Ludwik Węgierski: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Robot skopiował szablon {{Kontrola autorytatywna}} z de:Ludwig I. (Ungarn). |
→Panowanie w Polsce: merytoryczne |
||
| Linia 47: | Linia 47: | ||
=== Panowanie w Polsce === |
=== Panowanie w Polsce === |
||
Po śmierci Kazimierza Wielkiego (5 listopada 1370) Ludwik przybył do [[Kraków|Krakowa]] i 17 listopada w [[Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie|katedrze wawelskiej]] został koronowany przez [[Biskupi gnieźnieńscy|arcybiskupa gnieźnieńskiego]] [[Jarosław Bogoria|Jarosława Bogorię]] na króla Polski. Zawiązano więc wówczas [[unia personalna|unię personalną]] [[unia polsko-węgierska|pomiędzy oboma królestwami]]. |
Po śmierci Kazimierza Wielkiego (5 listopada 1370) Ludwik przybył do [[Kraków|Krakowa]] i 17 listopada w [[Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie|katedrze wawelskiej]] został koronowany przez [[Biskupi gnieźnieńscy|arcybiskupa gnieźnieńskiego]] [[Jarosław Bogoria|Jarosława Bogorię]] na króla Polski. Zawiązano więc wówczas [[unia personalna|unię personalną]] [[unia polsko-węgierska|pomiędzy oboma królestwami]]. Jeszcze w 1370 roku [[Kiejstut]] wraz z [[Lubart]]em zajęli ziemię włodzimierską niszcząc zamek we [[Włodzimierz Wołyński|Włodzimierzu Wołyńskim]], Brandenburgia zajęła zamki w [[Santok]]u i Drezdenku, a [[Siemowit III]] zerwał zależność lenną i zajął zamki w Płocku, Sochaczewie, Rawie, Gostyninie. Pomimo tego król Ludwik po objeździe Wielkopolski i Małopolski 8 grudnia wyjechał na Węgry, a władzę powierzył regentom, m.in. Elżbiecie Łokietkównie i [[Sędziwój Pałuka|Sędziwojowi Pałuce z Szubina]]. |
||
Jako król Polski Ludwik na zjeździe we Wrocławiu w marcu 1372 zrzekł się praw do [[Śląsk]]a, co było związane z podpisaniem pokoju z Czechami. W 1373 hołd lenny złożył Ludwikowi książę [[Janusz I Starszy]]. |
|||
| ⚫ | |||
We wrześniu 1373 oraz w latach 1375-1377 na Ziemi Dobrzyńskiej i Kujawach trwały starcia wojsk Ludwika z księciem Władysławem Białym, walczącym o zwrot ojcowizny, co zakończyło się wykupieniem przez Ludwika z jego rąk [[Kujawy|księstwa gniewkowskiego]] za 10 tys. florenów. |
|||
| ⚫ | W zamian za zgodę na sukcesję swoich córek do tronu polskiego w dniu 17 września 1374 wydał on dla szlachty polskiej [[przywilej koszycki]]. Na jego mocy w Polsce dziedziczyć mogła jedna z jego córek, a szlachta zwolniona została m.in. z podatku gruntowego poza 2 [[grosz]]ami z łana. W 1381 przywilej ten został rozszerzony również na duchowieństwo (przy [[poradlne|poradlnym]] wynoszącym 4 grosze z łana). |
||
We wrześniu 1376 roku Litwini pod wodzą Kiejstuta, Lubarta i [[Jerzy Narymuntowicz|Jerzego bełskiego]] najechali na Lubelszczyznę, ziemię sandomierską, Małopolskę po [[Tarnów]] i północno-zachodnią część Rusi Halickiej niszczą je i uprowadzając ludzi w niewolę. W wyniku najazdu Polska utraciła przejściowo ziemię bełską i chełmską. W 1377 roku Ludwik podjął wyprawę odwetową oblegając z Węgrami zamek w [[Bełz]]ie, a Małopolanie i Sieradzanie wraz książętami śląskimi Władysławem Opolczykiem, Bolesławem III i Konradem II oleśnickim odbijają [[Chełm]], [[Horodło]], Grabowiec i [[Sewołoż]]. |
|||
W 1378 roku powstaje łacińskie biskupstwo w Kamieńcu Podolskim. |
|||
W związku z buntem [[Bartosz Wezenborg|Bartosza z Odolanowa]] herbu Nałęcz w 1382 roku, margrabia [[Zygmunt Luksemburski]] razem z wojskiem Ludwika zajmuje zamki w [[Koźmin]]ie, [[Nabyszyce|Nabyszycach]] i [[Koźminiec|Koźmińcu]] oraz rozpoczyna oblężenie zamku w [[Odolanów|Odolanowie]], w trakcie którego obie strony dowiadują się o śmierci króla Ludwika. Wkrótce wybucha [[Wojna Grzymalitów z Nałęczami]]. |
|||
=== Śmierć === |
=== Śmierć === |
||
Wersja z 12:25, 5 cze 2013
Ludwik Węgierski, węg. Lajos I Nagy, Ludwik I Wielki (ur. 5 marca 1326 w Wyszegradzie, zm. 10 września 1382 w Trnawie) – król Węgier w latach 1342–1382, król Polski w latach 1370–1382.
Życiorys
Pochodzenie
Ludwik pochodził z rodu Andegawenów (gałąź Kapetyngów) – dynastii rządzącej Węgrami od 1308 do 1382. Jego ojcem był król Węgier Karol Robert, a matką Elżbieta Łokietkówna, córka króla Polski Władysława I Łokietka i siostra Kazimierza III Wielkiego. Elżbieta była głównym doradcą Ludwika, a jej pozycja na Węgrzech była bardzo silna.
Panowanie na Węgrzech
Pierwszym krokiem w polityce Ludwika była próba opanowania Neapolu w latach 1343–1344, gdzie panowała królowa Joanna I, podejrzewana o przyczynienie się do śmierci swego męża Andrzeja, brata Ludwika. Po niepowodzeniu działań dyplomatycznych król podjął dwie wyprawy wojenne w latach 1347/1348 i w 1350. Udało mu się opanować kraj, ale nie zdołał się w nim utrzymać. Ostatecznie tron neapolitański przypadł Karolowi z Durazzo, kuzynowi Ludwika.
Lata 1351–1352 przyniosły z kolei zaangażowanie się Ludwika w sprawy Rusi halicko-włodzimierskiej. Pomógł on królowi Kazimierzowi Wielkiemu w zdobyciu jej i przyłączeniu do Polski, przy czym zastrzegł sobie prawo jej wykupu, w razie gdyby po Kazimierzu dziedziczył jego legalny potomek.
Było to związane z planami dynastycznymi obu królów. Na mocy szeregu postanowień Ludwik i jego męscy potomkowie zyskiwali prawa do tronu polskiego po śmierci Kazimierza, gdyby ten nie miał męskiego potomka. 24 stycznia 1355 wydano też w tej sprawie tzw. przywilej budziński, na mocy którego możnowładztwo małopolskie potwierdziło prawa Ludwika do korony polskiej, a ten w zamian potwierdził wszystkie dotychczasowe przywileje.
Zapewniwszy sobie prawa sukcesyjne w Polsce, Ludwik powrócił do aktywnej polityki na Bałkanach i jeszcze w grudniu tego samego roku (1355) zhołdował Serbię, część Bułgarii oraz na pewien czas również Bośnię. Po wojnach z Republiką Wenecką Ludwik opanował także Dalmację z Dubrownikiem i wzmacniał swą pozycję na Adriatyku.
Panowanie w Polsce
Po śmierci Kazimierza Wielkiego (5 listopada 1370) Ludwik przybył do Krakowa i 17 listopada w katedrze wawelskiej został koronowany przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Jarosława Bogorię na króla Polski. Zawiązano więc wówczas unię personalną pomiędzy oboma królestwami. Jeszcze w 1370 roku Kiejstut wraz z Lubartem zajęli ziemię włodzimierską niszcząc zamek we Włodzimierzu Wołyńskim, Brandenburgia zajęła zamki w Santoku i Drezdenku, a Siemowit III zerwał zależność lenną i zajął zamki w Płocku, Sochaczewie, Rawie, Gostyninie. Pomimo tego król Ludwik po objeździe Wielkopolski i Małopolski 8 grudnia wyjechał na Węgry, a władzę powierzył regentom, m.in. Elżbiecie Łokietkównie i Sędziwojowi Pałuce z Szubina.
Jako król Polski Ludwik na zjeździe we Wrocławiu w marcu 1372 zrzekł się praw do Śląska, co było związane z podpisaniem pokoju z Czechami. W 1373 hołd lenny złożył Ludwikowi książę Janusz I Starszy. We wrześniu 1373 oraz w latach 1375-1377 na Ziemi Dobrzyńskiej i Kujawach trwały starcia wojsk Ludwika z księciem Władysławem Białym, walczącym o zwrot ojcowizny, co zakończyło się wykupieniem przez Ludwika z jego rąk księstwa gniewkowskiego za 10 tys. florenów. W zamian za zgodę na sukcesję swoich córek do tronu polskiego w dniu 17 września 1374 wydał on dla szlachty polskiej przywilej koszycki. Na jego mocy w Polsce dziedziczyć mogła jedna z jego córek, a szlachta zwolniona została m.in. z podatku gruntowego poza 2 groszami z łana. W 1381 przywilej ten został rozszerzony również na duchowieństwo (przy poradlnym wynoszącym 4 grosze z łana).
We wrześniu 1376 roku Litwini pod wodzą Kiejstuta, Lubarta i Jerzego bełskiego najechali na Lubelszczyznę, ziemię sandomierską, Małopolskę po Tarnów i północno-zachodnią część Rusi Halickiej niszczą je i uprowadzając ludzi w niewolę. W wyniku najazdu Polska utraciła przejściowo ziemię bełską i chełmską. W 1377 roku Ludwik podjął wyprawę odwetową oblegając z Węgrami zamek w Bełzie, a Małopolanie i Sieradzanie wraz książętami śląskimi Władysławem Opolczykiem, Bolesławem III i Konradem II oleśnickim odbijają Chełm, Horodło, Grabowiec i Sewołoż. W 1378 roku powstaje łacińskie biskupstwo w Kamieńcu Podolskim.
W związku z buntem Bartosza z Odolanowa herbu Nałęcz w 1382 roku, margrabia Zygmunt Luksemburski razem z wojskiem Ludwika zajmuje zamki w Koźminie, Nabyszycach i Koźmińcu oraz rozpoczyna oblężenie zamku w Odolanowie, w trakcie którego obie strony dowiadują się o śmierci króla Ludwika. Wkrótce wybucha Wojna Grzymalitów z Nałęczami.
Śmierć
Ludwik zmarł w Trnawie w nocy z 10 na 11 września 1382. Pochowany został w katedrze w Székesfehérvár (Białogród Stołeczny) na Węgrzech.
Ocena panowania
Na Węgrzech Ludwik otrzymał przydomek "Wielki" i uchodzi za jednego z najwybitniejszych władców tego kraju. W polityce wewnętrznej doprowadził do zrównania w prawach magnatów i szlachty węgierskiej za pomocą tzw. decretum unicum wydanego 11 grudnia 1351. Założył też uniwersytet w Peczu. W Polsce nie cieszył się nigdy zbytnią popularnością, ale doprowadził m.in. do rozwoju handlu i zapobiegł rozpadowi królestwa.
Wywód rodowodowy
| 4. Karol Martel | ||||||
| 2. Karol Robert | ||||||
| 5. Klemencja Habsburg | ||||||
| 1. Ludwik Węgierski | ||||||
| 6. Władysław I Łokietek | ||||||
| 3. Elżbieta Łokietkówna | ||||||
| 7. Jadwiga Kaliska | ||||||
Żony i dzieci
Ludwik Węgierski miał dwie żony:
- Małgorzatę (zm. 1349), córkę cesarza niemieckiego i króla czeskiego Karola IV Luksemburskiego,
- Elżbietę (zm. 1387), córkę bana Bośni Stefana II Kotromanicia.
Z Elżbietą miał 3 lub 4 córki:
- Marię (I) (ur. 1365, zm. 1366) – jej istnienie zostało zakwestionowane w literaturze historycznej,
- Katarzynę – zmarłą w dzieciństwie,
- Marię (II) – królową węgierską, żonę Zygmunta Luksemburskiego,
- Jadwigę – króla Polski, żonę Władysława II Jagiełły.
Linki zewnętrzne
Bibliografia
- Andrzej Wyrobisz: Ludwik Węgierski [w:] Poczet królów i książąt polskich, Czytelnik, Warszawa 1978