

Bibliografia

  • Święty Kazimierz, królewicz materiału na brewiarz.katolik.pl [ostatnia aktualizacja: 28.04.2010] (ang. • pol.)
  • Małgorzata Duczmal, Jagiellonowie, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1996
  • Henryk Łowmiański, Polityka Jagiellonów, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1999
  • Fryderyk Papée, Jan Olbracht, TAiWPN Universitas, Kraków 1999
  • Fryderyk Papée, Święty Kazimierz Królewicz Polski, Biblioteka Macierzy Polskiej, Lwów 1909
  • Marcin Spórna, Piotr Wierzbicki, Słownik władców Polski i pretendentów do tronu polskiego, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2003
  • Zygmunt Wdowiszewski, Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce, Wydawnictwo Avalon, Kraków 2005