Ligota (Katowice): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Nazwa: drobne merytoryczne, źródła/przypisy |
|||
| Linia 39: | Linia 39: | ||
==== Modernistyczna kolonia urzędnicza z lat 1936-1939 ==== |
==== Modernistyczna kolonia urzędnicza z lat 1936-1939 ==== |
||
[[Plik:Poleska 16.jpg|thumb|Willa przy ul. Poleskiej 16]] |
|||
Na mocy uchwały Śląskiej Rady Wojewódzkiej z [[26 listopada]] [[1929]] roku, na 20 ha gruntu, od 1936 roku rozpoczęto budowę osiedla domów wielorodzinnych, w nowoczesnym modernistycznym stylu, dla urzędników pracujących w centrum Katowic. Osiedle to zawiera wiele wybitnych realizacji czołowych polskich architektów. Powstała także w tym czasie w Ligocie nowoczesna szkoła średnia (dzisiejsze Liceum nr 7). Inicjatorem budowy osiedla był wojewoda [[Michał Grażyński]], którego urząd aż do [[1939]] roku sprawował nadzór nad wszelkimi sprawami związanymi z kolonią urzędniczą. Prace przy karczowaniu lasu i wytyczaniu ulic rozpoczęto w [[1933]] roku. Budowę natomiast rozpoczęto po [[1936]] roku po ukończeniu budowy oczyszczalni ścieków. Kolonia w Ligocie była pomyślana jako wzór idealnej dzielnicy mieszkaniowej zbudowanej wg nowoczesnej urbanistyki z nawiązaniem do "miasta-ogrodu", odwołującej się jednocześnie do treści patriotycznych w postaci nazwaniu ulic od regionów Polski (m.in. Wileńska, Mazowiecka, Pomorska, Poleska, Śląska, Małopolska, Kaszubska, Huculska). |
Na mocy uchwały Śląskiej Rady Wojewódzkiej z [[26 listopada]] [[1929]] roku, na 20 ha gruntu, od 1936 roku rozpoczęto budowę osiedla domów wielorodzinnych, w nowoczesnym modernistycznym stylu, dla urzędników pracujących w centrum Katowic. Osiedle to zawiera wiele wybitnych realizacji czołowych polskich architektów. Powstała także w tym czasie w Ligocie nowoczesna szkoła średnia (dzisiejsze Liceum nr 7). Inicjatorem budowy osiedla był wojewoda [[Michał Grażyński]], którego urząd aż do [[1939]] roku sprawował nadzór nad wszelkimi sprawami związanymi z kolonią urzędniczą. Prace przy karczowaniu lasu i wytyczaniu ulic rozpoczęto w [[1933]] roku. Budowę natomiast rozpoczęto po [[1936]] roku po ukończeniu budowy oczyszczalni ścieków. Kolonia w Ligocie była pomyślana jako wzór idealnej dzielnicy mieszkaniowej zbudowanej wg nowoczesnej urbanistyki z nawiązaniem do "miasta-ogrodu", odwołującej się jednocześnie do treści patriotycznych w postaci nazwaniu ulic od regionów Polski (m.in. Wileńska, Mazowiecka, Pomorska, Poleska, Śląska, Małopolska, Kaszubska, Huculska). |
||
Wersja z 20:28, 2 lis 2012
Nieprawidłowe parametry: {50|13|28.61|N|18|58|07.31|E}
Szablon:Portal Ligota (niem. Ellgoth, Idaweiche) − jest częścią dzielnicy Katowic Ligota-Panewniki.
Nazwa
Ligota, Wola, Swoboda, to jedna z typowych nazw kulturowych polskiego obszaru językowego nawiązujących do "woli", która oznaczała czasowe uwolnienie osadników zakładających nową osadę od czynszów i robocizny. Owej "woli" czy "swobodzie" odpowiada znaczeniowo słowo "Lgota" - 'ulżenie osadnikom w ciężarach'. Nazwy tego typu zbudowane są na tym samym rdzeniu słowotwórczym, który tkwi w formach "ulga, ulżyć"[1]. W 1550 roku odnotowano pod nazwą Lhota, w 1692 jako Lgota, w 1713 jako Ligota. W XVIII wieku zapisywano nazwę także jako Ligotka[2].
Historia
Historia do 1922 roku
Ligota powstała pierwotnie jako przysiółek pomiędzy Katowicami a Panewnikami w rejonie ul. Hetmańskiej, ul. Ligockiej, ul. Załęskiej, ul. Rolnej (tzw. Stara Ligota). Pierwszy raz była wzmiankowana w 1360. Tereny Ligoty były własnością książąt pszczyńskich, dlatego też w źródłach często nazywa się ją jako Ligota Pszczyńska. Na początku XVIII wieku wieś uzyskała prawa samodzielnej gminy. Wzrost liczby ludności Ligoty jest związany z zapoczątkowanym w XIX wieku rozwojem przemysłowym w tym regionie, opartym głównie na przetwarzaniu rud i wydobyciu węgla. W 1852 roku przez Ligotę przeprowadzono z Katowic do Murcek linię kolejową. Stąd wzięła się niemiecka nazwa Idaweiche – bocznica huty "Ida Huette". Do dnia dzisiejszego odnaleźć można miejsca związane z XIX-wiecznym hutnictwem. W 1879 roku przy ul. Hetmańskiej, po wieloletnich staraniach, mieszkańcy rozpoczęli budowę szkoły powszechnej. Na przełomie XIX i XX wieku powstał ważny węzeł kolejowy i kolonia kolejowa. W Ligocie miały swoją siedzibę liczne polskie organizacje patriotyczne: od 1910 roku pod kierownictwem Józefa Szweda istniał tu polski Chór Mieszany "Lutnia", powstało także liczące 140 osób Polskie Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół", w 1918 roku powstała polska Rada Ludowa, w marca 1920 r. powstała silna komórka Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska kierowana przez Józefa Nowaka i Augustyna Świtałę, powstało także Zjednoczenie Zawodowe Polskie, od 1921 roku Towarzystwo Polek.
Podczas I powstania śląskiego sformowany w Ochojcu oddział pod dowództwem Jana Żychonia zajął na kilka godzin dworzec kolejowy w Ligocie przerywając linie kolejowe w kierunku Katowic i Żor.
W 1920 roku w Ligocie miał miejsce strajk szkolny polskich dzieci sprzeciwiających się niemieckich represjom. Podczas plebiscytu w 1921 roku aż 71% obywateli gminy wiejskiej Ligota opowiedziało się za tym by Ligota należała do Polski.
W czasie III powstania śląskiego w nocy 3 maja 1921 roku na terenie Ligoty zgrupowano oddziały powstańców śląskich Walentego Fojkisa, które zaatakowały i zdobyły Katowice.
W II Rzeczypospolitej
Ligota została uroczyście przejęta przez polską administrację w dniu 20 czerwca 1922 roku. W roku 1923 w Ligocie zbudowano pomnik ku czci powstańców śląskich (zniszczony w 1939 przez Niemców i odbudowany w nowej formie w 1962). W tym okresie w Ligocie powstała rafineria ropy naftowej, zakład impregnacji drewna kopalnianego oraz cegielnia, natomiast w okolicach ulicy Kolejowej powstał zakład chemiczny produkujący tlen i wodór.
W 1923 roku - Ligota liczyła 4763 mieszkańców.
W 1924 roku Ligota razem z Brynowem została przyłączona do Katowic tworząc ich nową IV dzielnicę.
Okupacja niemiecka
We dniu 4 września 1939 roku został wysadzony przez polskich saperów most nad Kłodnicą przy ul. Piotrowickiej. W okolicach wiaduktu nad torami kolejowymi koło kina "Bajka", miały miejsce starcia z wojskami niemieckimi wkraczającymi do Katowic, w wyniku których zginęło 4 obrońców a 20 zostało rannych. Strzelanina miała także miejsce w okolicach dworca kolejowego. Podczas niemieckiej okupacji w latach 1939-1945, na terenie Ligoty znajdował się obóz dla Polaków wypędzanych z Górnego Śląska do Generalnego Gubernatorstwa.
Po 1945 roku
Od lat 50. rozbudowa Ligoty przebiegała w 3 etapach - najwcześniej wybudowano nowe budynki pomiędzy ul. Piotrowicką, ul. Panewnicką, ul. Zielonogórską i ul. Kołobrzeską oraz pomiędzy ul. Piotrowicką, ul. T. Bromboszcza i ul. Emerytalną.
Następnie na przełomie lat 50/60, zbudowano nowatorskie ówcześnie budynki z tzw. wielkiej płyty. W 1959 roku zbudowano szkołę "tysiąclatkę". W trzecim etapie, pomiędzy rokiem 1963-1965, między ulicami Świdnicką i Koszalińską zbudowano trzy wieżowce oraz następne bloki z wielkiej płyty. W 1979 zbudowano bloki wzdłuż ulicy Zielonogórskiej.
W roku 1979 zakończono pierwszy etap budowy zespołu kliniczno-dydaktycznego Śląskiej Akademii Medycznej przy ul. Medyków. W 2010 w centrum Ligoty uroczyście otwarto plac Miast Partnerskich.
Modernistyczna kolonia urzędnicza z lat 1936-1939
Na mocy uchwały Śląskiej Rady Wojewódzkiej z 26 listopada 1929 roku, na 20 ha gruntu, od 1936 roku rozpoczęto budowę osiedla domów wielorodzinnych, w nowoczesnym modernistycznym stylu, dla urzędników pracujących w centrum Katowic. Osiedle to zawiera wiele wybitnych realizacji czołowych polskich architektów. Powstała także w tym czasie w Ligocie nowoczesna szkoła średnia (dzisiejsze Liceum nr 7). Inicjatorem budowy osiedla był wojewoda Michał Grażyński, którego urząd aż do 1939 roku sprawował nadzór nad wszelkimi sprawami związanymi z kolonią urzędniczą. Prace przy karczowaniu lasu i wytyczaniu ulic rozpoczęto w 1933 roku. Budowę natomiast rozpoczęto po 1936 roku po ukończeniu budowy oczyszczalni ścieków. Kolonia w Ligocie była pomyślana jako wzór idealnej dzielnicy mieszkaniowej zbudowanej wg nowoczesnej urbanistyki z nawiązaniem do "miasta-ogrodu", odwołującej się jednocześnie do treści patriotycznych w postaci nazwaniu ulic od regionów Polski (m.in. Wileńska, Mazowiecka, Pomorska, Poleska, Śląska, Małopolska, Kaszubska, Huculska).
Do idei tej nawiązano po 1945 roku nazywając nowe ulice zbudowane w Ligocie, od nazw miast, które niedawno weszły w skład Polski (Koszalińska, Słupska, Świdnicka, Zielonogórska, Kołobrzeska).
W latach następnych powstało osiedle domków jedno i dwurodzinnych nad Ślepiotką. Od wschodu osiedle graniczy z dzielnicą Piotrowice.
Willa Nikity Chruszczowa
W 1959 z okazji planowanej wizyty Nikity Chruszczowa specjalnie dla niego zamówiono u architekta Augustyna Boronia plany nowoczesnej na owe czasy rezydencji, którą następnie wzniesiono w lesie otaczającym Ligotę. Sam Chruszczow nigdy budynku nie widział, gdyż w związku z nieudanym zamachem na niego do jakiego doszło w Sosnowcu zmieniono plany wizyty i dygnitarz nocował gdzie indziej. Od lat 70-tych do 1995 roku mieściła się w nim Klinika Endokrynologii Dziecięcej. Obecnie niszczeje. W pobliżu willi znajduje się także żelbetowa konstrukcja, służąca za zadaszenie grilla[3].
Zabytki architektury modernistycznej
- ul. Mazowiecka 1 - willa dra Bolesława Mroczkowskiego z 1937 roku (proj. Lucjan Sikorski)
- ul. Mazowiecka 16 - willa dra Włodzimierza Kowala z 1937 roku (proj. Kazimierz Sołtykowski)
- ul. Mazowiecka 11 - willa z 1936 (proj. Glaesel)
- ul. Poleska 16 - willa Antoniego Pająka z 1938 roku
- ul. Poleska 26 - willa Ryszarda Holleka z 1938 roku (proj. Henryk Firla)
Komunikacja
Do Ligoty można dostać się autobusami KZK GOP, których przez tę część miasta przejeżdża bardzo dużo (linie 9, 10, 12, 13, 37, 46, 48, 51, 138, 154, 213 - linia została zlikwidowana w 2009 r., 238, 292, 296, 657, 812, 912), MZK Tychy (linia 36), a także mini-busami prywatnych przewoźników. W dzielnicy jest również dworzec PKP Katowice Ligota oraz liczne postoje taksówek.
- ↑ Jan Miodek "Słownik ojczyzna-polszczyzna", str. 371
- ↑ "Zarys Dziejów Ligoty i Panewnik od zarania do czasów współczesnych", Katowice 2010, s.81
- ↑ Iwona Sobczyk. Willa Chruszczowa i rynek, jaki mają tylko Katowice. „Gazeta Wyborcza Katowice”, 2011-03-05. Agora SA.
Bibliografia
- Lech Szaraniec: Osady i osiedla Katowic. Katowice: Oficyna "Artur", 1996, s. 144−152. ISBN 83-905115-0-9.
- Andrzej Złoty: Ligota, Murcki... i inne szkice historyczne. Katowice: Bractwo Gospodarcze Związku Górnośląskiego, 2008. ISBN 978-83-7593-014-6.
Zobacz też
- Ulica Panewnicka w Katowicach
- Ulica Armii Krajowej w Katowicach
- Ulica Franciszkańska w Katowicach
- Panewnicki Dziki Bieg
Linki zewnętrzne
- Wirtualna Ligota – strona poświęcona dzielnicy
